گرچه متولیان نظام سلامت آمارهای دقیقی از میزان مهاجرت پزشکان و پرستاران ارائه نمی‌کنند اما آمارهای تقریبی، از میزان مهاجرت آنها وجود دارد.

در گزارش منتشرشده از خبرآنلاین، در ۸ ماه نخست سال جاری، ۴ هزار و ۵۰۰ نفر از اعضای کادر درمان برای مهاجرت اقدام کرده‌اند. ۷ هزار پزشک، پرستار و عضو کادر درمان کشور نیز در سال ۱۴۰۲ برای مهاجرت اقدام کرده‌اند. این آماری است که از سوی سازمان نظام پزشکی ایران تأیید شده است. با این حساب شاهد کوچ ۱۱ هزار و ۵۰۰ عضو کادر درمان طی کمتر از ۲ سال بوده‌ایم که بی‌شک، واقعیت تلخی است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که کشور‌های حاشیه خلیج فارس به دلیل نیاز به کادر درمان و ارائه تسهیلات ویژه، پذیرش راحت‌تری برای پزشکان و پرستاران ایرانی دارند و شرایط مطلوب‌تری برای اشتغال و تحصیل فراهم می‌کنند. 

 

 

قائم مقام استاندار در شورای گردشگری سلامت با بیان اینکه استان فارس در حال از دست دادن بخشی از نیروهای خود در حوزه پزشکی است، کمبود نیروی انسانی و مهاجرت آنها را تهدید جدی برای دریافت خدمات درمانی جامعه دانست.

محمد فرخ‌زاده با اشاره به اقدامات متعدد در ساماندهی ورود گردشگران سلامت با همکاری دستگاه‌های مختلف افزود: رشد قابل توجه مهاجرت و جذابیت‌های درآمدی برای پزشکان و پرستاران در کشورهای عربی و همسایگان دیگر در سال‌های اخیر، باعث کاهش متخصص و فوق تخصص در بسیاری از رشته‌ها در سالهای آینده خواهد شد.

وی افزود: محدودیت‌های کنکور و سهمیه‌های ویژه در جذب نیروی مستعد دانشگاهی، درآمد اندک بخشی از جامعه درمانی، مشکلات عدیده بیمه‌ای، گرانی تجهیزات پزشکی و دارویی از عوامل بازدارنده در عرصه شکوفایی درمانی کشور است که باید تدابیر فوری برای حل آنها اتخاذ کرد.

 

 

معاون استاندار با بیان چرایی آمار بالای مهاجرت به کشورهای عربی اظهار کرد: رشد و توسعه این کشورها، امنیت شغلی، کیفیت زندگی قابل‌ قبول، عدم پرداخت مالیات و درآمد بالا، وفور موقعیت‌های شغلی با شرایط مناسب، شرایط مهاجرت آسان برای پزشکان، محیط حرفه‌ای و فرصت‌های بین‌المللی، صدور آسان ویزای کار، برخورداری از خدمات و امکانات و عدم نیاز به مدرک زبان و یا تمکن مالی، مهم‌ترین موارد دلایل محبوبیت برای مهاجرت به این کشورها هستند.

 

 

وی با اشاره به پیشرفت‌های دهه گذشته در کشورهای حاشیه خلیج فارس از نظر اقتصادی و توسعه زیرساخت‌های درمانی، بیان داشت: متناسب با این پیشرفت‌ها، تقاضا برای استخدام نیروی انسانی در این کشورها افزایش یافته که به دلیل کیفیت تربیت نیروی متخصص در دانشگاه‌های پزشکی ایران متقاضی جذب از ایران بالا می‌باشد.

معاون استاندار فارس تاکید کرد که مهاجرت نیروی انسانی یعنی فرد تحصیل‌کرده‌ای که با امکانات داخلی به این نقطه رسیده و می‌تواند برای کشور منشأ خیر و برکات باشد، به راحتی از دست می‌رود، در حالی که می‌توانستیم، آن فرد را در کشور نگه داریم و با وضع و بهبود قوانین، مزیت رقابتی برای ماندن فرد را تامین نماییم. 

 

 

به گفته فرخ‌زاده، امروز با پیشرفت دانش نخبگان ایرانی و رشدی که پس از انقلاب اتفاق افتاده، برای هیچ اقدام پزشکی، نیازمند خارج از کشور نیستیم و هیچ ایرانی تصور نمی‌کند برای عمل قلب یا چشم باید به خارج از کشور سفر کند اما چنانچه مهاجرت با همین سرعت ادامه پیدا کند در آینده بسیار نزدیک ممکن است به وضع دهه‌های گذشته دچار شویم که به معنی تهدید حیات جامعه ایرانی است.

