در هفتهای که با نام محیط زیست شناخته میشود و با داغ شهادت دو محیطبان همراه شده، دوباره نگاهها به تالابهای نیمهجان فارس دوخته شده است؛ تالابهایی که میان وعدههای احیا، کمبود منابع آب و پروژههای عمرانی بحثبرانگیز، هر روز نگرانتر از دیروز نفس میکشند. گزارش دیروز عصرمردم براساس گفتههای مدیرکل محیط زیست فارس، اگرچه از تهیه سند، نقشه راه و پیگیریها خبر میدهد، اما نشان میدهد که همچنان سایهی نگرانی بر سر بختگان، پریشان و دیگر تالابهای استان سنگینی میکند.
*تالاب بختگان؛ چشم به حقآبه دوخته*
تالابهای فارس که روزگاری بهعنوان اکوسیستمهای سرشار از حیات و تنوع زیستی شناخته میشدند، امروز در شرایطی بحرانی و شکننده قرار دارند. هفته محیط زیست امسال با یاد و نام شهدای محیطبان و شعار «محیط زیست مطلوب، تعهد مسئولان و همراهی مردم» آغاز شد، اما این شعارها تا چه اندازه در عمل تحقق یافتهاند؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس در تازهترین نشست خبری خود از تلاشها برای احیای تالابها سخن گفت؛ رهاسازی ۴۰ میلیون مترمکعب حقآبه برای تالاب بختگان، رونمایی سند تالاب پریشان و تدوین نقشه راه احیای تالابها. با این حال، این اقدامات اولیه هنوز پاسخگوی نیازهای حیاتی تالابها نیستند.
تالاب بختگان، که سالهاست گرفتار خشکی و نابودی است، حتی با این حجم محدود حقآبه، به طور کامل سیراب نمیشود. این نشان میدهد اولویتبندی در تخصیص منابع آبی باید بازنگری جدی شود؛ چرا که نهتنها زیستبوم تالاب در معرض خطر است، بلکه معیشت هزاران خانواده نیز دچار تهدید شده است.
*سد تنگ سرخ؛ چالشی بزرگ پیشروی حفاظت تالابها*
تالابهای دیگر استان نیز در شرایط مشابهی قرار دارند. از مجموع ۱۴ تالاب ثبت شده در فارس، تنها نیمی از آنها حریم و بستر مشخص دارند و برای سایر تالابها، برنامههای حفاظتی منسجم و جدی هنوز بهصورت کامل اجرا نشده است. این روند، زنگ خطری برای کل محیط زیست استان به شمار میآید.
علاوه بر این، پروژههای عمرانی مانند سد تنگ سرخ که سالها مورد مخالفت محیط زیست بودهاند، همچنان بهعنوان تهدیدی جدی بر سر راه حفظ تالابها و منابع طبیعی استان باقی ماندهاند. عدم ارائه به موقع گزارشها و ارزیابیهای زیستمحیطی، آینده این اکوسیستمهای حیاتی را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده است.
محیط بانان؛ مدافعان گمنام تالاب ها در خط مقدم حفاظت
کمبود نیروی انسانی متخصص و محیطبان نیز یکی از چالشهای اصلی است. تنها ۱۹۹ محیطبان مسئولیت حفاظت از مناطق حفاظتشده و تالابهای استان را برعهده دارند که این تعداد، پاسخگوی گستردگی و اهمیت این مناطق نیست. این کمبود نهتنها کار حفاظت را دشوار میکند، بلکه سلامت محیطبانان را نیز به خطر میاندازد؛ چه آنهایی که در راه پاسداری از طبیعت به شهادت رسیدهاند و چه آنهایی که روزانه در معرض مخاطرات گوناگون قرار دارند.
امروز تالابهای فارس در وضعیتی قرار گرفتهاند که میتوان آن را «کما» نامید؛ اکوسیستمهایی زنده اما در آستانه فروپاشی که بهدلیل فشارهای انسانی و ضعف هماهنگیهای اداری، نفسهایشان به شماره افتاده است. اگر این روند ادامه یابد، فردا دیر خواهد بود و بخشی از هویت زیستی و فرهنگی استان به دست فراموشی سپرده خواهد شد.
شعار هفته محیط زیست، تأکید بر تعهد مسئولان و همراهی مردم است؛ تعهدی که باید فراتر از سخنرانیها و نشستها به اقدامات عملی و مؤثر تبدیل شود. تالابها سرمایههای طبیعی ارزشمندی هستند که باید بهعنوان اولویت در برنامههای توسعه و حفاظت قرار گیرند، نه منابعی که به راحتی قابل چشمپوشی باشند.
اگر تالابهای فارس همچنان در کما بمانند، این پیام جدیای است به همه ما؛ پیام از دست دادن سرمایههایی که با خود، بخشی از زندگی و اقتصاد مردم استان را به همراه دارند.