بیشتر از یک دهه از سفر رهبر معظم انقلاب به استان فارس می‌گذرد و یکی از مصوباتی که در این سفر مورد تأکیدات ایشان بود حرکت فارس به سمت صنعتی شدن با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود درحوزه پتروشیمی‌هاست.
شاخص‌های جغرافیایی در کنار مزیت‌های اقتصادی و همچنین نیروی کارآمد انسانی باعث شده تا استان فارس بیش از اقصی نقاط ایران دارای مزیت در حوزه ایجاد پتروشیمی‌ها باشد و این شاخص‌ها می‌تواند هر سرمایه‌گذاری را نسبت به تزریق سرمایه به استان فارس در راستای ایجاد صنایع پتروشیمی ترغیب کند.

توصیه‌های رهبری در خصوص توجه به موضوع پتروشیمی

اگر دولت و حتی مجلس به ابلاغیه سال ۹۲ رهبر معظم انقلاب توجه کافی داشتند، امروز درآمدهای کشور در بخش انرژی در مقابل تحریم‌ها و سیاست‌گذاری‌های مغرضانه کشورهای غربی مصون می‌شد و جهش تولیدی که امروز مطرح‌شده در قالب همین سیاست‌هامحقق شده بود.
رهبر معظم انقلاب در سال ۹۲ در خصوص مشکلات نفتی و پتروشیمی که در کشور در جریان بود نسخه‌ای ارائه کردند که در بندهایی ازاین نسخه شاهد درج معیارهایی نظیر انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در روش‌های فروش، مشارکت دادن بخش خصوصی درفروش، افزایش صادرات گاز، افزایش صادرات برق، افزایش صادرات پتروشیمی و افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی هستیم.
این‌گونه می‌توان استنباط کرد که درواقع رهبر معظم انقلاب در آن زمان و درحالی‌که در نخستین سال فعالیت دولت یازدهم بودیم،ضرورت‌هایی را برای آینده درآمدزایی کشور در بخش انرژی هدف‌گذاری کردند.
مقام معظم رهبری در خصوص اولویت‌های جهش تولید در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی نیز این‌گونه بیان کردند: توسعه ظرفیت پالایشگاهی، تکمیل زنجیره ارزش در صنایع پایین‌دستی نفت، توسعه صنعت پتروشیمی به‌ویژه در بخش پایین‌دستی و جلوگیری ازخام‌فروشی ازجمله اولویت‌های این حوزه در سال جهش تولید است.
حالا ۱۱ سال از مصوب شدن پروژه‌های پتروشیمی استان فارس می‌گذرد و وعده‌های حل مشکل احداث این صنایع تاکنون به بارننشسته است.
استاندار فارس سال گذشته وعده داد که موضوع مکان‌یابی چهار پتروشیمی فارس ظرف یک هفته نهایی شود.
نماینده عالی دولت در سال ۹۸ و در حاشیه سفر به فیروزآباد و بازدید از محل احداث پتروشیمی با اشاره به اینکه احداث پتروشیمی‌هادر استان فارس به‌عنوان پروژه‌های حائز اهمیت اقتصادی مطرح است، اظهار کرد: ۶ پتروشیمی در استان فارس تعریف‌شده که ۴ موردآن در فیروزآباد، جهرم، فسا و داراب به‌عنوان خط مرکز در نظر گرفته‌شده که مقرر است از خط جنوب تغذیه شود و دو پتروشیمی دیگردر ممسنی و کازرون قرار دارد که تغذیه آن از خط غرب تأمین خواهد شد.
استاندار فارس با بیان اینکه در حدود ۱۱ سال گذشته این پروژه‌ها مکان‌یابی و مقدمات کار آغازشده و سرمایه‌گذار نیز از توان اجرایی بالایی برخوردار بوده است، افزود: انتظار می‌رفت در این مدت نتیجه‌ای حاصل شود؛ اما سرمایه‌گذار اعتقاد دارد ۴ پتروشیمی پراکنده ازنظر اقتصادی به‌صرفه نیست و پیشنهاد تجمیع این ۴ پتروشیمی را ارائه داده است.