فرخ‌زاده با اشاره به لجام گسیختگی فضای مجازی به نقش برخی سایت‌ها و پیج‌ها در مهاجرت نیروهای نخبه و تبلیغات گسترده در این زمینه پرداخت و افزود: عمدتا فضا را جوری نشان می‌دهند که فرد علاقه‌مندی‌های خود را در کشور رها کند و به آنجا برود درحالی که مهاجرت نیز مشکلات عدیده‌ای دارد.

 

 

وی دعوتنامه‌هایی که از طرف شرکتهای داخلی و با حمایت‌های خارجی به سمت پزشکان ارسال می‌شود را در این تصمیم موثر دانست و افزود: چنانچه فرصت‌های بین‌المللی را خود کشور برای این عزیزان فراهم کند، این دعوتنامه‌ها اعتبار خود را از دست خواهند داد.

به گفته معاون استاندار فارس پدیده مهاجرت مخصوص تمام شاغلین حوزه درمان و سلامت است و سختی کار به دلیل افزایش حجم بیماران و عدم رضایت از دریافتی‌ها موجب وضعیت نامناسب نیروی انسانی شده است.

فرخ‌زاده خاطرنشان کرد که تنها جنبه اقتصادی و معیشتی برای مهاجران مطرح نیست بلکه حفظ شأن و کرامت شغلی و علمی و میزان اهمیت جامعه به این حرفه مقدس در این تصمیم، اثرگذار است و وظیفه همگان این است که تلاش کنند تا مهاجران، در ایران بمانند و در کشور خودشان، ارائه خدمات کنند.

فرخ زاده حفظ شأن و کرامت علم و جامعه پزشکی، تسهیل فضای کسب و کار و وضع تعرفه‌های واقعی مانند سایر اقشار به ویژه برای متخصصین جوان، اجرای قوانین و اسناد بالادستی حوزه سلامت، ارائه بسته‌های تشویقی به فارغ‌التحصیلان جوان برای افزایش ماندگاری در کشور و مناطق محروم، بهبود وضعیت دانشجویان و دستیاران جهت ادامه تحصیل و بازنگری اساسی در نظام بیمه و حمایت از بیماران، همچنین ایجاد فضای تعامل بین‌المللی برای آنها را از راهکارهای جلوگیری از مهاجرت جامعه پزشکی دانست.

 

 

سهراب شرفی عضو هیات نمایندگان و رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی فارس در این‌باره گفت: به دلیل عدم حمایت و توجه به بخش خصوصی، در حال حاضر ۳۰ درصد توانایی قطب پزشکی استان فارس در حال انتقال و مهاجرت به کشورهای حاشیه خلیج فارس است که این بحران در حوزه پزشکی و گردشگری نگرانی ویژه‌ای را برای استان به دنبال دارد.

 

 

وی افزود: کشورهای عربی درحال جذب سرمایه نیروی انسانی متخصص و فنی ما هستند و با ادامه این روند اتفاق خوبی، در انتظار استان فارس نیست و مسئولان باید این هشدار را جدی بگیرند.

شرفی عنوان داشت: در مقابل این اقدام کشورهای همسایه، کشور ما روزبه روز با قوانین زائد داخلی و بروکراسی‌های پیچیده موجب فرار سرمایه و منزوی کردن فعالان اقتصادی شده است که عمده این اتفاقات به دلیل عدم توجه به نظریات بخش خصوصی در سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی‌ها است. 

وی با تاکید بر اینکه، توجه ویژه به صنعت گردشگری می‌تواند عقب‌ماندگی‌های حوزه اقتصاد را جبران کند؛ تصریح کرد که برای بهره‌برداری بهتر از حوزه گردشگری و ایجاد تحول در این حوزه نیازمند نگاه، نگرش و امکانات بهتر و بیشتری هستیم.

 

 

 

مسئول گردشگری سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز با ابراز نگرانی از شرایط موجود و افزایش میل به مهاجرت، دلایلی چون بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی، کیفیت زندگی بهتر در خارج از کشور، فقدان شایسته سالاری، وجود تبعیض بین افراد شاغل در یک حرفه، تبعیض‌های اجتماعی در کل جامعه، فرصت‌های آموزشی بهتر برای فرزندان در خارج از کشور، مسائل مرتبط با روابط بین‌الملل، بحران‌های زیست محیطی را از مهمترین عوامل مهاجرت فارغ التحصیلان و شاغلان حرف پزشکی عنوان کرد.

