یک هفته از روز جهانی معلولان می.گذرد، روزی که فرصتی برای جامعه است تا اقدامات انجام شده برای زیست اجتماعی این قشر مورد بازخوانی دوباره قرار گیرد. این روز فرصتی برای شناخت بهتر نیازهای آنها در جامعه است و اینکه سازمان‌های دولتی تاکنون چگونه برای حضور بیشتر معلولان در جامعه فضاسازی کرده‌اند. به این منظور با محمدصادق جعفری معاون امور توانبخشی بهزیستی فارس به گفتگو پرداختم.

 

 

در استان فارس حدود ۱۵۰ هزار نفر افراد دارای معلولیت شناسایی شده‌اند و از اداره بهزیستی فارس خدمات دریافت می‌کنند.

 

 

افراد دارای معلولیت شامل افراد نابینا، ناشنوا، معلولین جسمی حرکتی، معلولین ذهنی و بیماران روانی است که تحت پوشش بهزیستی هستند و اولین خدمات ارائه شده به این افراد خدمات توانپزشکی شامل فیزیوتراپی، گفتار درمانی، کاردرمانی یا خدمات پزشکی مانند جراحی‌هاست که هزینه بخشی از این خدمات چه در بخش دولتی یا خصوصی توسط بهزیستی پرداخت می‌شود. همچنین پرداخت کمک هزینه تحصیلی برای کودکانی که در سن تحصیل هستند و درصورت ورود به دانشگاه‌های شهریه‌پرداز به خصوص دانشگاه آزاد، براساس درک درآمدی و شدت معلولیت از کمک هزینه شهریه دانشگاه آزاد برخوردار می‌شوند و شهریه توسط بهزیستی پرداخت می‌شود تا این افراد بتوانند تحصیل نمایند و به توانمندی برسند.

 

 

در بحث اشتغال افراد دارای معلولیت، سهمیه سه درصد اشتغال در دستگاه‌های دولتی برای این افراد در نظر گرفته شده است که در هر آزمون استخدام دولتی، ۳ درصد از سهمیه شامل افراد دارای معلولیت می‌شود. همچنین امسال برای اولین بار در خردادماه آزمون استخدامی ویژه افراد دارای معلولیت برگزار شد که در استان فارس از قریب ۹۰۰ نفر شرکت‌کننده در این آزمون، ۲۸۰ سهمیه ویژه معلولین استان فارس پذیرفته شدند و مراحل پذیرش اداری آن‌ها در دست انجام است. همچنین در جهت حمایت از افراد دارای معلولیت به کسانی که در زمینه خوداشتغالی فعالیت کنند؛ تسهیلات قرض‌الحسنه تا سقف ۱۵۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود.

 

 

در بخش خصوصی اگر کارفرمایی فرد دارای معلولیت را به کار بگیرد به ازای هر فرد می‌تواند از تسهیلات قرض‌الحسنه ۱۵۰ میلیون تومانی بهره‌مند شود. همچنین کارفرما از پرداخت حق بیمه سهم کارفرمایی معاف و این مبلغ توسط بهزیستی پرداخت می‌شود. اگر کارفرمایی فرد دارای معلولیت شدید را به کار گمارد، تا ۵ سال بخشی از حقوق آن فرد توسط بهزیستی پرداخت می‌شود.

 

 

وسایل کمک توانبخشی از جمله ویلچر، سمعک، تخت بیمارستانی، تشک مواج، عصا، واکر و توالت‌فرنگی به صورت رایگان و نوبتی، در اختیار افراد تحت پوشش قرار می‌گیرد به عنوان مثال افراد نیازمند به سمعک، هر سه سال یک بار سمعک رایگان دریافت می‌کنند. برای نابینایان ساعت گویا، ساعت بریل و دستگاه ویس رکوردر، برای نابینایان تحصیل کرده، اسپیکر، کاغذ بریل و اخیرا دستگاه فشارسنج گویا برای نابینایان خریداری و توزیع گردیده و ترازوی گویا که در اختیار بانوان نابینا قرار گرفته است.

 

 

خدمات مالی بهزیستی شامل پرداخت مستمری به صورت ماهانه است و اتفاق خوبی که در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ رقم خورد  نزدیک به ۳۰ هزار نفر در نوبت پرداخت مستمری داشتیم که تا پایان ۱۴۰۲ تمامی این افراد تحت پوشش قرار گرفتند و مستمری دریافت می‌کنند که این اتفاق پدیده‌ای بی سابقه در کل تاریخ انقلاب بود و در حال حاضر بهزیستی فارس، ماهانه به ۹۰ هزار نفر، مستمری پرداخت می‌کند و کمک هزینه حق پرستاری نیز برای کمک به خانواده‌هایی که از فرزندان خود پرستاری می‌کنند، به صورت مستمری پرداخت می‌شود.