وی با تأکید بر اینکه در دنیای اقتصادی امروز سوددهی پروژه‌ها برای سرمایه‌گذاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، عنوان کرد: دراین رابطه جلسات متعددی با قرارگاه خاتم به‌عنوان سرمایه‌گذار، نمایندگان ۴ شهرستان و نماینده ولی‌فقیه در استان داشته‌ایم ومقررشده نمایندگان به نتیجه‌ای واحد برسند و اگر نرسیدند استاندار تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند که هفته آینده نتیجه اعلام خواهد شد.
رحیمی بیان کرد: تأکید بر مکانی است که نزدیک به هر ۴ شهرستان باشد.
وی با بیان اینکه پیشنهاد سرمایه‌گذار ایجاد شهرک‌های پتروشیمی و متمرکز کردن پتروشیمی‌ها در یک نقطه است، افزود: هدف ما نیزایجاد اشتغال و ارزش‌افزوده در این شهرستان‌ها بود و با توجه به اینکه شهرک‌ها محصولات ثانویه را تولید می‌کنند اشتغال بیشتر وسرمایه‌گذاری کمتری در پی دارند، اشتغال آن‌ها پایدار است و صنعت ایجادشده نیز سبز و فاقد آلایندگی است.

سوال اساسی؛ آیا فارس نیازمند صنایع پتروشیمی است؟

استاد اقتصاد دانشگاه شیراز در خصوص الزام وجود صنایع پتروشیمی در استان فارس گفت: ازجمله ویژگی‌هایی که در استان فارس می‌توان به آن اشاره کرد مزیت‌های اقتصادی است که در این استان در راستای ایجاد صنایع بالادستی می‌توان مورد بهره‌برداری قرارگیرد. یکی از این ویژگی‌هایی که در استان فارس وجود دارد مزیت‌های خاص جغرافیایی استان برای استقرار این صنایع است.
محمد خداپرست شیرازی در ادامه اضافه کرد: استان فارس به علت نزدیکی به بندرگاه‌ها در کنار ویژگی‌های ذاتی که در این استان وجوددارد می‌تواند یکی از قطب‌های تولیدات صنایع پتروشیمی در سطح کشور باشد.
این استاد اقتصاد در خصوص مقایسه هزینه ساخت صنایع پتروشیمی در استان فارس و سایر نقاط کشور نیز متذکر شد: هزینه ساخت صنایع پتروشیمی در استان فارس نیز همچون سایر نقاط کشور است اما هزینه‌های تحمیلی به واحدهای اقتصادی در استان فارس ازسایر نقاط کشور بسیار کمتر خواهد بود زیرا ارتباط استان فارس و عسلویه به‌عنوان قطب صنایع پتروشیمی در کشور ارتباط کوتاه ونزدیکی است ازاین‌رو استان فارس می‌تواند از این ظرفیت نیز در راستای جذب سرمایه‌گذاری در حوزه پتروشیمی بهره‌برداری کنند.
وی اضافه کرد: یکی از اصلی‌ترین نیازهای استان فارس در راستای پیمایش مسیر صنعتی شدن الزاماً وجود پتروشیمی‌ها در این استان است زیرا می‌توان با ایجاد صنایع بالادستی در حوزه پتروشیمی امیدوار به این موضوع بود که صنایع پایین‌دستی نیز در استان ایجاد شود و مسیر صنعتی شدن در این استان با سرعت بیشتری طی شود.
به گفته این استاد اقتصاد یکی از ویژگی‌های مناطق صنعتی ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم است ازاین‌رو باید به این نکته توجه کردکه صنعتی شدن عاملی برای ایجاد اشتغال‌های فزاینده خواهد بود.
نگاهی به سیر تاریخی صنایع پتروشیمی در فارس
در حوزه صنایع پتروشیمی در سال ۸۶ که موضوع ساخت پتروشیمی‌ها مطرح بود ۱۱ شهر در استان فارس انتخاب شدند.
