چاپ کردن این صفحه

تأثير فرهنگ شفاهي بر ادبيات سياسي

توسط اسماعیل عسلی/ سردبیر روزنامه عصرمردم 23 آذر 1399 320 0
سرمقاله اسماعیل عسلی 24 آذر 1399      تأثير فرهنگ شفاهي بر ادبيات سياسي

در مورد تاثير فرهنگ شفاهي بر ادبيات سياسي حرف هاي زيادي براي گفتن وجود دارد . فرهنگ شفاهي در بر گيرنده بخش عظيمي از ميراث معنوي و ادبيات فولکوريک و ضرب المثل ها و قصه ها و روايت هاي تاريخي است که در گذشته به علت عدم دسترسي طيف عظيمي از مردم به کتاب و کاغذ و قلم ، ناگزير از حافظه پا به سن گذاشته ها به زبان منتقل مي شده و سينه به سينه نقل مي گرديده و محل تبادل اين دانسته ها و محفوظات نيز غير از خانه و کوچه و بازار ، تکيه ها ، عبادتگاه ها ، زورخانه ها ، قهوه خانه ها ، مسافرخانه ها و منازل بين راهي ، راه هاي طولاني در سفر و خانه ي بزرگترها در شب يلدا و نوروز و جشن سده و مهرگان و پاييزگان و شب هاي چله و انواع دورهمي هاي مناسبتي بوده است  . طبيعي است که آنچه متکي به حافظه و زبان باشد بيش از آثار مکتوب و نوشته شده در معرض تحريف و بزرگنمايي و سهل انگاري هاي ذهني و زباني قرار مي گيرد . چه بسا افرادي که وقتي قصه اي را نقل مي کردند چيزي به آن مي افزودند يا از آن مي کاستند و يا بنابرملاحظاتي که سر در آبشخور ترس و تغيير شرايط داشت آن را دستکاري مي کردند يا براي رعايت حال مخاطب و لحاظ کردن مرتبه و درجه فهم او تغييراتي در روايت ها ايجاد مي شد به همين دليل فرهنگ شفاهي بستر مناسبي براي تساهل در امانت داري و بزرگنمايي در نقل قول ها و بي توجهي به سند و مدرک در اظهارات فراهم مي کرد ؛ لذا از زماني که امکان چاپ و تکثير و توزيع آثار مکتوب فراهم شد و مردم به ارزش آثار چاپي و درجه ي بالاي سنديت آن پي بردند به تدريج از گستره ي حاکميتي فرهنگ شفاهي کاسته شد ولي در عين حال ادبيات رايج در برخي از نهادهاي سنتي نظير قهوه خانه ها ، زورخانه ها ، تکيه هاي مذهبي و حوزه هاي قديمي کماکان بر همان مدار مي چرخيد و هنوز هم مي چرخد هر چند از شدت و حدت آن کاسته شده است ! . سرعت کمرنگ شدن ادبيات شفاهي رابطه ي تنگاتنگي با سرعت توسعه يافتگي دارد به طوري که فاصله گرفتن از آثار و عوارض فرهنگ شفاهي در شهرها و مراکز علمي و آموزشي خيلي بيشتر از روستاها و محيط هاي کارگري و حاشيه ي شهرها بود .در زمان حاکميت گسترده ي فرهنگ شفاهي ، افراد سالخورده و مسن که منبع و خزينه ي خاطرات بودند جايگاه ويژه اي داشتند . به هر حال ذهن آنها حکم موزه اي را داشت که مراجعه ي به آن دسترسي به گذشته را آسان تر مي کرد . به همين قياس صاحبان کرسي وعظ که بيشترين بهره را از شرايط ايجاد شده تحت تاثيرفرهنگ شفاهي مي بردند ، جايگاهي منحصر بفرد در ميان مردم داشتند و به عنوان کساني که مردم براي رفع شبهات به آنها رجوع مي کردند مطرح بودند .به هر حال چنين کساني متولي اصلي حراست از ميراث هاي معنوي محسوب مي شدند . ترس از دست دادن جايگاه سنتي از جمله دلايلي بود که برخي از بزرگان اين طيف را به مخالفت با رواج علوم جديد و راه افتادن مدارس مدرن و دانشگاه ، وادار مي کرد .
