روز جهانی معلولین با هدف ترویج، درک و پذیرش مسائل مربوط به معلولیت، حمایت از حقوق و رفاه افراد معلول، افزایش آگاهی از دستاوردهای حاصل از ادغام افراد دارای معلولیت در هر جنبه‌ای از زندگی نام‌گذاری شده است؛ اما تنها قانون موجود در کشور ما برای معلولان که با هدف ارتقای سطح زندگی و تسهیل حضور معلولان در جامعه تصویب شده، مجالی برای اثرگذاری در زندگی افراد دارای معلولیت نیافته است. قریب هفت سال از تصویب قانون حمایت از حقوق معلولان می‌گذرد، اما معلولان در این مدت از دستاوردهای پیش‌بینی شده آن بی‌بهره‌ مانده‌اند.

با وجود تشکیل جلسات ستاد مناسب‌سازی، عملاً تغییر محسوسی در وضعیت مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری اماکن عمومی و معابر مشاهده نمی‌شود و اجرای تبصره مربوط به ایاب و ذهاب رایگان و نیم‌بها، همچنان در حد حرف و حدیث باقی مانده است.

به بهانه روز جهانی معلولان و برای آگاهی بیشتر از شرایط فعلی افراد دارای معلولیت، با سعید فانی رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولین استان فارس به گفتگو پرداختم.

سعید فانی از ایران به عنوان کشوری با تمدن بسیار کهن نام برد که از قدیم‌الایام رعایت حقوق افراد دارای معلولیت و کم‌توان مورد توجه بوده و در سنگ‌نوشته‌ها و دیوارنگاره‌های تخت‌جمشید یا دیگر اماکن تاریخی، بحث رعایت حقوق افراد کم‌توان به شکل مشهود، دیده می‌شود که نشان می‌دهد ایران از پرچمداران کشورهای جهان بوده، اما در سال‌های اخیر در مقایسه با کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته در بحث رعایت حقوق افراد دارای معلولیت، بسیار عقب افتاده است.

 

 

رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولین استان ابراز تأسف نمود که علی‌رغم قانون مدون و جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۱۳۸۶ که مجدداً در سال ۱۳۹۶ بازنگری و در سال ۱۳۹۷ از طرف دولت به تمام دستگاه‌ها ابلاغ شد و علی‌رغم اینکه ایران جزو کنوانسیون بین‌المللی حقوق افراد دارای معلولیت است که باید پروتکل‌های مربوطه را رعایت کند؛ اما شرایط موجود به هیچ وجه مطلوب افراد دارای معلولیت نیست و در حال حاضر این افراد چه در بحث تردد شهری، مناسب‌سازی اماکن یا استخدام با  مشکل جدی مواجه هستند.

 

 

وی ادامه داد: در ماده دو قانون جامع افراد دارای معلولیت آمده است که تمام دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و اماکن عمومی باید برای افراد دارای معلولیت، مناسب‌سازی شده و دسترس‌پذیر باشند درحالی که بعد از گذشت سال‌ها هنوز بسیاری از اماکن و معابر استاندارد لازم را ندارند و در بسیاری از خیابان‌ها و پیاده‌روها، شرایط استاندارد برای افراد نابینا و افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند؛ وجود ندارد.

 

 

فانی در بحث پیاده‌روسازی ویژه نابینایان گفت: پیاده‌روهای ویژه نابینایان با هزینه‌های زیاد طراحی و اجرا می‌شود اما استاندارد لازم را ندارد مثلاً مسیر ویژه نابینایان به جوی آب، درخت، جدول یا تابلو و ستون برق منتهی می‌شود و متاسفانه یک فرد نابینا نمی‌تواند با خیال راحت مسیر را طی کند.

 

 

وی افزود: در کشور ما هنوز فرد نابینا برای عبور از چهارراه یا عرض خیابان باید از فرد دیگری کمک بگیرد؛ چون بسیاری از شهروندان ما هنوز به رعایت حقوق کسانی که از عصای سفید استفاده می‌کنند، آشنا نیستند در حالی که این موضوع در بسیاری از کشورهای دنیا حل شده است؛ در کشورهای توسعه‌یافته، شهروندان به محض دیدن عصای سفید یا فرد ویلچری، حقوق او را رعایت می‌کنند، اما در کشور ما افراد دارای ویلچر مثل سایر افراد باید برای گرفتن خدمات در صف بایستند و منتظر بمانند و در مراکز پزشکی درمانی باید ساعت‌ها منتظر نوبت باشند چون شهروندان هنوز نمی‌دانند که نشستن روی ویلچر برای یک فرد دارای معلولیت بسیار مشکل است.

