صنعت هوایی ایران در حال حاضر با چالش‌‌‌‌‌‌های ساختاری متعددی از جمله فرسودگی ناوگان، بهره‌‌‌‌‌‌وری پایین فرودگاه‌‌‌‌‌‌ها و وابستگی شدید به دولت روبه‌‌‌‌‌‌روست. این مسائل در کنار سرمایه‌‌‌گذاری ناکافی و فرسودگی زیرساخت‌‌‌‌‌‌ها موجب شده تا صنعت هوایی ایران نسبت به کشورهای منطقه عقب بماند و سهم ناچیزی در تولید ناخالص داخلی داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این عقب‌‌‌‌‌‌ماندگی ساختاری، نیازمند اصلاحات گسترده‌‌‌‌‌‌ای در حوزه زیرساخت، مدیریت، قوانین و سیاستگذاری است و برای برون‌‌‌‌‌‌رفت از این وضعیت، واگذاری بهره‌برداری فرودگاه‌‌‌‌‌‌ها به بخش‌خصوصی، تسهیل نوسازی ناوگان، کاهش وابستگی به یارانه‌‌‌‌‌‌های دولتی و تقویت بخش خصوصی می‌تواند به رشد بهره‌‌‌‌‌‌وری، کاهش هزینه‌‌‌‌‌‌ها و بهبود رتبه بین‌المللی ایران در حوزه لجستیک هوایی کمک کند.

برای بهبود وضعیت، خصوصی‌‌‌‌‌‌سازی اصولی و جذب سرمایه‌‌‌گذاری داخلی و خارجی مدنظر قرار دارد و در برنامه هفتم توسعه بر جذب سرمایه به منظور تأمین مالی و نیز توسعه زیرساخت‌ها و ارتقای سطح خدمات و افزایش ترافیک مسافر و بار و مدیریت بهینه فرودگاهی توسط بخش خصوصی یا با مشارکت سرمایه‌گذار خارجی و اعطای حق بهره‌برداری از محل سرمایه‌گذاری تأکید شده است.

 

 

بر این اساس گزارشی از اقدامات مدیریت فرودگاه‌های فارس در فرودگاه شیراز و شهرستان‌های استان تهیه نمودیم؛ تا ببینیم که در فرودگاه شیراز چه می‌گذرد؟

مدیریت فرودگاه‌های فارس از بهمن‌ماه ۱۴۰۱ با گروهی از متخصصان و برنامه‌ریزان، سند توسعه و برنامه‌های راهبردی با افق ۱۴۰۴ را تهیه و با چشم‌انداز احداث شهر فرودگاهی، ۱۶ سطح راهبردی از جمله ارتقای آموزشی کارکنان، کیفیت خدمات فرودگاه، نوسازی تجهیزات هوانوردی و فرودگاهی، مدیریت درآمدها، مدیریت تقاضا که متناسب‌سازی تقاضای شرکت‌های هواپیمایی با تسهیلات زمینی است، مدیریت ایمنی، موضوع تسهیلات و خدمات عمومی فرودگاه از جمله زیباسازی، تاسیسات و دسترسی‌ها و دیگر موارد در بخش زمینی و هوایی و موضوعات امنیتی را در دستور کار این اداره‌کل قرار داد.

به گفته فخرالدین کشاورز مدیرکل فرودگاه‌های فارس، پرواز از زمانی که در منطقه تحت حاکمیت فرودگاه شیراز قرار می‌گیرد تا زمانی که بر زمین می‌نشیند یا از فرودگاه شیراز به پرواز در می‌آید، خدماتی دریافت می‌کند که اغلب، قابل لمس نیست اما برای خود دنیایی دارد.