 

 

خدماتی که بهزیستی ارائه می‌دهد قابل توجه است؛ گرچه رضایت کافی نداریم اما با توجه به اعتبارات و امکانات موجود، خدمات خوبی ارائه می‌شود؛ تسهیلات اشتغال یا تحصیل، اهدای وسایل توانبخشی رایگان که هزینه بسیار زیادی برای بهزیستی دارد؛ مثلاً ویلچر تولید داخلی که به افراد نیازمند اهدا می‌شود؛ حداقل در بازار ۱۰ میلیون تومان قیمت دارد که ساده‌ترین نوع ویلچر ماست یا ویلچرهای خارجی که نزدیک به ۲۰ میلیون تومان قیمت دارد که بسیار پرهزینه است و به صورت رایگان در اختیار افراد دارای معلولیت قرار می‌گیرد. در بهزیستی‌هیچ چیزی عمومی نیست؛ مثلاً هفته گذشته به نخبگان نابینا لب‌تاپ هدیه داده شد و گرچه کمک‌ها کافی نیستند اما کمک‌های خوبی طی دو سال گذشته انجام گرفته است.

 

 

۷۰ مرکز نگهداری شبانه‌روزی در استان برای گروهی از معلولان با معلولیت شدید است که قابلیت توانمند شدن ندارند؛ ۷۰ مرکز توانبخشی روزانه برای آن گروه از معلولینی است که شدت معلولیت متوسط دارند و با حضور روزانه در این مراکز از خدمات آموزشی توانبخشی بهره‌مند می‌شوند و این مراکز مانع انزوا و گوشه‌گیری این افراد می‌شود و جلوی عقب رفتن معلول را می‌گیرد و در برخی موارد بهبود حاصل می‌شود و فرصتی برای استراحت خانواده‌ها است.

 

 

 

برای مراکز روزانه که حدود ۸۰ درصد هزینه خدمات این مراکز بر عهده بهزیستی و حدود ۲۰ درصد را خانواده‌ها پرداخت می‌کنند.

 

 

خوشبختانه از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ سال‌های خوبی از نظر تخصیص بودجه داشتیم و موفق شدیم تقریباً ۳ برابر دوره مشابه سال گذشته‌ وسایل کمک توانبخشی به افراد نیازمند توزیع نماییم و در نوبت توزیع، به صفر نزدیک شدیم. شرایط در بهزیستی به گونه‌ای است که هیچگاه نمی‌توانیم به رقم صفر برسیم.

 

 

تلاش نمودیم تا مسئولین بهزیستی کشور را قانع نماییم تا در توزیع بودجه سهم بیشتری برای این بخش در نظر گرفته شود چون این بخش از خدمات ما دارای اهمیت ویژه‌‌ای است و بیشترین تقاضا از بهزیستی در بخش توزیع تجهیزات است؛ که خوشبختانه با همکاری مطلوب صورت گرفته این اتفاق رقم خورد و امیدواریم در دولت جدید نیز این مهم، مد نظر دولتمردان قرار گیرد؛ اگر چه دولت جدید نیز اعلام نموده است که کارهای خوبی که در دولت قبل انجام گرفته، باید ادامه پیدا کند و امیدواریم با در نظر گرفتن بودجه قابل توجه برای بخش توانبخشی، بتوانیم به افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنها خدمات بیشتری ارائه نماییم.

 

 

بیشترین تقاضا ویلچر و سمعک است که از ابتدای ۱۴۰۳ تاکنون ۱۰۰۰ دستگاه ویلچر توزیع شده است و از اکنون تا پایان سال، انواع وسایل توانبخشی از جمله ۱۵۰۰ دستگاه ویلچر خریداری و در اختیار افراد نیازمند قرار می‌گیرد.

 

 

 

بحث توانمندسازی وابسته به مناسب‌سازی است و مناسب‌سازی موضوعی کلیدی است. مناسب‌سازی شامل فضاهای داخلی بخش‌های عمومی جامعه مثل پاساژ‌ها و فضاهای داخلی دستگاه‌های دولتی است که تکلیفی برای تمام دستگاه‌های دولتی است که باید محیط داخلی خود را مناسب‌سازی کنند و فضای داخلی شهر شامل پیاده‌روها، ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری است که شهرداری موظف به تامین و تجهیز است و در بخش خارج از شهر مثل ایستگاه‌های رفاهی که وزارت راه و شهرسازی مکلف به مناسب‌سازی است و در واقع همه و هر کس در جایگاه خود باید نسبت به مناسب‌سازی اقدام نمایند.

