مقاومت میکروبی همچنین به عنوان تهدیدی جدی برای توسعه پایدار شناخته می‌شود. این پدیده در حال حاضر تبدیل به یک بحران اجتماعی اقتصادی شده که نه تنها سلامت انسان‌ها در هر گروه سنی و هر منطقه از جهان، بلکه سلامت حیوانات و گیاهان و نیز سلامت و امنیت غذایی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است و محیط زیست را به محلی برای ذخیره و انتقال باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک تبدیل خواهد کرد.

براساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، پیش‌بینی می‌شود در فاصله سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۵۰ میلادی، بیش از ۳۹ میلیون مرگ در اثر باکتری‌های مقاوم اتفاق افتد. این رقم با مرگ ۳ انسان در هر دقیقه برابر است و اگر اقدام موثری در این زمینه انجام نشود، در دهه آتی، جهان شاهد ۷.۵ درصد کاهش تولیدات دامی، بین یک تا ۳.۴ تریلیون دلار کاهش تولید ناخالص داخلی و سقوط ۲۸ میلیون نفر به زیر خط فقر خواهد بود.

 

 

مقاومت میکروبی عمدتا در اثر مصرف بیش از حد یا ناصحیح داروهای ضدمیکروبی توسط انسان و یا در صنایع دامداری-کشاورزی ایجاد می‌شود. کمبود زیرساخت‌های لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری‌ها نظیر آب سالم و توالت بهداشتی، پوشش ناکافی واکسیناسیون و نیز محدودیت امکانات پیشگیری از انتقال بیماری در مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت، باعث گسترش میکروب‌های مقاوم خواهد شد. گسترش میکروب‌های مقاوم باعث شده بسیاری از داروهای ضدمیکروبی تاثیر خود را از دست بدهند. این در حالی است که تولید یک آنتی‌بیوتیک جدید به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان و بیش از یک میلیارد دلار هزینه نیاز دارد.

 

 

از بین ۶ منطقه سازمان جهانی بهداشت، منطقه مدیترانه شرقی و از بین ۶۴ کشور گزارش‌دهنده به سازمان جهانی بهداشت، ایران بالاترین میزان مصرف داروهای ضد میکروبی را به خود اختصاص داده‌ است. بنابراین بهینه‌سازی مصرف داروهای ضدمیکروبی در کشور یک اولویت خواهد بود؛ چون

تلاش‌های فعلی برای مقابله با تهدید فزاینده مقاومت میکروبی کافی نیست و اگر امروز اقدام نکنیم، در آینده جامعه جهانی با عواقب مرگبارتری مواجه خواهد شد.

 

 

در حالی که استفاده صحیح و به جا از آنتی‌بیوتیک‌ها یک مسئولیت همگانی است و مسئولین حوزه سلامت در خودداری از درمان خودسرانه با آنتی‌بیوتیک‌ها تاکید می‌کنند، اما بسیاری از مردم، توصیه‌های حوزه سلامت را پشت گوش می‌اندازند؛ اما وضعیت به قدری نگران کننده است که بیشتر متخصصان عفونی و داروسازان، ابراز نگرانی می‌کنند و بر اساس یک مطالعه که در استان‌های مختلف انجام گرفته، بیش از ۹۵ درصد افراد مبتلا به گلودرد چرکی در فارس، در مقابل داروی آزیترومایسین، مقاومت میکروبی نشان داده‌اند؛ در حالی که برخی همچنان به مصرف بی‌رویه این داروها اصرار دارند‌ و عده‌ای از پزشکان هم تجویز بی‌رویه می‌کنند.

به گفته عضو انجمن بیماران عفونی، وضعیت در فارس نگران‌کننده است و انتظار می‌رود مردم نسبت به این قضیه بیشتر حساس باشند، چون خطرات بی‌توجهی‌ها، فقط متوجه شخص مصرف‌کننده نیست.

 

 

دکتر امیر رودگری می‌گوید: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید حساب‌شده باشد و استفاده کمتر از تجویز پزشک یا استفاده بی‌دلیل و خودسرانه، هر دو خطرناک است.

این متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: درحال حاضر تعداد قابل توجهی از بیماران بستری در بیمارستان‌های استان و کشور، به دلیل مقاومت میکروبی ایجاد شده در جامعه، هیچ آنتی‌بیوتیکی روی آنها اثر ندارد و فقط باید منتظر بمانیم تا بیمار خود بهبود یابد. مثلاً درصد بالایی از مبتلایان به گلودرد چرکی ساده، در مقابل کپسول آزیترومایسین مقاوم هستند.

رئیس انجمن داروسازان فارس نیز با تاکید بر ممنوعیت فروش آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نسخه پزشک در داروخانه‌ها از اصرار مردم به خرید دارو بدون نسخه پزشک ابراز نگرانی کرد.

 

دکتر منفرد با بیان این که وضعیت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در استان و کشور نامطلوب است؛ افزود: متاسفانه در جامعه ما، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در مرحله اول درمان قرار دارند در حالی که در تمام دنیا، مصرف آنتی‌بیوتیک آخرین مرحله از درمان است.

 

 

وی با بیان این که مصرف خودسرانه و بی‌دلیل آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت میکروبی را بیشتر می‌کند؛ تصریح کرد: علی‌رغم تاکید بر خطرات خودسرانه دارو،  متاسفانه برخی از بیماران با مراجعه به داروخانه‌ها، با توسل به روش‌های مختلف از التماس تا تهدید، آنتی‌بیوتیک مورد نظرشان را می‌گیرند؛ حتی مراجعانی، برای تهیه چند ورق آنتی‌بیوتیک جعل نسخه می‌کنند.