 

 

اداره‌کل فرودگاه‌های فارس از سال ۱۴۰۱ با نگاهی متفاوت و با چشم‌انداز احداث شهر فرودگاهی تلاش نموده است تا با مسئولین و ارکان مدیریتی تعامل بیشتری برقرار نماید. چرا که وقتی نگاه و حرکت در مسیر احداث شهر فرودگاهی باشد، ارتباطات اجتماعی با شهرداری و شورای شهر اهمیت بیشتری می‌یابد و مدیریت فرودگاه‌های فارس در تلاش برای تعامل بیشتر با مسئولین و ارکان مدیریتی است چون معتقد است که 

ارتباط با ارکان مدیریتی اهمیت فرودگاه را دوچندان خواهد کرد و فرودگاه نباید بدون ارتباط موثر، تنها در گوشه‌ای از شهر به امور خود بپردازد.

از سال ۱۴۰۱، در طرح توسعه‌ای شرکت فرودگاه‌های فارس، ۳۸ پروژه مهم و ویژه تعریف شد که نیازمند فراهم‌سازی زیرساخت‌ مناسب بود. از جمله این پروژه‌ها، بحث بازطراحی فضای ترمینال، نصب و راه‌اندازی رادار و سیستم‌های پردازشی پشتیبان، بهسازی و نوسازی‌ سیستم ۲۵ ساله ILS فرودگاه بود که این سیستم قادر است، در زمان دید کور خلبان، هواپیما را برای فرود در باند فرودگاه هدایت و از انحراف جلوگیری کند، که این پروژه‌ها از دو سال پیش به اجرا درآمده یا در دست اجراست.

اما توسعه خدمات توریستی، تفریحی و رفاهی نیز که از موضوعات مهم در احداث شهر فرودگاهی است، در این سند مورد توجه قرار گرفته است و تلاش برای فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، بهسازی و نوسازی در دستور کار قرار دارد و در این راستا نوسازی و بهسازی معابر و پیاده‌روهای فرودگاه که از ۲۰ سال پیش دست‌نخورده مانده بود، تکمیل ترمینال خارجی، نوسازی ساختمان پاویون دولت، ارتقای شبکه برق که به زودی آغاز می‌شود و ارتقای شبکه گاز و نصب و راه‌اندازی چیلرهای صنعتی در راستای ارائه تسهیلات در اجرای سند توسعه نیز در حال انجام است.

بی‌تردید دریافت گواهینامه فرودگاهی برای فرودگاه شیراز از جمله موفقیت‌های ارزشمندی است که مسیر رشد و توسعه را هموار نموده است. فرودگاه شیراز، پس از طی فرایند‌های مختلف تدوین نظامنامه، دستورالعمل‌های عملیاتی، برگزاری کلاس‌های آموزشی، انجام ممیز‌های متعدد و رفع یافته‌های غیراستاندارد، اردیبهشت‌ماه سال جاری، موفق به اخذ گواهینامه فرودگاهی از سازمان هواپیمایی کشوری شد. این گواهینامه فرودگاهی که اهمیت بین‌المللی دارد، نشان می‌دهد که فرودگاه از دو منظر زیرساختی و فرایندهای مدیریتی، استانداردهای لازم جهانی را دارد و باند فرودگاه عاری از هر خطر برای هواپیما است.

 

 

به گفته کشاورز در مسیر دریافت گواهینامه فرووگاهی و با مراجعه و نظارت ممیزی، تلاش نمودیم با رفع تمام نواقص و ایمن‌سازی کامل، شرایط را برای دریافت گواهینامه فراهم نماییم چرا که هم زیرساختی نرم برای بحث بهسازی و توسعه فراهم می‌شد و هم بعد بین‌المللی داشت و اخذ گواهینامه فرودگاهی، موفقیت و اعتباری برای کشور و استان می‌شد که به دنبال دریافت این تاییدیه و اعتبار بین‌المللی، اهمیت زهکشی فرودگاه شیراز پس از ۴۰ سال مورد توجه قرار گرفت.

