در گزارش میدانی عصرمردم از خیابان‌های شیراز، یکی از دکه‌داران می‌گوید: روزانه فقط یک نسخه از روزنامه‌های محلی برای ما می‌آورند و اگر فروش نداشته باشد، آخر هفته آن را بازمی‌گردانیم که اغلب همان هفت نسخه هم فروش نمی‌رود.

این روایت، نشان می‌دهد که بحران مطبوعات تنها در گرانی کاغذ یا مشکلات توزیع خلاصه نمی‌شود؛ کاهش مخاطب، تغییر سلیقه رسانه‌ای و ضعف عادت مطالعه نیز سهم قابل توجهی در این وضعیت دارند.

 

 

 

 

قیمت کاغذ روزنامه در یک سال گذشته حدود ۱۸۰ درصد افزایش داشته است؛ از کیلویی ۳۴ هزار تومان در آذر سال گذشته به حدود ۹۷ هزار تومان رسیده است. این جهش قیمتی، بسیاری از تحریریه‌ها را ناچار کرده تا صفحات خود را کاهش دهند، ویژه‌نامه‌ها را تعطیل کنند و حتی بخشی از نیروهای جوان را تعدیل نمایند.

کاهش تیراژ و کاهش توان مالی روزنامه‌ها یعنی محدود شدن دسترسی مردم به تحلیل‌ها، گفت‌وگوها و یادداشت‌های عمیق؛ تهدیدی که فراتر از اقتصاد، یک تهدید فرهنگی است.

 

 

 

در همین روزها، هفته کتاب و کتابخوانی در استان فارس برگزار شد؛ با برنامه‌هایی نظیر رونمایی کتاب، نشست‌های نقد و بررسی، افتتاح طرح‌های ترویجی و اهدای کتاب به کتابخانه‌های عمومی. این فعالیت‌ها نشان می‌دهد که نهادهای فرهنگی همچنان برای احیای فرهنگ مطالعه تلاش می‌کنند، اما کاهش روزنامه‌خوانی و کم‌رونقی دکه‌ها، تصویری هشداردهنده از وضعیت مطالعه در بخش مطبوعات ارائه می‌دهد.

 

 

 

آمارهای رسمی نشان می‌دهد متوسط مطالعه روزنامه در ایران طی سال‌های اخیر روند نزولی داشته است؛ تنها حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور روزانه روزنامه می‌خوانند و تیراژ بسیاری از روزنامه‌ها ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است.

این در حالی است که در سال ۱۴۰۴ بیش از ۱۰ هزار برنامه ترویجی در هفته کتاب اجرا شد که نشانه‌ای از تداوم علاقه فرهنگی و در تناقض با افت مداوم مخاطبان مطبوعات است.

این شکاف فرهنگی نشان می‌دهد که برای پیوند دادن فعالیت‌های ترویجی با عادت‌های واقعی مطالعه، نیاز به برنامه‌ریزی جدی وجود دارد.

 

 

 

دکه‌های مطبوعاتی که زمانی محل تبادل فکر، تحلیل و گفت‌وگو بودند، امروز بیشتر به فروشگاه‌های کوچک محصولات فرهنگی و غیرفرهنگی تبدیل شده‌اند.

کاهش عرضه و فروش روزنامه‌ها، افت تیراژ، گرانی کاغذ و کوچ مخاطب به فضای مجازی، ترکیبی از تهدیدها را برای سواد رسانه‌ای و قدرت تحلیل جامعه شکل داده است.

یکی از فعالان فرهنگی در شیراز می‌گوید: بی‌کاغذی امروز، مقدمه بی‌فکری فرداست؛ جامعه‌ای که روزنامه نمی‌خواند، دیر یا زود روایت خودش را از دست می‌دهد.

 

 

 

شیراز در هفته کتاب نشان داد که علاقه به کتاب همچنان زنده است، اما وضعیت دکه‌ها و روزنامه‌ها تصویری نگران‌کننده ترسیم می‌کند. بحران کاغذ، کاهش تیراژ و نبود مخاطب، نه تنها اقتصاد مطبوعات که بخشی از تجربه فرهنگی جامعه را تهدید می‌کند.

و برای حفظ این آخرین سنگرهای مطالعه و تحلیل، توجه همزمان به زیرساخت اقتصادی مطبوعات و فرهنگ مطالعه ضروری به‌نظر می‌رسد.