تسهیل زندگی و کمک به استقلال، افزایش مهارت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای ورود به بازار کار، دسترسی به انواع کتب، منابع مختلف و اطلاعات، گسترش ارتباطات اجتماعی و انجام کارهای پژوهشی به صورت فردی یا گروهی از جمله دلایل مهمی است که یک فرد نابینا یا کم‌بینا را به یادگیری تکنولوژی روز نیاز‌مند می‌کند.

درحال حاضر ارائه خدمات آنلاین برای افراد با آسیب بینایی در ایران وضعیت مناسبی ندارد. مدتی پیش یکی از اعضای انجمن نابینایان ایران در مصاحبه‌‌ای اظهار کرده بود که حوزه نرم‌‌افزاری استفاده از سایت‌‌ها و برنامه‌‌های ایرانی، برای نابینایان دسترس‌‌پذیر نشده است؛ یعنی این برنامه‌‌ها باید به‌‌گونه‌‌ای مناسب‌‌سازی شوند که نابینایان بتوانند با صفحه‌‌خوان‌‌ها یا ابزار و نرم‌‌افزارها کارشان را از طریق گوشی موبایل با کیفیت درست انجام دهند. در مقیاس جهانی نیز شاخصی برای این منظور به‌‌نام میزان دسترسی‌‌پذیری وجود دارد که مبنای آن بر دسترس‌پذیری افراد ناتوان و کم‌‌توان جسمی و حقی است که آنها برای دسترسی به هر سامانه یا ابزار دارند.

 

 

هفته گذشته موسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز از دو دوره آموزشی تحلیل و ارزیابی دسترس‌پذیری دیجیتال و آموزش فناوری‌های یاری‌رسان افراد با آسیب بینایی برای اولین بار در کشور رونمایی کرد.

 

 

هرچند برخی از نابینایی، تصور ناتوانی دارند اما این اقدام ارزشمند توسط نخبگانی صورت گرفته که نابینای مطلق و یا کم‌بینای شدید هستند و با تلاش و پشتکار خود، زمینه آموزش و ایجاد اشتغال نابینایان را فراهم کرده‌اند‌. این مهم در شرایطی صورت گرفته است که استان فارس بیش از ۲۰ هزار نابینا و کم‌بینا دارد که نیمی از آنها جویای کار هستند.

به گفته قائم مقام مدیرعامل موسسه نابینایان توانگران کارآفرین، علی‌رغم توانمندی بسیاری از نابینایان، اغلب کارفرمایان بیشتر از توجه به توانمندی نابینایان، به آسیب بینایی آنها توجه می‌کنند.

 

 

لیلا غزنوی به توسعه اشتغال به سمت فضای مجازی و الکترونیکی شدن بسیاری از فعالیت‌ها در زندگی اشاره می‌کند که نیاز نابینایان به دسترس‌پذیری به این فضاها، مانند بقیه افراد جامعه، بیش از پیش احساس می‌شود.

غزنوی با تاکید بر اهمیت بسترسازی اشتغال برای افراد با آسیب بینایی می‌گوید: هدف ما دسترس‌پذیری نابینایان به فضاهای الکترونیکی است، چرا که نابینایان، همانند دیگر افراد جامعه کاربرهای خوبی برای وب‌سایت‌ها، سامانه‌ها و اپلیکیشن‌ها هستند و می‌توانند در این زمینه‌ها اشتغال موثری داشته باشند.

 

 

محمد قاسم شایسته‌نیا مدیرعامل موسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز نیز بر اهمیت فرهنگ‌سازی برای به‌روز بودن نابینایان و ایجاد زمینه لازم جهت اشتغال مناسب برای این گروه از افراد جامعه تاکید کرده و می‌گوید: این موسسه تلاش می‌کند با ایجاد رشته‌ها و دوره‌های آموزشی متنوع به افزایش توانمندی نابینایان استان برای حضور در بازار کسب و کار کمک نماید و به این منظور موسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز مجهز به یک آموزشگاه فنی و حرفه‌ای با ۳۸ رشته متنوع است که امیدواریم بتوانیم فرصت آموزش‌های بیشتر برای حضور موثرتر در جامعه را برایشان فراهم آوریم.

 

 

سیدجواد حسینی که از سال گذشته با موسسه نابینایان توانگران کارآفرین شیراز همکاری می‌کند یکی از نخبگان حوزه فناوری و از کارشناسان دسترس‌پذیری است که با همکاری این موسسه برای اولین بار استاندارهای دسترس‌پذیری فضای مجازی را تدوین نمودند. استاندارد دسترس‌پذیری نرم‌افزار، وب، اپلیکیشن‌ها‌ی موبایل، استاندارد دسترس‌پذیری پلتفرم‌های آگهی رایگان و پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی برای تپسی از جمله فعالیت‌ها و طرح‌های ارائه شده توسط این تیم کوشا است و به دنبال تهیه پیش‌نویس استانداردهای مختلف هستند تا به زودی استاندارد ملی شوند.