مدیریت فرودگاه‌های فارس در کنار توجه ویژه به فرودگاه شیراز، آماده‌سازی باندهای فرودگاهی در شهرستان‌های جهرم، داراب و آباده که سالیان سال رها شده بود را نیز با جدیت پیگیری نموده و بهسازی فرودگاه‌های استان با راهبرد توسعه حمل و نقل هوایی درونی استان مورد توجه قرار گرفت تا از ظرفیت‌های فرودگاهی در مسیر توسعه استفاده شود که در این راستا اعتبارات لازم نیز تعریف شده است.

فخرالدین کشاورز معتقد است که شاید ظرفیت مسافر در شهرستان‌ها در حدی نباشد که بتواند یک هواپیمای بدنه متوسط یا بزرگ از شهرستان‌ها به مقاصد داخلی یا خارجی حرکت کند؛ اما این امکان وجود دارد که تعداد قابل توجهی مسافر از هر شهرستان‌ با پرواز به شیراز و سپس به دیگر شهرها پرواز نمایند.

 

 

در حال حاضر پروژه فرودگاه داراب از یک سال پیش آغاز شده است و امید می‌رود در هفته دولت سال ۱۴۰۴، این فرودگاه به عنوان یک زیرساخت بتواند داراب را از نظر هوایی به شیراز وصل نماید که در صورت تکمیل ظرفیت مسافر، امکان پرواز مستقیم به دیگر شهرها نیز فراهم است. موضوع مهم و قابل توجه در راه‌اندازی فرودگاه‌های شهرستان‌های استان پهناور فارس، بحث مدیریت بحران است چرا که هیچ راهی سریع‌تر از حمل و نقل هوایی وجود ندارد و اهمیت زیرساخت فرودگاهی در زلزله بم بیش از پیش نشان داد که هنگام بحران، زیرساخت فرودگاهی در تسریع کمک‌رسانی و پیشگیری از گسترش بحران و افزایش تلفات جانی، بسیار حائز اهمیت است تا آن جا که در ساعت‌های اولیه وقوع زلزله بم، فرودگاه مهم‌ترین نقش را در جلوگیری از ازدیاد تلفات جانی و کمک‌رسانی به موقع ایفا کرد. به همین دلیل راه‌اندازی و توسعه باندهای فرودگاهی رهاشده حائز اهمیت است که مورد توجه جدی مدیریت فرودگاه‌های فارس قرار گرفته است.

 

 

راه‌اندازی باند فرودگاه آباده نیز با ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست و باند فرودگاه جهرم نیز با سرعت کمتری در حال انجام است.

 

 

 

نوسازی شبکه گاز نیز به دلیل نگاه توسعه‌ای در حال اجراست و با گذری به فرودگاه شهید دستغیب شیراز، می‌بینیم که این فعالیت‌ها با سرعت درحال انجام است و بر این اساس ظرفیت گاز فرودگاه از ۲۵۰۰ متر مکعب به ۵۰۰۰ متر مکعب می‌رسد چرا که با ساخت و توسعه ترمینالی با ۲۳ هزار متر مربع هم‌زمان باید تامین انرژی گاز نیز صورت گیرد چون با نگاه توسعه‌ای، باید ظرفیت‌ ایستگاه‌ها افزایش یابد و نوسازی شبکه کهنه نیز نقش مهمی در بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد و از نشتی گاز و خطرات احتمالی آن جلوگیری می‌شود.

 

 

ولتاژ برق فرودگاه نیز، از ۱۱ کیلو ولت به ۲۰ کیلو ولت ارتقا می‌یابد تا پاسخگوی مصرف و نیاز فرودگاه باشد و همچنین متناسب با توان فنی شرکت توزیع باشد.

 

 

اما موقعیت جغرافیایی فرودگاه شیراز در خط‌القعر و نزدیکی به دریاچه مهارلو، موجب شده تا آب‌های سطحی و زیرزمینی به سمت فرودگاه در حرکت باشد. مهار آب‌های زیرزمینی در شرایطی که زهکشی‌ها مربوط به ۴۰ سال پیش و براساس استانداردهای گذشته انجام گرفته، کار دشواری است و خوشبختانه این مهم در حال انجام است چون هرگونه تعلل در اجرای زهکشی، بیم از دست دادن باند فرودگاه را دوچندان می‌نمود که می‌توانست به فاجعه‌ای بزرگ منجر شود، که با تصویب ۲۲۲ میلیارد تومان، زهکشی آغاز شد.