پس از توقف عملیات اجرایی در صنایع پتروشیمی استان فارس که در سال ۹۲ صورت گرفت جانمایی جدیدی در این حوزه نیز انجام شدو از طریق این جانمایی ۴ شهرستان جهرم، فیروزآباد، فسا و داراب برای ایجاد صنایع پتروشیمی موردتوجه قرار گرفت.
یکی از مسائلی که باعث شد شهرهای مبدأ صنایع پتروشیمی در استان فارس تغییر کنند موضوع جانمایی اشتباه در طرح اولیه ایجادصنایع پتروشیمی در استان فارس بود. این در حالی است که در کنار این موضوع به مسائلی نظیر عدم توجیه اقتصادی و مشخص نشدن مسیرهای مواصلاتی نیز اشاره کرد.
در فصل دوم ایجاد صنایع پتروشیمی در فارس قرارگاه خاتم‌الانبیاء بازهم به‌عنوان سرمایه‌گذار تعیین شد و بر اساس جانمایی‌هایی که صورت گرفته چهار شهرستان مذکور به‌عنوان اهداف سرمایه‌گذاری، معرفی و طرح‌های مختلفی نیز به سرمایه‌گذار ارائه شد.
در اهدافی که در فصل جدید ساخت پتروشیمی‌ها موردتوجه قرار گرفت، توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذار، خارج شدن این طرح‌ها ازبن‌بست و اشتغال‌زایی مورداشاره قرارگرفته است.
جعفر قادری: طرح سرمایه گذاری جدید منجر به ساخت صنایع پتروشیمی می‌شود
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوره یازدهم برای رفع مشکل پتروشیمی‌های استان با برگزاری جلسه‌های مختلفی در تلاش بودند تامشکل عدم ساخت این صنایع را برطرف کنند و ازاین‌رو نیز با ورود نماینده ولی‌فقیه در استان فارس به این موضوع جلسات مختلفی باحضور نمایندگان مجلس و فرمانداران برگزار شد.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی گفت: امکان ایجاد صنایع پتروشیمی با طرح‌هایی که پیش‌تر در استان فارس مطرح بود،وجود ندارد و طرح جدید می‌تواند عاملی برای ایجاد صنایع پتروشیمی در استان شود.
جعفر قادری بیان کرد: یکی از عواملی که باعث شد جانمایی ایجاد صنایع پتروشیمی در استان فارس تغییر کند مشکل عدم دسترسی به آب بود و در این راستا تلاش شده تا با ایجاد صنایع پتروشیمی در نقاط مختلفی که امکان دسترسی به آب در آن وجود دارد این طرح ازبن‌بست سرمایه‌گذاری خارج شود
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: بر اساس برآوردهایی که صورت گرفت درمجموع برای ایجاد پتروشیمی درشهرستان‌های استان فارس ۱۱ میلیون مترمکعب آب موردنیاز است. در کنار آب موجود در این پروژه، خط انتقال نیز یکی از اولویت‌هایی که در این طرح باید موردتوجه سرمایه‌گذار باشد.
وی ادامه داد: اختلاف‌نظر میان نمایندگان مختلف شهرستان‌های استان فارس که قرار است این طرح‌های سرمایه‌گذاری در این شهرستان‌ها عملیاتی شود، وجود دارد و همچنان به نتیجه واحدی در راستای ایجاد صنایع پتروشیمی در استان فارس نرسیده‌ایم.
قادری معتقد است: نزدیک به ۱۱ سال است که مشکلات فراروی این پروژه‌ها نه‌تنها کاهش نیافته بلکه افزوده می‌شود؛ این در حالی استکه ایجاد پتروشیمی در هر یک از این شهرستان‌ها برای سرمایه‌گذار فراهم نیست.
این استاد دانشگاه شیراز و عضو مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: با توجه به برآوردهای اقتصادی که صورت گرفته برای ساخت صنایع پتروشیمی در شهرستان‌های استان فارس بیش از ۳ میلیارد دلار موردنیاز است که امکان این میزان سرمایه‌گذاری ارزی در کشورفراهم نیست.
