ساخت سد تنگ‌سرخ طی سالیان گذشته همواره مورد اختلاف نظر بوده و عده‌ای ساخت این سازه را فرصتی برای گردشگری و عده‌ای ساخت آن را تهدیدی برای کلان‌شهر شیراز می‌دانند و معتقدند مطالعات کافی زمین‌شناسی در این زمینه صورت نگرفته و خطر احتمالی ترکیدن یا شکستن سد در آینده می‌تواند شهرک‌های شمالی شیراز را به زیر گل و لای ببرد و موجب وقوع فاجعه اقلیمی انسانی شود؛ عده‌ای نیز خشک شدن دریاچه مهارلو در جنوب شیراز و احتمال وقوع طوفان‌های نمک و برخاستن ذرات خطرناک و سرطان‌زا را از دیگر پیامدهای احداث سد تنگ‌سرخ عنوان می‌کنند. این در حالیست که چند ماه پیش در شهریورماه، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس از بازنگری روند احداث سد تنگ‌سرخ شیراز و تغییر اهداف اولیه این پروژه خبر داد و تاکید کرد که بررسی‌ها با حضور اساتید و کارشناسان تخصصی و گروه‌های مردمی با جدیت دنبال می‌شود و آمادگی داریم تا به شبهات فنی موجود پاسخ داده و مرتفع نماییم‌.

در این رابطه و برای آگاهی بیشتر شهروندان، با امین قربانی مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده شرکت آب منطقه‌ای فارس و نماینده مجری پروژه سد تنگ‌سرخ به گفتگو پرداختم و از او خواستم درخصوص بازنگری‌های انجام‌‌شده و در جهت رفع نگرانی‌های ناشی از احداث سد بیشتر توضیح دهد.

مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده شرکت آب منطقه‌ای فارس به تشکیل کارگروه تخصصی از اساتید دانشگاه، نخبگان و مسئولان دستگاه‌های مرتبط ملی و استانی در سال ۱۴۰۱ و بررسی چالش‌های پروژه سد تنگ‌سرخ اشاره کرد و افزود: پروژه تنگ سرخ در طرح اولیه یک سد مخزنی بود که باید سالانه بیش از ۱۴ میلیون متر مکعب آب، از آورد رودخانه را در خود ذخیره و برای مصارف مشخص تنظیم می‌کرد و اهداف پیش‌بینی شده طرح، تامین ۵ میلیون متر مکعب از نیاز آبی باغ‌های قصرالدشت و تخصیص ۹/۶ میلیون متر مکعب آب، جهت برقراری جریان آب در رودخانه خشک بود که این دو هدف مستلزم ذخیره‌سازی آوردهای سیلابی رودخانه در مخزن و رهاسازی آنها همزمان با نیازهای آبی پایین‌دست بود؛ اما این رویکرد، موجب دغدغه دوستدارن محیط زیست و اعتراض آن‌ها شد که این حجم از ذخیره‌سازی و مصرف را تعرض به حقابه دریاچه مهارلو و آسیب به چرخه هیدرولوژیک تلقی می‌کردند.

 

 

امین قربانی اضافه کرد: پاسخ موافقان طرح سد تنگ سرخ این بوده و هست که وسعت حوضه آبریز سد، تنها کمتر از ۳ درصد کل حوضه آبریز دریاچه است و ذخیره و مصرف آورد، نمی‌تواند تاثیرات منفی و چشمگیری بر دریاچه مهارلو داشته باشد، که در مطالعات بازنگری طرح، این چالش به طور کامل مرتفع و هدف اصلی کنترل سیلاب شد.

 مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده شرکت آب منطقه‌ای فارس توضیح داد که برای تحقق این هدف، سازه‌ای تاخیری- مخزنی احداث می‌شود که اولاً یک پهنه آبی تقریباً ۷۰ هکتاری را برای اهداف گردشگری در اختیار قرار می‌دهد؛ ثانیا سرریز آن با دو آستانه رو‌گذری به نحوی طراحی شده که سیلاب‌ها را به طور موقت مهار کرده و پس از تسکین با دبی ایمن، سمت پایین‌دست روانه می‌کند.

قربانی تاکید کرد که پس از آبگیری اولیه و تشکیل دریاچه، آورد رودخانه چه به صورت سیلابی و چه غیرسیلابی، ذخیره نمی‌شود‌؛ بلکه با تاخیری چند ساعته، بدون دخالت بهره‌بردار، از سرریز پلکانی تخلیه شده و به رودخانه می‌ریزد.

