عموما پويش  هاي تاريخي که با هدف اثبات فرمولي از پيش نشان کرده دنبال مي شود فرجام خوشي ندارد . نه اين که بخواهيم بگوييم قانوني بر مناسبات اجتماعي حاکم نيست و يا رابطه اي منطقي بين آنچه رخ داده و رخ مي    دهد وجود ندارد بلکه مي    خواهم بگويم نگاه مبتني بر فرضيه  هاي تابو شده به تاريخ نه تنها ما را به جايي نمي    رساند بلکه چه بسا ما را ناگزير به ارائه ي تحليلي غلط از برخي واقعيت  هاي غيرقابل انکار کند . لذا گاهي بايد پيش از آن که بخواهي جانب کسي يا خط و ربط و جرياني را بگيري ، سعي در کشف رابطه ي علت و معلولي بين وقايع داشته باشي ؛ نظير کاري که عبدالرحمن مجاهد نقي در کتاب " تازيانه خورده ي خويش " کرده است . نويسنده در اين اثر قابل تامل بي آن که خود را در بازه ي زماني خاصي محبوس کرده باشد با پيگيري مستندات مرتبط با رفتار برخي شخصيت  هاي فعال حزبي و سياسي ضمن پرهيز از داوري  هاي جزم گرايانه. هدفي والاتر را دنبال کرده و خواننده را به پويش  هاي چند لايه براي رسيدن به انگيزه  هاي پنهان و کشف بستر رويدادها ترغيب مي    کند و با اين گونه قلمفرسايي تاکيد مي    ورزد که ما نبايد با نگاهي گزينشي به برخي جريان  هاي تاريخي و اشاره به نتايج عيني عملکرد آنها به دنبال معرفي معياري براي تعيين حق و باطل باشيم .

من نه از قول نويسنده که چنين حقي ندارم بلکه از نگاه خودم که اين اثر را مطالعه کردم به نتيجه اي قابل تامل رسيدم و آن اين که گاه شرايط و مقتضيات زمان به گهواره اي براي پرورش و بالندگي شيوه  هاي خاصي از مبارزه در راستاي ترميم زخم  هاي وارد شده بر پيکره ي جامعه تبديل مي    شود . در اين اثر نويسنده بارها به صورت غيرمستقيم به خواننده هشدار مي    دهد که در مقام تحليل خط و ربط  هاي مبارزاتي در يک بازه ي زماني خاص نبايد از خاستگاه طبقاتي ، دلبستگي  هاي عاطفي ، سلايق هنري و گرايش  هاي قومي    و مذهبي و عقيدتي مولفه  هاي تشکيل دهنده ي جناح  هاي مدعي مبارزه و مطالبه گري غافل بود . ضمن اين که هيچ يک از اين ويژگي  ها نبايد دست و پاي نويسنده و به تبع آن خواننده را براي يک داوري منصفانه ببندد . با چنين نگاهي به تاريخ گاه افراد متهم شده به خيانت نيز ترحم انگيز به نظر مي    رسند چرا که مجموعه اي از عوامل پنهان و پيدا و شرايط و مقتضيات آنها را در موقعيتي قرار داده که تهديد و فرصت را به هم در آميخته و يا آنها را جابجا ديده اند . آنچه موجب مي    شود فردي خود را در موضع حق ببيند و حتي زندگي خود را بر سر آن بگذارد و تسليم سرنوشتي غيرقابل دفاع شود که سهم خودش در ترسيم آن قابل اعتنا نيست از جمله موضوعاتي است که تحليگران تاريخ معاصر ايران نبايد به سادگي از کنار آن بگذرند . مطالعه ي عملکرد بسياري از شخصيت  هاي تاريخي و گروه  ها و جناح  هاي سياسي که در بازه ي زماني يکصد ساله ي اخير باليده و تاثيرگذار بوده اند ، دشواري داوري پيرامون چند و چون رويدادها را مي    نماياند. بارها مي    بينيم و مي    خوانيم که برخي از شخصيت  هاي تاريخي با اراده ي خود و بر اساس تشخيص اوليه راهي را برمي    گزينند و به سمت هدفي معين حرکت مي    کنند اما هر چه مي    گذرد احساس مي    کنند درآميختگي کنشگري آنها با شرايط داخلي و خارجي و منطقه اي و ساير جنبش  ها و فعاليت  هاي سياسي و فرهنگي و اجتماعي موجب مي    گردد که روز به روز از سهم آنها در تعيين مسير پيش رو کاسته شده و تدريجا ابتکار عمل به دست کساني بيفتد که ابتدا به ساکن جايي در دورنماي ترسيم شده نداشته اند . راهي که حزب توده و طرفداران آن رفتند نمونه اي از اين حرکت  هاي بدفرجام بود که سرنوشت دو تن از دلبستگان به اين حزب در " تازيانه خورده ي خويش " بازخواني شده است . بايد پذيرفت که يک جريان فکري و سياسي گاه در سراشيبي رويدادي که اندکي در آن دخيل بوده قرار مي    گيرد به طوري که جز غلتيدن به پايين شيب انتخاب ديگري ندارد ! در جامعه اي که عوامل گوناگون داخلي و خارجي و منطقه اي و فرهنگي و اقتصادي در شکل گيري رويدادهاي آن دخيل هستند ، تشخيص فرصت از تهديد و بهره گيري از بسترها و درک بزنگاه  ها و نوسازي بر روي خرابه  ها و سرمايه گذاري روي رويش  ها براي کاستن از تاثير منفي ريزش  ها کار چندان ساده اي نيست ! در چنين جامعه اي گاه انگيزه ي مبارزه براي به کرسي نشانيدن حق ، تحت تاثير نحوه ي بهره گيري از ابزار مبارزه به حاشيه مي    رود و از متن چنين رودررويي  هايي ، افرادي که به جريان  هاي قدرتمند خارجي و داخلي براي رسيدن به اهداف خود نگاهي بلندپروازانه و در عين حال ابزاري دارند ، پس از مدتي به ابزار همان جريان  ها تبديل مي    شوند . نظير آنچه براي دو شخصيت مورد نظر نويسنده " تازيانه خورده ي خويش " در افتادن به دام حزب توده رخ داد ! با چنين نگاهي به تاريخ ، در فضايي دور از نگرش  هاي تابو شده ، مي    توان به هموار شدن راهي آسيب ديده با پل  هايي ويران اميد بست . نگاهي که امکان بازگشت به نقطه ي تعادل را فراهم مي    کند . چنين بازگشتي الزاما به مفهوم تسليم در برابر نتيجه ي اجتناب ناپذير در هم آميزي تمامي    رويدادها نيست بلکه مي    تواند از دامنه ي آسيب  ها و زيان  هايي که با گذشت زمان اثر تصاعدي دارند بکاهد .