 

 

متاسفانه مناسب‌سازی و استانداردسازی‌ها وضعیت مطلوبی ندارد. سال گذشته در ستاد مناسب‌سازی که به ریاست استاندار در هر فصل برگزار می‌شود؛ ۳۰ خیابان شیراز که بیشترین تردد افراد دارای معلولیت را دارد، توسط معلولین شناسایی و به شهرداری معرفی شدند و شهرداری در حال اجرای مناسب‌سازی خیابان‌ها و پیاده‌روها است.

در ادارات دولتی هم مناسب‌سازی به صورت کامل انجام نشده است و مدیران، علت کوتاهی در این تکلیف قانونی را کمبود بودجه اعلام می‌کنند و تاکنون بیشترین مناسب‌سازی در دانشگاه علوم پزشکی انجام گرفته است.

 

 

قانون جامع حمایت از معلولین ۳۱ ماده دارد که در بعضی از بخش‌ها به خوبی اجرا می‌شود و در برخی عملکرد مطلوبی نداشته و باید به صورت کامل اجرا شود. به عنوان مثال هزینه حمل و نقل درون شهری باید رایگان باشد که به صورت غیررسمی انجام می‌شود یا هزینه پروازهای هوایی بین شهری افراد دارای معلولیت باید نیم‌بها انجام شود. شهرداری‌ها موظفند خودروهای مناسب‌سازی شده در اختیار افراد دارای معلولیت قرار دهند که درحال حاضر تعداد این خودروهای ون‌ در شیراز کافی نیست و تا رقم مطلوب فاصله زیادی داریم.

وزارت بهداشت و درمان از دو سال پیش موظف شده است تا بخشی از هزینه‌های توانبخشی افراد تحت پوشش بهزیستی را پرداخت نماید که در بخش کاردرمانی، فیزیوتراپی و گفتار درمانی این خدمات ارائه می‌گردد.

در ماده ۸ این قانون، تمام دستگاه‌ها باید مجموعه‌های ورزشی خود را رایگان در اختیار افراد دارای معلولیت قرار دهند که این قانون به همه دستگاه‌ها اعلام شده است و بنا به گفته هیات‌های ورزشی معلولین، امکانات موجود برای معلولینی که به صورت پیوسته از اماکن ورزشی استفاده می‌کنند، کافی است. درواقع قانون حمایت موضوعات مختلفی را دربرمی‌گیرد که در مجموع می‌توان گفت اجرای ۱۰۰ درصدی نداریم ولی اینگونه نیست که قانونی بر زمین مانده باشد یعنی برخی از مواد قانونی به خوبی اجرا می‌شود اما دغدغه و مشکل اصلی معلولان همان درصد اجرا نشده‌ی قانون و باقی‌مانده‌ها در تمام زمینه‌ها است.

 

 

بخش ورزشی بیشتر انگیزشی است و ما به این نتیجه رسیدیم که باید این افراد را برای حضور در ورزش تشویق نماییم. البته سختی ایاب و ذهاب و نبود مناسب‌سازی‌ها از عوامل عدم استفاده معلولین از اماکن ورزشی است.

 

 

 

دغدغه‌ها در بهزیستی به گونه‌ای است که نمی‌توانیم یک مورد را نام ببریم. مثلا وسیله کمک توانبخشی اهدا می‌کنیم، اما ویلچرهای تولید داخل چون کیفیت ویلچر خارجی را ندارند، خود ایجاد دغدغه می‌کند یا در بحث سه درصد سهمیه اشتغال، افرادی که پذیرفته نمی‌شوند، برای ما دغدغه هستند؛ در واقع در تمام موضوعات، دغدغه داریم.

 

 

باید در دو جهت خود را ارتقا دهیم تا دغدغه‌مان کاهش یابد. اول کیفیت کل خدمات و دیگری کمیت خدمات است که باید هر دو ارتقا یابد.

 

 

استان فارس از پیشگامان اجرای این قانون در کشور است.

فارس اولین استانی است که کمیته پیگیری از قانون جامع حمایت از معلولین به ریاست استاندار و دبیری بهزیستی و با حضور نمایندگان مجلس و نماینده قوه قضاییه تشکیل داده است و امیدواریم با عنایت استاندار جدید و تداوم جلسات این کمیته و نظارت بر حسن اجرای قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، شاهد اتفاقات مطلوبی در اجرای کامل این قانون باشیم.