 

 

 

فانی با بیان این که همه این موارد ریشه در فرهنگ و مشکلات فرهنگی ما دارد؛ اضافه کرد که اصلی‌ترین مشکل افراد دارای معلولیت با جامعه، مشکل فرهنگی است؛ اینکه هنوز مسئولین، دولتمردان و شهروندان ما با حقوق افراد دارای معلولیت آشنا نیستند و هنوز توانمندی‌های این افراد را نمی‌شناسند و هنگام مواجهه با یک فرد دارای معلولیت، تنها به معلولیت او توجه می‌کنند؛ در حالی که بیشتر این افراد، توانمندی‌هایی دارند که بسیاری از افراد به ظاهر سالم، از آن بی‌بهره هستند؛ از جمله  ورزشکاران دارای معلولیت که در بازی‌های پارالمپیک، قهرمانی‌ها و افتخارات جهانی کسب می‌کنند و نشان می‌دهند که بسیار توانمندتر از افراد سالم هستند یا در بحث علمی و هنر که افراد دارای معلولیت در رشته‌های هنری سرآمد هستند و در جشنواره‌های مختلف می‌درخشند و لازم است جامعه با توانمندی‌های آن‌ها آشنا شود و حقوقشان را بشناسد تا بخش عمده‌ای از مشکلات حل شود.

 

 

رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولین فارس با اشاره به این که قانون جامع حمایت از معلولان، جوابگوی نیازهای افراد دارای معلولیت نیست؛ افزود: بخش عمده‌ای از موارد مرتبط با افراد دارای معلولیت در این قانون گنجانده شده است؛ اما این قانون جوابگوی نیازهای افراد دارای معلولیت نیست و نواقصی دارد که بارها از نمایندگان مجلس خواسته‌ایم تا بازنگری شود و در حال حاضر بسیاری از تشکل‌های غیردولتی پیگیر بررسی مجدد این قانون هستند که امیدواریم این مهم هر چه سریعتر در دستور کار قرار گیرد.

 

 

 

فانی در ادامه به بی‌توجهی مدیران نسبت به اجرای این قانون اشاره نمود و تصریح کرد: در این قانون تکالیفی برای تمام دستگاه‌ها مشخص شده است اما آن‌ها این موارد را وظیفه سازمان بهزیستی می‌دانند؛ در حالی که بهزیستی، سازمانی با خیل عظیمی از افراد دارای معلولیت و مددجویانی در حوزه‌های مختلف و با بودجه محدود است و در این مورد سایر دستگاه‌ها، وظایفی دارند که در این قانون برای آنها تعریف شده اما الزامی به اجرای آن ندارند چون ضمانت اجرایی در این قانون برای آنها لحاظ نشده و قانونگذار برای مدیری که از اجرای قانون تخلف می‌کند هیچ ابزاری برای توبیخ یا بازخواست، در نظر نگرفته است و به همین دلیل به راحتی از کنار قانون عبور می‌کنند و قانون را دور می‌زنند.

 

 

وی به بحث استخدام سه درصدی افراد دارای معلولیت در دستگاه‌های دولتی اشاره نمود و اضافه کرد: متاسفانه دستگاه‌های زیادی این قانون را اجرا نمی‌کنند یا قانون به صورت ناقص اجرا می‌شود؛ هرچند در این قانون، ۳ درصد سهم استخدام در دستگاه‌های دولتی، برای افراد دارای معلولیت لحاظ شده و ۳۰ درصد پست‌های اداری و تلفنچی تمامی دستگاه‌ها و نهادها و سازمان‌هایی که به نحوی از بودجه عمومی دولت استفاده می‌کنند؛ باید در اختیار افراد دارای معلولیت با اولویت نابینایان قرار گیرد که متاسفانه انجام نمی‌شود.

فانی خاطرنشان کرد که پوشش بیمه‌ای افراد دارای معلولیت به شدت دارای مشکل است و بسیاری از نیازهای معلولین، از جمله لوازم و تجهیزات توانبخشی تحت پوشش بیمه قرار ندارد.

 

 

وی در این رابطه افزود: در این بازار متلاطم که با افزایش نرخ ارز روبرو هستیم، هزینه‌ خرید تجهیزات توانبخشی، پزشکی و داروهای مورد نیاز افراد دارای معلولیت روز به روز با روند چشمگیری در حال افزایش است و متاسفانه هیچ پوشش بیمه‌ای شامل این موارد نمی‌شود و این افراد از برخی وسایل و تجهیزات توانبخشی تولید داخل استفاده می‌کنند که کیفیت مطلوب و استاندارد لازم را ندارد و برای مدت زیاد قابل استفاده نیست و لوازم خارجی هم به شدت گران است که برای افراد دارای معلولیت قابل تهیه نیست.