حسینی می‌گوید: در سازمان فنی و حرفه‌ای هم استانداردهای آموزشی این‌ نرم‌افزارها را تدوین نمودیم و دیگر آموزش‌ها نیز به زودی از طریق سازمان فنی و حرفه‌ای انجام می‌گردد.

وی اضافه می‌کند: به دنبال آموزش رشته کامپیوتر برای اولین بار برای نابینایان هستیم که به درخواست دو دانشگاه، استاندارد نظام آموزشی دسترس‌پذیر نوشتیم تا تمام آموزشگاه‌ها از زبان‌کده تا مهد کودک و حتی حوزه علمیه، اگر افراد با نیاز ویژه بخواهند در این مراکز درس بخوانند، چند استاندارد خیلی ساده را اگر رعایت کنند این افراد از معرض تبعیض و از دست دادن فرصت‌های اجتماعی بیرون می‌آیند و فرصت‌های اجتماعی در اختیارشان قرار می‌گیرد که این نیز تدوین شده است. 

 

 

سیدجواد حسینی که نابینای مطلق است با بیان اینکه تدوین رشته‌های رونمایی شده به سختی فراهم شده است؛ ادامه می‌دهد: بین کسانی که اظهار به خوبی می‌کنند و کسانی که واقعاً خوب هستند، فرق زیادی است؛ در این مسیر افراد و نهادهای زیادی از جمله فنی و حرفه‌ای با ما همکاری کردند تا توانمندی نابینایان به مرحله جذب به بازار کار برسد.

 

 

علی‌اکبر حاتمی یکی دیگر از نابینایان مطلق نیز می‌گوید: حدود ۲۵ سال به عنوان کارشناس و کارشناس ارشد نرم‌افزار مشغول به کار هستم و آرزویم این بوده که حوزه فاوا برای نابینایان دسترس‌پذیر باشد و خوشحالم که توانستیم با همکاری دوستان، گام‌هایی در این زمینه برداریم.

وی با اشاره به اهمیت آموزش، اشتغال و تسهیل‌پذیری زندگی برای نابینایان اضافه می‌کند: درحال حاضر دانشجویان نابینا با چالش دسترس‌پذیری منابع، سوالات امتحانی و آزمون‌ها روبرو هستند و درصورت فراهم شدن زمینه لازم، هیچ مانعی برای ادامه تحصیل نابینایان در هر رشته‌ای که بخواهند، وجود ندارد.

حاتمی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، اتوماسیون بهزیستی برای نابینایان دسترس‌پذیر نیست و در حوزه تصویر زندگی الکترونیکی چنانچه استانداردهای دسترس‌پذیری فراهم شود، نابینایان هیچ مشکلی برای خرید و امور روزمره نخواهند داشت.

 

 

رنجبر معاون آموزش اداره کل فنی و حرفه‌ای فارس نیز به اهمیت مهارت‌آموزی برای اشتغال مناسب اشاره و تاکید می‌کند که کسب مهارت برای اشتغال جامعه نابینایان باید در اولویت قرار گیرد.

وی با اشاره به همکاری اداره کل فنی و حرفه‌ای فارس در بحث استانداردسازی‌ها به ویژه در برگزاری آزمون یادآور می‌شود که این اداره کل تمام قد در خدمت جامعه نابینایان و کم‌بینایان است و در مسیر استانداردسازی و دسترس‌پذیری از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند.

 

 

دبیر شورای فضای مجازی فارس نیز بومی‌سازی دانش فنی را برای دستیابی به اهداف عالی حائز اهمیت می‌داند.

محمدعلی فاضلی با تاکید بر لزوم همکاری ارگان‌ها با این موسسه و دسترس‌پذیر نمودن فضای الکترونیک برای نابینایان می‌گوید: استانداردسازی‌هایی که به همت موسسه نابینایان توانگران شیراز تدوین شده، فرصت مناسبی برای استفاده تمام سازمان‌ها و ارگان‌ها است تا نسبت به استاندارسازی‌های لازم برای جامعه نابینایان اقدام نمایند.

 

 

وی درباره وضعیت دسترس‌پذیری نابینایان می‌گوید: نه تنها فضای مجازی بلکه فضای حقیقی هم در محیط اجتماع برای نابینایان در حد انتظار و دسترس‌پذیر نیست.

