وقتي از بلندي هاي پيراموني کلان شهرها و شهرستان ها به خانه هاي تراس دار ساخته شده براي زندگي نگاه مي کنيم درمي يابيم که تفاوت هايي اساسي با خانه هاي واقع شده در بافت هاي تاريخي دارند . اين تفاوت ها در کلان شهرها بيشتر خود را نشان مي دهند . در بافت هاي قديمي محله محوري برجستگي بيشتري دارد . فاصله ي محله ها از بازار اصلي شهر ، فاصله خانه ها با مساجد و همچنين آب انبارها ، سقاخانه ها ، بازارچه هاي محلي ، تکيه ها ، نانوايي و بقالي ، باريکي کوچه ها و هم سطحي پشت بام ها و همه و همه نشان دهنده ي ويژگي هايي است که اکنون ديگر خبري از آنها نيست . ارتباط داشتن خانه ها از پشت بام به يکديگر نشانه اي از همزيستي کم چالش و تاب آوري بالا و هواداري يا زندگي خويش محله اي بود . خانه هاي بزرگ با اتاق هاي فراوان نماد رواج پدرسالاري است . وجود مسجد در نقطه ي کانوني محله ها بيانگر بهره گيري از مسجد براي تجمع به مناسبت هاي گوناگون از جمله نيايش و نمازگزاري است . باريکي کوچه ها و مشترک بودن دهليزها و دالان هايي که به چند خانه ختم مي شود از زندگي ساکنان خويشاوند خبر مي دهد . استفاده از دو در براي يک خانه و وجود اندروني و بيروني بيانگر تاکيد بر مناسبات و تعاملات در چارچوب هاي شرعي است که بيشتر در ميان متشرعين و معتمدين محلي رايج بوده است و زنان و دختران در اندروني که از راه ديگري به آن وارد مي شدند در معرض نگاه افراد و مراجعين نبودند و ملاحظاتي از اين دست که روي شکل و شمايل خانه ها و اتاق ها تاثير بسزايي داشت . در حال حاضر نه اصراري و نيازي به وجود چنين مناسباتي است و نه جمعيت کلان شهرها و حتي شهرستانها تناسبي با رويکردهايي از اين دست دارد . امروزه اگر کساني به دنبال احياي خانه هايي با اين سبک و سياق باشند ، صرف نظر از اين که با استقبال عامه مردم روبرو نمي شوند بلکه محدوديت زمين و نهادينه شدن خانه هاي هسته اي با يک زن و شوهر و يکي دو فرزند تناسبي با اينگونه ساخت و سازها ندارد اما موضوع مهم اين است که وقتي با رسوبات فرهنگي باقي مانده از چنين نگاه و نگرشي مي خواهيم در بلند سازه ها و پرديس هاي آپارتماني زندگي کنيم با چالش هاي فراواني روبرو خواهيم شد . فردي که در روستا زندگي مي کرده و خانه اي با زيربناي بيش از 200 مترمربع و حياط و فضاي بيروني بيش از 500 متر مربع داشته و در مزرعه اي نزديک خانه کشاورزي و جاليزکاري مي کرده وقتي به شهر مهاجرت مي کند و مي خواهد در واحدي 80 متر مربعي زندگي کند که هر گونه صدايي از جدار نازک ديوارها به خانه ي همسايه منتقل مي شود ، احساس مي کند که زنداني شده است . تنوع سبک هاي معماري ، وجود بزرگراه ها ، بلوارها و زيرگذرها و روگذرها از يک سو و قرار گرفتن بافت هاي قديمي و تاريخي در ميانه ي شهرها در واقع نمادي از بي قواره گي است . بلاتکليفي خانه هاي تاريخي در بافت قديم از يک طرف پاي شهرداري و ميراث فرهنگي و اوقاف را براي رسيدن به تصميمي واحد در پوست گردو قرار داده و از طرفي ديگر تلاشي براي ترميم و همگون سازي بافت هاي قديم به منظور بهره گيري در پيوند با بحث گردشگري نيز صورت نمي گيرد . عده اي همين که با گردش در کوچه هاي تنگ و باريک قديمي مي توانند دوران کودکي خود را مرور کنند دلخوش هستند و عده اي ديگر ترجيح مي دهند به جاي گسترش شهر و تحمل پيامدهاي حاشيه نشيني از صدها هکتار فضاي واقع شده در ميانه ي شهر براي انبوه سازي استفاده کنند . وجود بقاع متبرکه و امامزاده ها در بافت قديمي شهر ملاحظاتي را ايجاب مي کند که روي ارتفاع خانه هاي پيراموني تاثير مي گذارد و به همين دليل اجازه انبوه سازي بيش از دو يا سه طبقه را نمي دهند . اين روزها که مسئولين از ساخت سالانه يک ميليون مسکن در کشور خبر مي دهند ناگزير هستند نگاهي ويژه و متفاوت به بافت هاي فرسوده داشته باشند و يکبار براي هميشه همزمان هم محيط هاي پيراموني بقاع متبرکه را که جرم خيز و آسيب ديده به نظر مي رسد از اين وضعيت رقت بار نجات دهند و هم راهکاري براي حفظ خانه هاي ارزشمند تاريخي و ترميم آنها و تخريب خانه هايي که به مامن معتادان و دپوي مواد مخدر و اجناس قاچاق تبديل شده را در پيش گيرند و مطمئن باشند که دگرگوني هاي فرهنگي و اجتماعي اجازه بازگشت به خانه هاي وسيع با اتاق هاي متعدد و اندروني و بيروني را نمي دهد . هر چند حراست و ترميم خانه هاي شاخص با چنين ويژگي هايي مي تواند در چارچوب توسعه گردشگري گامي رو به جلو محسوب شود اما نبايد فراموش کنيم که هر خانه اي با هر خصوصيتي قبل از هر چيز بايد امن باشد . وقتي بافت قديمي شيراز را با بافت قديمي اصفهان و يزد و کاشان مقايسه مي کنيم به اين نتيجه مي رسيم که در اينجا با فضايي مخوف و قرنطينه شده مواجه هستيم و رواج برخي ناهنجاري ها در بافت قديم شيراز آفتي براي گردشگري مذهبي است . از زمان فعاليت شوراهاي اسلامي در کلان شهر شيراز مردم منتظر هستند ببينند تکليف بافت تاريخي و قديمي شيراز در کدام دوره از فعاليت شوراي شهر به سامان مي رسد و از بلاتکليفي بيرون مي آيد . در اين دوره شوراهاي اسلامي خصوصا در کلان شهرها با ترکيبي مشابه مجلس شوراي اسلامي و دولت از امتياز همسويي برخوردارند و بهتر از اعضاي شوراها در دوره هاي قبلي مي توانند مصوبات خود را اجرايي کنند . لذا انتظار مي رود که در سال 1404 شاهد تحويل کلان شهري متفاوت با شيراز 1400 به شوراي بعدي باشيم .