 

 

فانی درخصوص موضوع مسکن افراد دارای معلولیت گفت: علی‌رغم اینکه دولت‌های مختلفی در سال‌های گذشته بحث مسکن معلولین را مطرح نمودند؛ اما در این رابطه با مشکل جدی مواجه هستیم؛ خصوصاً در خانواده‌های بیش از دو معلول که قرار بود واگذاری‌ها به سرعت انجام شود اما تاکنون این واگذاری‌ها یا انجام نشده یا در بعضی از استان‌ها به صورت ناقص انجام شده است‌ و چون بودجه‌های لازم برای تهیه مسکن این افراد تامین نشده، بسیاری از این افراد هنوز سربار خانواده‌های خود هستند و حتی توان اجاره یک اتاق کوچک هم ندارند.

 

 

رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های مردم نهاد معلولین فارس بحث ازدواج را از دیگر مشکلات افراد دارای معلولیت برشمرد که به دلیل نگرش‌های منفی که در جامعه وجود دارد، بسیاری از افراد دارای معلولیت به ویژه بانوان، فرصت ازدواج پیدا نمی‌کنند و این موضوع معلولین را رنج می‌دهد.

 

 

 

فانی تاکید کرد که سیستم حمل و نقل درون‌شهری و برون‌شهری ما به شدت دچار مشکل است و حتی یک دستگاه اتوبوس مناسب‌سازی شده برون شهری برای افراد دارای معلولیت وجود ندارد.

 

 

وی ادامه داد: سیستم ناوگان ریلی ما برای افراد دارای معلولیت مخصوصاً افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند اصلاً استاندارد نیست چرا که به دلیل عرض کم معابر، ویلچر اصلاً وارد واگن‌های قطار نمی‌شود.

وی همچنین به مشکلات حوزه حمل و نقل هوایی اشاره نمود که هر پرواز تنها ظرفیت جابجایی تعداد محدودی از افراد دارای معلولیت را دارد؛ مثلاً اگر یک تیم ورزشی بخواهند عازم مسابقات شوند امکان پرواز در یک هواپیما و با یک پرواز برایشان وجود ندارد و باید در چند پرواز تقسیم شوند.

 

فانی اذعان داشت که علی‌رغم این که باید هزینه‌ ایاب و ذهاب برای معلولین در حوزه حمل و نقل ریلی، هوایی، دریایی و زمینی نیم‌بها باشد اما این موضوع اصلاً رعایت نمی‌شود.

 

 

 

وی با بیان این که شرکت هواپیمایی ایران ایر(هما)، تنها شرکتی است که کارت معلولیت را به رسمیت می‌شناسد؛ افزود: در بحث پروازهای هواپیمایی تنها در شرکت ایران ایر بلیط افراد دارای معلولیت نیم‌بها محاسبه می‌شود که پروازهای این شرکت محدود است و تمام ساعات پروازی مورد نیاز معلولین را پوشش نمی‌دهد و معلولین مجبورند برای سفر کاری، تحصیلی یا ادامه درمان بلیط با قیمت تمام‌بها تهیه کنند؛ آن هم اگر قابل تهیه باشد. در واقع تنها ایران ایر(هما) کارت معلولیت را به رسمیت می‌شناسد، که متاسفانه با نگاهی به پروازهای هما می‌بینید که بدترین ساعت‌های پروازی به معلولین اختصاص دارد که با نیاز معلولین هماهنگی ندارد.

مثلاً اگر فرد دارای معلولیت بخواهد راس ساعت ۹ صبح تهران باشد، اصلاً در آن ساعت پروازی برای معلولین ندارد و مجبور است از ایرلاین‌های خصوصی استفاده کند که علی‌رغم پیگیری‌های بسیار، هنوز زیر بار قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت نرفتند.

 

 

فانی همچنین به مصوبه شورای شهر و استانداری مبنی بر مناسب‌سازی ۳۰ خیابان اصلی شهر شیراز که محل تردد افراد دارای معلولیت بیشتری است؛ اشاره نمود و ضمن تشکر و قدردانی از شهرداری و شورای شهر شیراز ابراز خشنودی نمود و اذعان داشت که به دلیل اهتمام شورای اسلامی شهر، شهردار و شهرداران  ۱۱ منطقه شیراز، این شهر نسبت به دیگر شهرهای کشور در بحث مناسب‌سازی و استانداردسازی خیلی جلوتر است.