وقتي کسي کتاب مي نويسد ، سند و مدرک از خود بر جاي مي گذارد و ناچار بايد حساب شده بنويسد ولي کسي که سخن مي گويد آن هم در شرايطي که امکان ثبت و ضبط آن وجود ندارد ، دقت زيادي به خرج نمي دهد و چه بسا مرتکب اشتباه شود !
شخصيت هاي آکاداميک و دانشگاهي که با شيوه هاي علمي تفکر آشنايي دارند سعي مي کنند در سخنراني هاي خود به متن و دست نوشته اتکا کنند و ترتيب و توالي و عناوين سخنان خود را از قبل تنظيم نمايند و مراقب عدم تناقض گويي خود باشند ولي سخنرانان سنتي اغلب توجهي به اين مقوله ها ندارند و صرفا با اتکاء به ذهن و حافظه و بهره گيري از قالب هاي نهادينه شده سخن مي گويند  .
وقتي کسي سخن مي گويد راحت تر مي تواند آن را تکذيب کند ولي کسي که مطلبي را مي نويسد ، چون مدرک و سند بر جاي مي گذارد نمي تواند آن را تکذيب کند . شما حساب کنيد در زماني که وسايلي نظير دستگاه ضبط صوت و فيلمبرداري نبوده ، سخنوران چه ميداني براي ترکتازي و سفسطه بافي و بزرگنمايي و قلب واقعيت ها داشته اند !
بر زبان آوردن شعارهاي تند و غير واقع بينانه از مختصات فرهنگ شفاهي است نه مکتوب
دادن وعده هايي که زمينه ي اجرايي ندارد و با منابع موجود و بودجه و درآمدها همخوان نيست از رسوبات فرهنگ شفاهي است نه مکتوب .
آرماني سخن گفتن بدون اعتنا به واقعيت هاي بيروني و فرار از پاسخگويي از نشانه هاي بارز فرهنگ شفاهي است نه مکتوب .
اتهام هاي بي اساس ، فرار به جلو ، نظم گريزي ، عنوان تراشي ، گزافه گويي ، علم ستيزي ، تخطئه کردن عقل و قدم برداشتن در تاريکي و ... بيشتر از ويژگي هاي فرهنگ شفاهي است تا فرهنگ مکتوب .
.جهان صنعتي و توسعه يافته سالهاست که روي ريل فرهنگ مکتوب حرکت مي کند در حالي که برخي از جوامع کم تر توسعه يافته و عقب مانده کماکان روي ريل فرهنگ شفاهي حرکت مي کنند . متاسفانه برخي از شخصيت هاي سياسي متاثر از فرهنگ شفاهي و بيگانه با فرهنگ مکتوب نيز در همين مسير گام برمي دارند و به هيچ صراطي مستقيم نيستند و کار خودشان را مي کنند .
وقتي شما بر انجام کاري اصرار داري که نيرو و هزينه ي زيادي صرف انجام آن مي شود و سود و دستاوردي متناسب با هزينه ي صرف شده هم ندارد در واقع رفتاري غير علمي انجام داده اي .
وقتي شما براي جلوگيري از يک خسارت ، خسارت بزرگتري وارد مي کني يعني بدون مطالعه و غير علمي رفتار کرده اي
وقتي شما با وجود شواهد و قرائن فراوان مبني بر وقوع اشتباه حاضر به تجديد نظر در برنامه هايت نيستي يعني از واقعيت فرار مي کني
به هر تقدير از آنجايي که جامعه ي ما در حال گذار از رسوبات فرهنگ شفاهي به سمت فرهنگ مکتوب است ، از برخي کاستي ها در امان نيست و ممکن است شاهد رفتارهايي باشد که تناسبي با الزامات فرهنگ مکتوب ندارد .

شماره روزنامه:7080
این مورد را ارزیابی کنید
(1 رای)
آخرین ویرایش در یکشنبه, 23 آذر 1399

موارد مرتبط