تصویب این حجم مالی، خود نشان‌دهنده اهمیت این پروژه است چرا که معاملات متوسط دولتی با اعتبار ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان مصوب می‌شود و هر پروژه‌ای که ۶۰ برابر بیشتر از این رقم‌، اعتبار بخواهد باید از شورای اقتصاد مجوز بگیرد، اما موضوع زهکشی فرودگاه شیراز به دلیل اهمیت بعد ایمنی و زیرساختی در دستور کار قرار گرفت که در حال حاضر با ۳۵ درصد پیشرفت، یکی از باندها بسته شده و حفاری و لوله‌گذاری با لوله‌های مخصوص تولید داخلی در دو طرف باند در حال انجام است؛ که در هر ۱۰۰ متر دریچه‌هایی برای بازدید نصب می‌شود و لایروبی و بتن‌ریزی کانال‌های قدیمی نیز درحال انجام است و در راستای ملاحظات زیست محیطی، برخی از کانال‌ها با بتن پوشیده می‌شود.

بی‌تردید انجام پروژه زهکشی با حفظ انجام عملیات پروازی، کار سخت و دشواری است و به دلیل ملاحظات ایمنی پروازها، به مدت زمان بیشتری نیاز دارد و باید با احتیاط انجام شود.

 

 

اما ترمینال خارجی فعلی، در سال‌های ۱۳۹۷-۱۳۹۶ در قسمت سرویس‌های بهداشتی، دچار فرونشست شد که اقدام موثری در بهسازی آن صورت نگرفته بود و بهسازی این مکان به عنوان یکی از پروژه‌های مهم در سند توسعه مورد توجه قرار گرفت و پس از بازدیدهای متعدد از سوی مسئولین استانی و کشوری، با تصویب ۵۱ میلیارد تومان، موضوع بهسازی و نوسازی ترمینال فعلی خارجی نیز انجام و در مرحله تعیین پیمانکار قرار دارد و به دلیل نزدیکی به ایام نوروز، کار اجرایی در قسمت خارجی ساختمان آغاز و پس از نوروز، بهسازی درونی ترمینال ادامه می‌یابد تا سالنی درخور و در شأن مسافران فرودگاه شیراز ارائه گردد.

 

 

به گفته مدیرکل فرودگاه‌های فارس، درحال حاضر و در مجموع مالی، این اداره کل ۶۶۰ میلیارد تومان پروژه در دست اجرا دارد که شامل ۲۲۲ میلیارد تومان زهکشی باند فرودگاه شیراز، ۲۷۰ میلیارد تومان آماده‌سازی باند فرودگاهی آباده، ۶۲ میلیارد تومان آماده‌سازی باند فرودگاهی داراب، ۱۲ میلیارد تومان پروژه توسعه و بهسازی شبکه گاز فرودگاه، ۵۱ میلیارد تومان تعمیرات ترمینال خارجی و پروژه بهسازی شبکه برق با اعتبار ۳۲ میلیارد تومان در دست اجراست.

کشاورز با بیان این که شرکت فرودگاه‌ها شرکت درآمد هزینه‌ای است؛ به این نکته اشاره کرد که درآمد فرودگاه‌ها نمی‌تواند، امکان توسعه زیرساخت‌ها را فراهم کند و تنها درآمدهای ارزی است که در توسعه فرودگاه‌ها نقش موثر دارد. اما موضوع درآمدهای ارزی نیز متاثر از تحریم و وضعیت منطقه‌ است. به ‌گونه‌ای که ممکن است در شرایط مطلوب بیش از ۱۲۰۰ هواپیما از آسمان ایران گذر نماید و درآمد قابل توجهی شود اما تحریم و تنش‌های منطقه‌ای موجب کاهش پرواز از آسمان و کاهش درآمدهای ارزی می‌شود و چون این درآمدها پایداری لازم را ندارد، تمرکز بر درآمدهای غیر‌هوانوردی حائز اهمیت است.