 

 

وی با بیان این که استان فارس و شهر شیراز یکی از پیشگامان توجه به قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت است؛ گفت: شیراز تنها شهر کشور است که شهرداران تمام مناطق، در امور معلولین مشاور دارند؛ همچنین شورای شهر شیراز برای امور معلولین مشاور دارد و شیراز تنها شهری است که معاونت حمل و نقل ترافیک آن نیز مشاوری در امور معلولین دارد‌ و فارس تنها استانی است که در رابطه با امور معلولین،  دستیار و مشاور استاندار دارد. درواقع استان فارس یکی از پیشگامان توجه به قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت است و حرکت‌های خوبی در رابطه با استانداردسازی صورت گرفته اما هنوز خیلی از مناطق پا به پای مناطق پیشرو قدم برنداشتند که امیدواریم تلاش‌های بیشتری در این زمینه انجام شود.

 

 

فانی در بحث ناوگان حمل و نقل درون شهری، به مصوبه شورای شهر مبنی بر ورود ۱۰ دستگاه خودرو ون مناسب‌سازی شده در شهر شیراز اشاره نمود که متاسفانه علی‌رغم تاکید استاندار سابق مبنی بر قرارگیری ۱۰ دستگاه خودرو ون در چرخه ناوگان حمل و نقل، تاکنون فقط ۵ خودرو ون، مناسب‌سازی و وارد چرخه حمل و نقل شده است، هرچند قول ۱۲ آذر سال گذشته را داده بودند اما تا امروز هنوز وارد چرخه نشده است و براساس وعده دوستان در سازمان حمل و نقل ترافیک، تا پایان آذرماه سال جاری، ۵ دستگاه دیگر در اختیار معلولین قرار می‌گیرد؛ هرچند نیاز فعلی کلان شهر شیراز، حداقل ۵۰ دستگاه خودروی دستگاه خودرو ون مناسب‌سازی شده است چون با این تعداد، مشکل معلولین شهرستان شیراز با این جمعیت آماری حل نمی‌شود.

 

فانی درخصوص راه‌اندازی بنیاد نخبگان دارای معلولیت گفت: در گام اول ۱۱۰ نفر از نخبگان دارای معلولیت استان در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری شناسایی شدند و مجمع اول برگزار شده و ثبت شرکت در حال انجام است؛ که آمار نخبگان ورزشی جداست و شناسایی دیگر نخبگان پس از ثبت شرکت انجام می‌شود؛ چون افراد نخبه دارای معلولیت در استان محدود به این تعداد نیست که باید شناسایی شوند و پس از آن بانک اطلاعاتی افراد نخبه دارای معلولیت تشکیل و برنامه‌های بنیاد انجام شود.

 

 

فانی مهم‌ترین دغدغه افراد دارای معلولیت را عدم عزم جدی برای پذیرش و احترام به حقوق افراد دارای معلولیت از سوی سیاستگذاران، دولتمردان و شهروندان عنوان کرد و یادآور شد: افراد دارای معلولیت مانند تمام افراد جامعه عوارض و مالیات پرداخت می‌کنند و همچون بقیه شهروندان دارای حقوقی هستند که باید رعایت شود و باید به همان اندازه‌ از تمام خدمات جامعه استفاده کنند و اگر این حق به آنها داده نشود؛ نوعی حق الناس بر گردن مسئولان مربوطه است؛ مثلاً صحیح نیست که افراد جامعه بتوانند از اتوبوس بین شهری استفاده کنند ولی یک فرد ویلچری نتواند از یک اتوبوس بین شهری استفاده کند و در حال حاضر برای برگزاری برنامه‌ها و اردوهای خارج از شیراز و برون‌استانی با مشکل تردد این افراد مواجه هستیم. چون سیستم حمل و نقل ریلی، جاده‌ای، هوایی و اتوبوس‌های ما پاسخگوی نیازهای این افراد نیست و مناسب‌سازی نشده است.

 

وی ادامه داد: همچنین افراد دارای معلولیت به هر دستگاهی که مراجعه می‌کنند آن‌ها را به بهزیستی ارجاع می‌دهند و خوب است همه بدانیم که بهزیستی تنها متولی امور معلولین نیست و با توجه به اعتبارات و امکانات، قدم‌های خوب و موثری در رفع نیاز معلولین برداشته است و سایر دستگاه‌های دولتی نیز مکلف هستند که به وظایف قانونی خود عمل کنند و کم‌کاری سایر دستگاه‌ها را نباید به پای سازمان بهزیستی نوشت. دستگاه‌های دولتی همانطور که به همه شهروندان خدمات می‌دهند، باید به افراد دارای معلولیت نیز خدمات درخور ارائه دهند.

فانی در پایان ابراز امیدواری نمود که با تشکیل منظم جلسات کمیته پیگیری قانون جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت که به ریاست استاندار و دبیری اداره بهزیستی تشکیل می‌شود، شاهد تخلف سایر دستگاه‌ها در رابطه با تکالیف قانونی‌شان نباشیم.

 

 

 

 

 One attachment

  •  Scanned by Gmail