 

 

وی همچنین با تاکید بر اینکه دغدغه‌های مرتبط با دریاچه مهارلو به طور کامل حل شده است؛ اضافه کرد: با این توضیحات، سالانه بخش اندکی از آورد رودخانه به عنوان جایگزین تبخیر در مخزن ذخیره می‌شود که تاثیر چندانی بر دریاچه مهارلو ندارد، به ویژه اینکه درحال حاضر نزدیک به ۸۵ میلیون متر مکعب آب از حوضه رودخانه کر به شیراز منتقل می‌شود که حدود ۷۰ میلیون متر مکعب، تولید پساب می‌کند و به سمت دریاچه مهارلو جریان می‌یابد؛ بنابراین در بازنگری سیمای طرح با تغییر نوع سد تنگ‌سرخ از مخزنی به سازه‌ تاخیری-مخزنی، دغدغه‌های مرتبط با دریاچه مهارلو به طور کامل حل شده است.

 

 

قربانی در پاسخ به این پرسش که آیا سد تنگ‌سرخ روی سازند گچساران که میان‌لایه‌های گچی متعدد و ضخیمی در آن وجود دارد، ساخته می‌شود؟ گفت: در دو سوی دره تنگ‌سرخ و تراشه‌های مشرف به بزرگراه حسینی‌الهاشمی سازند گچساران و بعضا حفرات کارستیک مشاهده می‌شود و این گمان ایجاد شده که محل احداث سد، روی گچساران است؛ اما سازه سد روی سازند آغاجاری احداث می‌شود و قسمت انتهایی مخزن، روی سازند گچساران واقع شده است.

مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده شرکت آب منطقه‌ای فارس افزود: باید مدنظر داشت که دره تنگ‌سرخ ساختار ناودیسی دارد و سازند آغاجاری در میانه این ناودیس است، که محل احداث سد خواهد بود.

وی درباره نگرانی‌ها از تهدید احداث سد تنگ‌سرخ در بالادست شهر شیراز گفت: شیراز نخستین شهری نیست که در بالادست آن سدی ساخته می‌شود، چنانچه در ایران و در دنیا سدهای متعددی در بالادست شهرها ساخته شده که حجم مخزن آنها ده‌ها برابر تنگ سرخ است.

 

 

 

نماینده مجری پروژه تنگ‌سرخ، همچنین گفت: در بازنگری مطالعات سد تنگ‌سرخ، با توجه به اهمیت و ضرورت ایمن‌سازی شهر شیراز دو رویکرد اساسی مورد اهتمام جدی بوده است؛ اول انتخاب حجم حداقلی و دوم حصول ضرایب اطمینان حداکثری.

وی اضافه کرد: در مورد انتخاب حجم حداقلی، ابتدای پروژه حجم مخزن ۲۸ میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده بود که به ۱۷ میلیون متر مکعب و سپس به حدود ۱۱ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده که از این میزان ۷ میلیون متر مکعب، حجم مفید است.

قربانی تصریح کرد: در مورد رویکرد دوم همچنان که تشریح شد، ضرایب اطمینان سد در قبال عوامل طبیعی چون زلزله و رو‌گذری سیلاب، بسیار محافظه‌کارانه انتخاب شده، آنچنان که برای اهل فن، احتمال تخریب سد در اثر این عوامل منتفی است و هیچ نگرانی وجود ندارد.

 

 

مدیر مشارکت‌های مردمی و طرح‌های زودبازده شرکت آب منطقه‌ای فارس خاطرنشان کرد که سد تنگ‌سرخ با هدف كنترل سیلاب و آبدار‌سازی رودخانه خشك شیراز و تامین بخشی از آب زیست محیطی در پایین‌دست و همچنین اهداف توسعه گردشگری اجرا خواهد شد

نماینده مجری پروژه تنگ‌سرخ شیراز در پایان گفت: شرکت آب منطقه‌ای فارس آمادگی دارد تا زمینه برگزاری جلساتی با صاحب‌نظران و متخصصان را فراهم کرده و ضمن دریافت دیدگاه‌ها و نظرات، به پرسش‌ها و ابهامات احتمالی به صورت کاملاً تخصصی پاسخ دهد.