مدیریت فرودگاه‌های فارس خاطرنشان کرد که درآمد هوانوردی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ جهش خوبی داشته و به میزان ۴۵ درصد ارتقا داشته است و با واقعی‌سازی قیمت اجاره اماکن و واگذاری اماکن به بهره‌برداران بخش غیردولتی و خصوصی چه در فضای تبلیغاتی، چه اماکن فرودگاهی مختص شرکت‌های هواپیمایی مانند دفاتر ایستگاهی یا آشیانه‌های نگهداری و سایر خدمات و درآمدهای غیرهوانوردی، ۱۳۳ درصد افزایش ایجاد شده است که واگذاری زمین‌های بدون استفاده به بخش خصوصی جهت ساخت دهکده توریستی در قالب شهر فرودگاهی، طراحی‌های اولیه و امکان‌سنجی‌های آن در حال انجام است و می‌توان امیدوار بود با انجام مذاکرات لازم با شهرداری، شورای شهر و دستگاه‌های ذیربط زمینه همکاری با بخش خصوصی فراهم گردد، چرا که اولویت اول استاندار فارس نیز توجه و توسعه صنعت گردشگری است و این طرح می‌تواند به رونق صنعت گردشگری و ارتقا و توسعه فرودگاه شیراز کمک شایانی نماید.

اما بحث آی‌تی، فناوری اطلاعات و فرودگاه هوشمند که بحثی نوپا در کشور است، در شرکت فرودگاه‌های فارس نیز در ۶ فاز عملیاتی، طراحی شده و در مراحل اولیه قرار دارد که به گفته کشاورز در گام‌های بعدی با کمک شرکت فرودگاه‌های کشور تسریع خواهد شد.

 

 

شرکت فرودگاه‌ها گرچه در بحث تامین قطعات به دلیل تحریم‌های موجود، چرخه‌ای طولانی و گران را می‌گذراند، اما در بحث تخصص و متخصصین، به دلیل دانش کافی نیروی انسانی، توانسته است بهترین خدمات را ارائه دهد. گرچه در این حوزه نیز، موضوع کمبود نیروی انسانی به دلیل تغییر در فرایند استخدامی وجود دارد و مهاجرت نیروی متخصص در این حوزه نیز، قابل توجه است؛ اما با تمرکز بیشتر بر افزایش درآمدها، می‌توان از برخی چالش‌ها جلوگیری نمود.

به هرحال سند توسعه فرودگاه‌های فارس برنامه نوشته و اجرا شده‌ای است که تحقق آن برای اداره‌کل فرودگاه‌های فارس بسیار حائز اهمیت است و به گفته مدیرکل فرودگاه‌های فارس از ۳۸ برنامه و پروژه تعریف شده، تعداد 12برنامه محقق‌شده یا در دست انجام است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۴، ۵۰ درصد برنامه‌های این سند توسعه، محقق گردد.

 

 

بی‌شک سرمایه‌گذاری‌های مناسب در فرودگاه ‌می‌تواند به رشد و توسعه شرکت فرودگاه‌ها کمک نماید اما نباید فراموش کرد که برای شرکت‌های سرمایه‌گذار و بخش خصوصی حاشیه امنیتی (امنیت‌خاطر) و ثبات سیاسی، بسیار حائز اهمیت است و تغییرات سیاسی می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های خارجی را تحت‌الشعاع قرار دهد، امید است با توجه به تاکید رئیس‌جمهور بر اجرای برنامه هفتم توسعه، شاهد سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در جهت تحقق سند توسعه در فرودگاه شیراز باشیم.