دکتر ندا خلیلی‌آزاد در گفتگو با عصرمردم گفت: مهاجرت نخبگان فرایند توسعه کشورهای مبدا را مختل می‌کند و با توجه به هزینه‌کرد جامعه برای تربیت یک پزشک یا پرستار و سایر متخصصان علوم پزشکی، مهاجرت‌ها بر فضای جامعه تاثیر منفی می‌گذارد.

به گفته این مسئول، موضوع افت کیفیت ذخایر ژنتیک انسانی از دیگر تبعات مهاجرت نخبگان است که اثر مخربی بر توسعه کشور دارد.

 

*نگرانی از ایجاد گردشگری سلامت معکوس*

 

دکتر خلیلی‌آزاد بیان کرد که این عوامل، نگرانی از ایجاد گردشگری سلامت معکوس را در ذهن ایجاد می‌کند چرا که کشورهای همسایه با در اختیار گذاشتن شرایط مطلوب برای نخبگان اولاً از لزوم سفر اتباع خود به سایر کشورها جلوگیری می‌کنند و دوما با استفاده از نخبگان، اقدام به تربیت نیروی انسانی کارآمد در کشورشان جهت بی‌نیازی به سایر کشورها می‌کنند و در طولانی مدت گردشگری سلامت خود را با تکیه بر زیرساخت‌های خوبی که دارند؛ ایجاد می‌کنند.

 

 

مسئول گردشگری سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز به عنوان راهکار بر این نکته تاکید کرد که انجام اصلاحات در ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور، اصلاح قوانین، تقویت شفافیت و پاسخگویی سیاستگذاران و مدیران و توسعه ظرفیت مشارکت مدنی از جمله مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از پدیده مهاجرت نخبگان است.

دکتر خلیلی‌آزاد بر تلاش برای تقویت احساس تعلق به کشور تاکید کرد و افزود: اعتمادسازی، ایجاد ثبات سیاسی اقتصادی، تقویت حس امید به آینده به خصوص در نسل جوان باعث تقویت احساس تعلقشان به کشور و پذیرش مسئولیت در قبال آینده کشور می‌شود و توسعه روابط بین‌الملل به ویژه در زمینه‌های علمی و فرهنگی، تقویت زیرساخت و تلاش برای کسب اعتبار بین‌المللی در حوزه‌های آموزشی و تحقیقاتی و ایجاد فرصت همکاری پژوهشگران ایرانی با مراکز تحقیقاتی بین‌المللی به دور از فضای امنیتی تا حدودی مشکلات را کم می‌کند.

 

وی ابراز تاسف کرد که بی‌توجهی به جایگاه و شأن نیروی متخصص علوم پزشکی اعم از پزشک، پرستار و سایر متخصصان و بی‌توجهی به مسائل شغلی، معیشتی و رفاهی این متخصصان موجب دلسردی و بی‌انگیزگی و از بین رفتن روحیه میهن‌پرستی در بین افراد این جامعه شده است که افزایش گرایش آنها به خروج از کشور را به دنبال دارد.

دکتر خلیلی‌آزاد معتقد است که در این شرایط، راهکار کوتاه‌مدت و میان‌مدتی برای برون‌رفت کارساز نیست و نیاز به اقدامات زیرساختی است و برای نجات از پیامدهای بلند خروج نخبگان از کشور، انجام اصلاحات در ساختارهای اداری، اجتماعی، فرهنگی، بهبود شرایط زندگی، رفاه اجتماعی، کیفیت زندگی و افزایش امید به آینده غیر‌قابل انکار است.

براساس‌ این گزارش، تا زمانی که عوامل دافعه کم نشود، به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بتوان اقدام قابل توجهی برای کاهش گرایش به مهاجرت در بین نخبگان انجام داد و اقدامات اساسی در این زمینه نیازمند زمان و اختیارات در سطوح بالای مدیریتی و قانون‌گذاری است.

به هرحال مدت‌هاست که زنگ خطر مهاجرت‌ کادر درمان، به صدا درآمده و بیم از دست رفتن گردشگری سلامت هر روز بیشتر می‌شود؛ اما تاکنون هیچ اقدام عاجلی از سوی حکومت و دولتمردان صورت نگرفته است. امید که هشدارها جدی گرفته شود و برای این واقعیت تلخ، چاره‌ای اندیشیده شود تا بیش از این شاهد افول جامعه پزشکی و تبعات زیانبخش آن در کشور نباشیم.