فاضلی اضافه می‌کند: متاسفانه تا اواخر سال گذشته فضای مجازی در حوزه دسترس‌پذیری برای نابینایان مغفول مانده بود که موسسه توانگران نور توانست زمینه‌های دسترسی را توسعه دهد.

 

 

وی ادامه می‌دهد: هیچ کدام از پلتفرم‌ها و سامانه‌های کشور که در دسترس عموم قرار دارد، برای نابینایان دسترس‌پذیر نیست که درگاه‌های بانکی، سرویس‌های نرم‌افزاری مانند اسنپ و دیجی کالا از آن جمله است.

مسئول فضای مجازی استانداری فارس همچنین از انعقاد تفاهمنامه مشترک با موسسه نابینایان توانگران و چند ارگان دیگر با هدف قرارگیری فارس به عنوان استان پایلوت کشور در زمینه دسترس‌پذیری سامانه‌های بومی برای نابینایان خبر می‌دهد.

 

 

هومن فطانت‌فرد عضو هیات علمی گروه کامپیوتر یکی از موسسه‌های آموزش عالی در شیراز نیز با اشاره به اهمیت ایجاد فضای مناسب برای نابینایان در استان بر ایجاد نظام دسترس‌پذیری فیزیکی، آموزشی و مجازی برای نابینایان تاکید کرده و ابراز خشنودی می‌کند که راه‌اندازی رشته‌های کارشناسی و مهندسی کامپیوتر برای نابینایان از جمله فعالیت‌هایی است که طی تعامل با موسسه نابینایان توانگران انجام گرفته است.

وی ابراز امیدواری می‌کند تا با تعامل گسترده‌تر بتوان در فضاهای بیشتر، دیگر رشته‌های تحصیلی را برای استفاده این جامعه مهيا نمود.

 

به گفته امید هاشمی کارشناس نابینای دسترس‌پذیری، کیفیت دسترس‌پذیری دیجیتال در ایران با افت و خیز همراه است، چون به ندرت مجموعه‌‌هایی پیدا می‌‌شوند که برای دسترس‌پذیری استراتژی داشته باشند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته اکنون دسترس‌پذیری دیجیتالی به‌‌صورت یک قانون درآمده است و اگر مجموعه‌‌ها از این قوانین تبعیت نکنند ممکن است مشکلات قانونی برای آنها پیش بیاید، اما در ایران با وجود اینکه در قانون حمایت از معلولان به موضوع دسترس‌پذیری اشاره شده است، ضمانت اجرایی ویژه‌‌ای برای آن وجود ندارد و تنها با حس مسئولیت اجتماعی، عده‌ای به‌‌صورت مقطعی به سمت دسترس‌پذیری دیجیتالی حرکت می‌کنند.

بر اساس این گزارش و به گفته نابینایان، این سطح پایین از دسترس‌‌پذیر بودن در دنیایی که هر روز به سمت تکنولوژی و دیجیتالی شدن پیش می‌رود، برای آنها مشکلات بسیاری به ارمغان آورده است. یکی از اصلی‌‌ترین این مشکلات دسترسی به اطلاعات صوتی و متنی است که در این شرایط جایگزین تصویر می‌شود. یکی ‌‌دیگر از این موارد را می‌توان ناشی از مشکلاتی دانست که در تکمیل فرم‌‌ها وجود دارد. آنها بیان می‌کنند که حتی راهنمایی درستی برای کاربران نابینا و پشتیبانی از کیبوردهای مجازی وجود ندارد. همچنین افراد نابینا به برچسب‌‌هایی نیاز دارند که هر نکته را توصیف کند، اما اغلب اپلیکیشن‌‌های ایرانی از این قابلیت برخوردار نیستند.

 

طی سال‌های اخیر استانداردهایی در دنیا وضع شده است که وبگاه‌‌های پایگاه‌‌های اطلاعاتی موظف به رعایت آن‌ها هستند. در حال حاضر بخش دولتی و خصوصی در ایران نیز مکلف به رعایت این استانداردها هستند که از سرعت مطلوبی برخوردار نیست و لازم است نظارت در این حوزه تقویت شود.

 

به امید آن که سازمان‌ها و دانشگاه‌ها بر اساس قانون حمایت و در راستای مسئولیت اجتماعی خود گام‌های موثرتری در برطرف نمودن موانع فرهنگی و فیزیکی افراد با آسیب بینایی بردارند و به امید آگاهی و تلاش روزافزون سامانه‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی برای هر چه دسترس‌پذیرتر شدن فضای دیجیتال برای افرادی که شرایط جسمی خاص و متفاوتی دارند.