اين نويسنده برجسته اثرى فاخر در كارنامه ادبى خويش بجا نهاده كه در بسيارى از پژوهش هاى ابنيه هاى تاريخى كهن ديار فارس مورد استفاده قرار مى گيرد.
"آثار عجم " يا "شيراز نامه" نام دارترین اثر فرصت است این اثر برای نخستين بار با مقدمه ميرزا ابوالحسن اصطهباناتى و شيخ مفيد شيرازى به سال ١٣١٤قمرى به خط ميرزا محمد ناهيد شيرازى در چاپخانه نادرى در تهران به چاپ رسيده است.
تا اينكه پس از ساليان دور به سال ١٣٧٧ خورشيدى با تصحيح استاد ارجمند دكتر منصور رستگار فسايى و توسط انتشارات اميركبير منتشر شد.
فرصت الدوله تدوين اين اثر را بنا بدستور حسين قلى خان ملقب به نظام السلطنه در دوران حکمرانی وی در فارس عنوان كرده و بر اين اساس بيشتر افراد سرشناس، اماکن و میراث گذشتگان در شیراز و فارس و دیگر نقاط ایران را در این کتاب معرفی كرده است.
ترسيم نقشه فارس با مقیاس بسیار دقیق که در آن، به گفته ‌یِ خود فرصت، تمام نواحی و صحاری و بلوک و قصبه ‌های فارس و اکثر دهات معروف نگارش یافته ‌است. تاریخ نگارش این نقشه ۱۳۱۱ ه‍.ق درج شده ‌است.
اين اديبِ شهير با تكيه بر ذوق ادبى و هنرى خويش در سفرها موقعیت اجتماعی، فرهنگی، و معماری هر منطقه را با تكاپويى دقيق بررسى و در کتاب آثار عجم تصویرسازی کرده است.
‌آورده اند كه او " نزد مظفر الدین شاه قاجار بسیار گرامی بود و لقب فرصت الدوله را از این پادشاه گرفت . شاهزاده سلطان السلطنه پسر مظفر الدین شاه فرصت را به ندیمی و معلمی خویش انتخاب کرد و پیوسته در احترام وی می کوشید. فرصت الدوله مردی پاکدامن و درستکار بود و چندی ریاست اداره فرهنگ و زمان ریاست عدلیه شیراز را بر عهده داشت."
از محورهاى مهمى كه فرصت الدوله در "آثارِ عجم" به آن پرداخته تاريخ پادشاهان و بزرگان، زندگى ‌نامه دانشمندان، شاعران، عارفان و هنرمندان فارس و ذكر فرقه ‌ها و برخى از عقايد مردم آن سرزمين؛ اطلاعاتي تاريخى و جغرافيايي و باستان ‌شناسي دربارة ساير نقاط ايران و سرزمينهاى مجاور آن؛ شمه ‌اى از تاريخ اسلام و احوال ياران پيامبر، عارفان متقدم و متأخر، حكيمان پيش از اسلام،‌ عالمان، اديبان، سخنوران و برخى از شاعران عرب؛ مطالب علمي از حكمت،‌كلام، هيأت، هندسه، نجوم، حساب، معاني و بيان و جز آن؛ گزيده‌هايى از اشعار شاعران به فارسي يا عربي از مديح و هجاء و غيره؛ اشعارى به صورت غزل و قصيده از خود نويسنده؛ شرح اثار باستانى سرزمينهاى خارج از ايران مانند مصر و بابل و جز آن؛ سفرنامه: شرح سفر مؤلف. وى در اول ماه شعبان ١٣٠٣ قمرى از شيراز عازم زيارت عتبات شد و در اين سفر از راه خشكى رو به سوى بوشهر آورد و از آنجا به بصره و بغداد رفت و آثار و ساختمانهاي تاريخى اين نواحي را ديد و تصوير آنها را رسم كرد. وي در اين سفرنامه به تفصيل از طاق كسرى سخن گفته و براي تكميل مطالب خود در اين باب، اثار تاريخي كرمانشاهان و نقوش و كتيبه ‌هاى طاق ‌بستان و بيستون را توصيف كرده و از خطوط الواح نمونه ‌هايي اورده، سپس به ذكر آثار تاريخى همدان و ساختمانهاي شهرهاى آذربايجان و ديگر شهرهاي ايران پرداخته است؛ اوضاع شيراز در زمان مؤلف كتاب. نويسنده در اين بخش به توصيف بناهاي تاريخي، بقعه ‌ها، مساجد، مزارات، كاروانسراها و باغهاي شيراز، و ذكر حكيمان و پزشكان و خوش‌نويسان و شاعران و نقاشان و بازرگانان و صنعتگران اين شهر پرداخته است؛ فهرستي از حاكمان شيراز، از محمد بن يوسف ثقفى‌(٧٤ ق/٦٩٣م)، تا ركن‌الدوله محمدتقى ميرزا پسر محمدشاه (١٣١٣ق/١٨٩٥م). اين فهرست، همه فرمانروايانى را كه از روزگار عبدالملك بن مروان اموى تا زمان مظفرالدين شاه قاجار در شيراز حكومت داشته‌اند، و نيز پادشاهاني را كه آنجا را پاى تخت خويش كرده بودند، در بر مى گيرد. نويسنده اين بخش را كلاً از تاريخ ايرانيان كنت گوبينو ترجمه كرده و حاكمان شيراز تا آغاز روزگار مظفرالدين شاه را بدان افزوده است.
نويسنده در آغاز كتابش اين بيت را از سروده ‌هاى خود آورده است:
از نقش و نگار در و ديوار شكسته
آثار پديد است صناديد عجم را

منابع : آقابزرگ، الذريعه، 1/8؛
دانشنامه ايران و اسلام؛ فرصت شيرازي، محمدنصير، آثار عجم، تهران، 1354ق؛
گلچين معانى، احمد، تاريخ تذكره‌ هاي فارسى، دانشگاه تهران، 1350ش