*از مدرک‌گرایی تا مهارت‌گریزی*
طبق آمار رسمی، نرخ بیکاری جوانان در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال در ایران به بیش از ۲۰ درصد و در میان زنان جوان به حدود ۳۵ درصد می‌رسد. این در حالی‌ست که کشور، سالانه هزاران فارغ‌التحصیل دانشگاهی دارد؛ اما بدون مهارت، این مدارک به تنهایی گرهی از زندگی باز نمی‌کنند.
استاندار فارس در دیدار اخیر با مسئولان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، «مهارت» را مسیر عزت اجتماعی جوانان و راه نجات از بیکاری دانست. اما بسیاری معتقدند این مسیر همچنان برای بسیاری از جوانان، فقط یک شعار است.
*فارس؛ ظرفیت‌ها و چالش‌ها*
مدیرکل آموزش فنی‌وحرفه‌ای استان فارس می‌گوید طی یک سال اخیر بیش از ۱۲ میلیون نفر-ساعت آموزش مهارتی در استان ارائه شده است. با این حال، چالش‌های متعددی از جمله، فاصله زیاد میان آموزش و اشتغال واقعی، کمبود زیرساخت در مناطق روستایی و حاشیه‌ای، ضعف حمایت از زنان آسیب‌پذیر و سرپرست خانوار و ناآگاهی عمومی نسبت به ارزش مهارت در برابر مدرک، در راه اثرگذاری این آموزش‌ها وجود دارد.
همچنین مهارت‌آموزی در حوزه‌هایی مانند فناوری‌های نوین، انرژی‌های تجدیدپذیر، هوش مصنوعی و دیجیتال، هنوز با نیازهای بازار کار هم‌سطح نیست. این در حالی‌ست که آینده اشتغال، وابسته به همین حوزه‌هاست.
*«همنوا»؛ طرحی برای یکپارچه‌سازی آموزش مهارتی*
در این میان، طرح «همنوا» با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت آموزش و پرورش به‌عنوان یک اقدام ملی برای تقویت مهارت‌آموزی در مدارس و مراکز فنی و حرفهای در حال اجراست. این طرح با سرمایه اولیه هزار میلیارد تومانی در سال تحصیلی ۱۴۰۴ اجرایی می‌شود و هدف آن استفاده مشترک از منابع آموزشی برای ارتقای عدالت آموزشی، مهارت‌آموزی هدفمند و اتصال بهتر آموزش با بازار کار است.
*نمونه‌ای از دل جامعه؛ آموزش برای زندگی*
در کنار برنامه‌های دولتی، تجربه برخی خیریه‌ها نشان می‌دهد که مهارت‌آموزی می‌تواند به تغییری واقعی در زندگی منجر شود. انجمن خیریه ایتام مهدی فاطمه(عج) در شیراز، با آموزش حرفه‌هایی مانند مکانیک، دوخت، برق ساختمان، حسابداری، رباتیک، خیاطی، آشپزی و کامپیوتر، صدها نوجوان و مادر تحت پوشش خود را توانمند کرده است. به گفته محمدجواد ایمانیه، مدیر این انجمن، بسیاری از این افراد پس از اخذ دیپلم یا حتی در حین تحصیل، کسب درآمد می‌کنند و به استقلال اقتصادی می‌رسند.
*مهارت؛ نیازمند فرهنگ‌سازی است*
واقعیت این است که مسئله فقط آموزش نیست، بلکه اعتبار اجتماعی مهارت است. تا زمانی که مدرک دانشگاهی همچنان بر مهارت فنی ارجحیت دارد، بسیاری از جوانان آموزش‌های مهارتی را آخرین گزینه می‌دانند. کارشناسان معتقدند مهارت‌آموزی باید نه فقط تبلیغ، بلکه با رویکردی انسانی، توسعه‌محور و مبتنی بر داده، فرهنگ‌سازی شود.
به گفته این کارشناسان برای نتیجه‌گیری واقعی از آموزش‌های مهارتی، باید سیاست‌گذاری به سمت «آموزش – کارورزی – اشتغال» حرکت کند و ایجاد سامانه رصد بازار کار، سنجش نرخ اشتغال پس از دوره‌ها و پایش کیفیت آموزشی می‌تواند راه را برای تصمیم‌گیری‌های اثربخش هموار کند.
در عین حال، تغییر نگاه فرهنگی نیز ضرورت دارد؛ تا زمانی‌که مهارت به‌عنوان گزینه‌ای برای شکست‌خوردگان دانشگاهی تلقی شود، این آموزش‌ها نمی‌توانند به جایگاه واقعی خود در جامعه برسند.
*از شعار تا اجرا؛ فارس می‌تواند الگو شود*
فارس، به‌واسطه ظرفیت‌های انسانی، شبکه مراکز آموزشی و همکاری نهادهای مدنی، این پتانسیل را دارد که الگویی برای سایر استان‌ها شود؛ مشروط بر آن‌که مهارت‌آموزی به سیاست‌گذاری داده‌محور، توسعه زیرساخت در مناطق کم‌برخوردار، توجه ویژه به زنان و اصلاح نگاه فرهنگی جامعه گره بخورد و میان گفتار مسئولان، عمل ساختاری و مشارکت اجتماعی پیوندی واقعی برقرار شود.