 

 

رئیس انجمن داروسازان فارس با تاکید بر اینکه، مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به مقاومت میکروبی شده و به ضرر همه مردم تمام می‌شود؛ اضافه کرد: شواهد نشان می‌دهد که حدود ۵۰ درصد آنتی‌بیوتیک‌هایی که در فارس مصرف می‌شود؛ خودسرانه یا بدون نیاز است.

وی اضافه کرد که با محدودیت منابع آنتی‌بیوتیک‌ مواجه هستیم و ورود داروی جدید به مطالعات زیادی نیاز دارد و مصرف خودسرانه باعث شده که بیماری که با یک آنتی‌بیوتیک ساده درمان می‌شد؛ به آنتی بیوتیک قوی‌تری نیاز داشته باشد.

 

 

دکتر منفرد ابراز تاسف نمود که تجویزهای بی‌رویه پزشکان در مواردی بر اثر اصرار و فشارهای بیماران انجام می‌شود.

رئیس انجمن داروسازان فارس بر اهمیت فرهنگ‌سازی در این موضوع تاکید کرد و از مردم خواست تا مقاومت میکروبی در کل جامعه را جدی بگیرند و منطقی‌تر رفتار کنند تا بتوان وضعیت موجود را کنترل کرد.

در مورد تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، شاید بهترین تعریف، تعریف سازمان بهداشت جهانی از مصرف منطقی دارو باشد که «مصرف منطقی دارو یعنی دریافت مناسبترین دارو، با مناسبترین دوز، در مدت کافی و در زمان مناسب، با کمترین قیمت تمام شده برای شخص بیمار».

در جریان تجویز و مصرف منطقی دارو، نخستین خطایی که اغلب اتفاق می افتد، مداخله در تشخیص، توسط افراد غیرمتخصص، اعم از خود بیمار یا اطرافیان است.

به گفته کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، یکی از مهمترین دسته‌های بیماری‌ها، بیماری‌های عفونی است که عامل آن می‌تواند باکتری، ویروس، پارازیت و دیگر موارد باشد و از این میان، تنها باکتری‌ها هستند که به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ می‌دهند.

 

 

دکتر زیبا آقاملکی افزود: بسیاری از بیماری‌های عفونی، به ویژه بیماری‌های ویروسی، خود محدود‌شونده هستند، یعنی بدون هیچ درمانی خود به خود برطرف می‌شوند و تنها نیاز به درمان علائم یا درمان‌های حمایتی برای کاهش طول مدت بیماری و یا کاهش علائمی مانند درد، آبریزش و سرفه دارند، اما نه نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند و نه به آن پاسخ می‌دهند.

 

 

دکتر آقاملکی اضافه کرد: عفونت‌های باکتریایی تنها ۳ تا ۱۵ درصد از موارد عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی را تشکیل می‌دهند که تنها پزشک قادر به تشخیص آن است. بنابراین بیش از ۸۵ درصد افرادی که علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی را دارند، نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک ندارند، چون عامل بیماری آنها ویروسی است که به آنتی‌بیوتیک پاسخ نمی‌دهد و با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، تنها احتمال بروز مقاومت میکروبی را در اجتماع بالا می‌برند و اجتماع را در مقابل عفونت‌های خطرناک که نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند، خلع سلاح می کنند.

این کارشناس متخصص گفت: هر بار که باکتری‌ها، با مصرف و تجویز غیرمنطقی، به یکی از این آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌شوند، جامعه در خطر گسترش یک یا چند بیماری باکتریایی قرار می‌گیرد.

دکتر آقاملکی یادآور شد که با گسترش جوامع بشری، بشر هر روز بیش از پیش در معرض پاندمی‌هایی نظیر کرونا قرار می‌گیرد و ایجاد مقاومت میکروبی، احتمال بروز پاندمی میکروبی را افزایش می‌دهد که بشر به دست خویش، خود را در مقابل آن خلع سلاح کرده است.

به گفته این کارشناس متخصص دانشگاه علوم پزشکی شیراز، اشتباه دیگری که برخی در مصرف آنتی بیوتیک دارند، آن است که دوره آنتی بیوتیک خود را تکمیل نمی‌کنند. درواقع اگر بیمار به آنتی‌بیوتیکی پاسخ مناسب داد، باید دوره درمان با آن آنتی‌بیوتیک کامل شود، حتی اگر تمام علائم بیمار برطرف شود؛ در غیر این صورت احتمال مقاومت میکروبی افزایش می‌یابد؛ همچنین زمان مصرف داروهای آنتی‎بیوتیک بایستی سر ساعت و دقیق باشد و اگر فاصله میان دوزهای مصرفی بیش از حد باشد، باکتری ساختار خود را تغییر داده و نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم می‌شود.

 

 

به گفته دکتر «اسما میرفردی»، کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز، با پیشگیری از عفونت‌ها نه تنها از ابتلا به بیماری‌های خطرناک جلوگیری می‌شود، بلکه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نیز کاهش می‌یابد؛ این کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها موجب جلوگیری از بروز مقاومت میکروبی می‌شود. زیرا هر بار که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌شود احتمال بروز میکروب‌های مقاوم به دارو افزایش می‌یابد.

 

دکتر میرفردی گفت: برای پیشگیری از عفونت و در نتیجه پیشگیری از مقاومت میکروبی، بهداشت فردی و شستن دست‌ها، تغذیه سالم و تقویت سیستم ایمنی بدن، کنترل عفونت‌های مرتبط با مواد غذایی، کنترل شیوع بیماری‌های واگیر و واکسیناسیون بسیار حائز اهمیت است.