این امکان وجود دارد درصورتی‌که شرایط لازم برای سرمایه‌گذاری فراهم نشود سرمایه‌گذار از استان فارس خارج‌شده و به سایرفعالیت‌های خود در کشور بپرداز
وی ادامه داد: در راستای برون‌رفت از شرایط موجود طرح‌های مختلفی به نمایندگان مجلس و سرمایه‌گذار پیشنهادشده است؛ ازجمله این طرح‌ها می‌توان به ایجاد ۳ واحد پلی‌اتیلن در شهرستان‌های جهرم، فسا و داراب اشاره کرد. این در حالی است که ۱۵۰ میلیون دلارسرمایه‌گذاری نیز در محدوده جغرافیایی شهرستان‌های فسا و داراب صورت می‌پذیرد البته در خصوص شهرستان فیروزآباد نیزسرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون دلاری نیز در این شهرستان انجام می‌شود تا شاهد ایجاد صنایع پتروشیمی در استان فارس باشیم.
قادری در خصوص طرح دوم پیشنهادی نیز یادآور شد: طرح دومی که موردنظر نمایندگان مجلس شورای اسلامی است و امکان پیشنهاد به سرمایه‌گذار را نیز دارد ایجاد ۳ واحد پلی‌اتیلن در منطقه‌ای مابین شهرستان‌های فسا، داراب و جهرم است این در حالی است که سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون دلاری نیز همچنان در فیروزآباد صورت می‌گیرد.
به گفته این نماینده مجلس این امکان وجود دارد درصورتی‌که شرایط لازم برای سرمایه‌گذاری فراهم نشود سرمایه‌گذار از استان فارس خارج‌شده و به سایر فعالیت‌های خود در کشور بپردازد.
فیروزی: امکان تغییر طرح وجود دارد اما امکان تغییر مکان نیست
نماینده مردم فسا در مجلس شورای اسلامی گفت: شاید امکان تغییر در موضوع احداث پتروشیمی‌ها وجود داشته باشد اما این امکان که این طرح به‌طورکلی از شهرستان جابه‌جا شود وجود ندارد.
حجت‌الله فیروزی در ادامه بیان کرد: پیش‌تر مقررشده بود که قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء برای ایجاد صنایع پتروشیمی در استان فارس اقدام کند و این در حالی است که سهام این واحدهای صنعتی نیز در بورس معامله‌شده و مردم سهام‌داران این طرح‌های صنعتی‌اند.
سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن شورای اسلامی بیان کرد: سرمایه‌گذار در این پروژه بیان کرده که امکان ایجاد ۴ پتروشیمی و ۴ خطانتقال برای این پتروشیمی‌ها را ندارد اما سوال اینجاست که چگونه امکان ایجاد خط انتقال از عسلویه به ارومیه وجود دارد اما خط انتقال از عسلویه به فارس امکان‌پذیر نیست؟
فیروزی افزود: مجموعه خطوط انتقالی که در استان فارس برای ایجاد چهار پتروشیمی موردنیاز تنها ۳۰۰ کیلومتر است این در حالی است که خط انتقال پتروشیمی از ارومیه به عسلویه بیش از ٣ برابر این میزان بوده است.
نماینده مردم فسا در مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: ازجمله طرح‌های پیشنهادی در این حوزه این است که فعالیت پتروشیمی‌ها درنقطه‌ای نزدیک به قیروکارزین بوده تا امکان ایجاد خط انتقال آب و تهیه آب برای پتروشیمی‌ها فراهم باشد.
وی ادامه داد: ازجمله پیشنهادهای دیگری که در میان نمایندگان مطرح شده است این است که در منطقه گره ویگان نسبت به ایجاد پتروشیمی‌ها اقدام شود این در حالی است که منطقه گره ویگان ازجمله مناطقی است که به‌واسطه قرارگیری در منطقه جغرافیایی مابین سه شهرستان امکان ایجاد صنایع پتروشیمی مخصوص شهرستان‌های داراب، جهرم و فسا در آن وجود دارد.
