*زندانیان، امانت جامعه‌اند*
مدیرکل زندان‌های فارس در بازدیدی سه‌ساعته از بازداشتگاه قیر و کارزین، حرفی زد که شاید تا چند سال پیش عجیب به نظر می‌رسید؛ این که زندانی امانت مردم است؛ باید با رفتاری بهتر به جامعه برگردد.
او از کارکنان خواست تا اوقات فراغت زندانیان را جدی بگیرند و زندان را به بستری برای تغییر تبدیل کنند. جایی برای آموزش، گفتگو، بازسازی شخصیت و نه صرفاً نگهداری و این نگاه، در همین نقطه متوقف نمی‌شود.
*سیاست عفو؛ مسیر به سوی تغییر واقعی*
در همان روزهایی که مدیرکل در اندرزگاه‌های زندان با زندانیان حرف می‌زد، در طبقه‌ای دیگر از ساختار عدالت، کمیسیون عفو دادگستری استان فارس در حال بررسی بیش از ۱۶۰ پرونده زندانی بود. اما معیار تصمیم‌گیری نه سابقه و نه نفوذ، بلکه یک چیز بود: تغییر.
این که چه کسی در زندان تلاش کرده؟ چه کسی پشیمان شده؟ چه کسی از فرصت‌ها استفاده کرده تا آدم دیگری بشود؟ و این‌جاست که پیوند بین سیاست اصلاح‌گرایانه در زندان و امتیازهای قضایی بیرون از زندان روشن می‌شود که مسیر عفو از دل تغییر واقعی می‌گذرد. و باز این قصه به خانواده می‌رسد. به آن‌هایی که زندانی ندارند، اما بار حبس را می‌کشند.
*توانمندسازی خانواده؛ حلقه گمشده عدالت*
دادستان مرکز فارس از برگزاری دوره‌های آموزش مهارتی برای ۴۰ زن سرپرست خانوار مددجویان خبر داده؛ زنانی که در نبود همسران‌شان باید بایستند، زندگی را اداره کنند و اجازه ندهند فقر، آنها را هم به همان چرخه بی‌پایان آسیب بکشاند. خیاطی، قنادی، آشپزی؛ مهارت‌هایی ساده اما اثرگذار؛ و هدف، کم کردن وابستگی و ساختن استقلالی است که حتی پس از آزادی هم ادامه‌دار باشد.
*بازگشت به جامعه؛ فرصتی برای امید*
این سه بخش از یک سیاست جداگانه حرف نمی‌زنند؛ بلکه تکه‌های یک پازل‌اند. زندانی اگر در درون زندان بازسازی شود، اگر با نگاهی انسانی و مسئولانه مورد عفو قرار گیرد و اگر خانواده‌اش در مسیر توانمندسازی قرار بگیرد، فقط به جامعه برنمی‌گردد؛ با خود چیزی به جامعه می‌آورد: تجربه، اراده و گاهی حتی امید.
اما نگاه به زندانی، اگر از «مجرم خطرناک» به «انسان قابل بازسازی» تغییر کند، جامعه هم در برابر خودش مهربان‌تر و آینده‌دارتر خواهد بود. آنچه در فارس اتفاق می‌افتد شاید هنوز کامل نباشد، اما یک نشانه است؛ نشانه‌ای که می‌گوید عدالت فقط با حبس برقرار نمی‌شود؛ گاهی با یک فرصت، یک مهارت، یا یک نگاه انسانی، اتفاقی بزرگ‌تر رقم می‌خورد و آن بازگشت است.
برای تحقق این نگاه نوین، نیاز است که همه بخش‌های جامعه، نهادهای قضایی، سازمان‌های حمایتی و مردم دست در دست هم دهند تا زندان به جایگاه واقعی خود به عنوان فرصتی برای بازسازی و امید تبدیل شود؛ فرصتی که نه فقط برای زندانی، بلکه برای کل جامعه سرشار از تحول و آرامش است.