به اعتقاد وی البته این طرح همچنان مطرح بوده و هنوز سازوکار مناسبی برای این طرح در نظر گرفته نشده است.
معادلات باز هم به هم می‌ریزد؟
یک منبع موثق در این باره از طرحی سخن گفت که شاید تمامی معادلات ایجاد پتروشیمی‌ها را در فارس برهم بزند و موجب شود تمام اختلافات آرا در استان از بین برود.
سرمایه‌گذار جدید حاضر است هر ۴ پتروشیمی و خطوط انتقال را در محلی که پیش‌تر مشخص‌شده ساخته و امکان بهره‌برداری از این طرح را فراهم کند
این منبع موثق بیان کرد: یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی دوره یازدهم استان فارس است توانسته با معرفی سرمایه‌گذار جدیدی موجب ایجاد طرحی نو در ساخت پتروشیمی‌های استان شود.
وی اضافه کرد: سرمایه‌گذار جدید حاضر است هر ۴ پتروشیمی و خطوط انتقال را در محلی که پیش‌تر مشخص‌شده ساخته و امکان بهره‌برداری از این طرح را فراهم کند.
وی ادامه داد: مقررشده تا جلساتی میان قرارگاه خاتم‌الانبیاء، سرمایه‌گذار جدید و نماینده‌ای که معرف این سرمایه‌گذار است برگزارشده و شرایط ادامه همکاری میان طرفین مشخص شود.
فارس چشم انتظار صنعتی شدن
ازجمله اساسی‌ترین نیازهایی که در استان فارس در راستای صنعتی شدن وجود دارد ایجاد زیرساخت‌های لازم برای سرعت بخشیدن به توسعه صنعتی فارس است ازاین‌رو بایستی زیرساخت‌های لازم نظیر پتروشیمی‌ها در استان فارس وجود داشته باشد.
فارس صنعتی" می‌تواند زمینه‌ساز رشد و بالندگی کشور شود زیرا بسیاری از صنایع بزرگ کشور راغب هستند در استان فارس سرمایه‌گذاری کنند و این سرمایه‌گذاری باعث خواهد شد فرصت‌های شغلی متعددی در استان" فارس ایجاد شود و این مهم نه‌تنها استان فارس را بهره‌مند خواهد کرد بلکه استان‌های هم‌جوار نیز می‌توانند از اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیمی که در استان فارس صورت گرفته است استفاده کنند.
بااین‌حال ۱۱ سال است مشکلاتی که فراروی صنایع پتروشیمی در استان فارس ایجادشده نگذاشته تا استان فارس سرعت خود را درراه صنعتی شدن افزایش دهد و امید است با ارائه طرح‌های مدون سرمایه‌گذاری مشکلات این طرح نیز برطرف شده و ثمرات آن را کشورتجربه کند.
از دیگر سو نماینده ولی‌فقیه در استان فارس نیز بارها بر لزوم حل مشکل پتروشیمی‌های استان تأکید داشته است. آیت‌الله دژکام در سال۹۸ نیز در دیدار فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و هیئت همراه خواستار تسریع در رسیدگی به مشکلات این پروژه‌ها شده بود.
نماینده ولی‌فقیه در استان فارس گفته بود که پتروشیمی‌های مصوب باید در استان فارس باقی بماند و راه‌اندازی شود و اغراض شخصی و تنگ‌ نظری‌ها نباید راه‌اندازی آن‌ها را بیش از این به تعویق بیندازد.
به‌هرحال از وعده حل مشکل یک‌هفته‌ای استاندار فارس تاکنون یک سال گذشته و کلنگ این پتروشیمی‌ها هنوز بر زمین‌مانده است. جلسه درمانی تاکنون مشکلات فراروی این صنایع را حل نکرده و معلوم نیست این فرایند تا کی قرار است ادامه یابد.