نهادینه شدن فرهنگ پرسشگری زیربنای توسعه ی فرهنگی است که نیازمند مطالعه و پژوهش است . ما وقتی از مطالعه سخن می گوییم به همه ی جوانب آن اشاره داریم نه فقط مطالعه ی کتاب . روزانه هزاران هزار کتاب به زبان های گوناگون نوشته و منتشر می شود و در کنار آن هزاران مقاله ی پژوهشی نیز در دانشگاه های سراسر جهان در اختیار کانون های علمی قرار می گیرد تا در دسترس همگان باشد ، تولید انواع فیلم مستند ، کنفرانس های گوناگون ، گشت و گذارهای علمی و بازدیدهایی که حاوی پیام هایی ارزشمند هستند و ... همه و همه زمینه ی مطالعه و دانستن را فراهم می آورند .

از آنجایی که دانش هیچ حد و مرزی ندارد ، نه پژوهش و تحقیق متوقف می شود و نه مطالعه و دانستن زیرا هر دانشی به طرح پرسش هایی جدید می انجامد که برای یافتن پاسخ آن باید دامنه مطالعات را گسترش داد . اگر در جامعه ای پرسشگری رواج ندارد به این معناست که مطالعات برانگیزاننده نیستند .

زمانی که فردی کتابی می نویسد باید راهی برای ارتباط با خواننده باز بگذارد تا در صورت وجود ابهام و پرسش پیرامون مطالب کتاب ، پاسخگو باشد هر چند رسانه ها نیز می توانند واسطه برای ارتباطاتی از این دست باشند . سخنرانی ها نیز باید همین گونه باشد . زمانی که فردی پشت تریبون قرار می گیرد یا بالای منبر می رود و سخن می گوید باید جوابگوی آنچه می گوید باشد . آنچنان که در گذشته نیز چنین بوده که سخنرانان مذهبی پس از اتمام سخن، زمانی را به پاسخگویی اختصاص می دادند . نه تنها خواص جامعه باید پاسخگوی نوشته ها وسخنان خود باشند بلکه افرادی که نقش آنها در مدیریت امور برجسته است نیز باید پاسخگوی رفتار خود باشند . بی اعتنایی به رسانه ها از سوی برخی مسئولین در راستای فرار از پاسخگویی است زیرا مسئولی که درست عمل نموده و رفتاری قانونی داشته هرگز از توضیح پیرامون چند و چون عملکرد خود شانه خالی نمی کند .

همواره باید بین دولت و مردم، سخنران و شنونده، نویسنده و خواننده ، هنرمند و مخاطب، تولید کننده و مصرف کننده و ... رابطه ای دو طرفه وجود داشته باشد . عنوان ها و جایگاه افراد دستاویزی نیست که هر کاری دلشان خواست انجام بدهند و پاسخگوی هیچکس هم نباشند.

اگر مردم عده ای را به عنوان نماینده انتخاب کرده و به مجلس فرستاده اند برای این است که مجلسی ها به نمایندگی از مردم به دنبال توضیح خواستن از سایر قوا باشند . البته تردیدی نیست که همواره بین میزان پیگیری مطالبات مردمی از سوی نمایندگان با میزان آرایی که از مردم برای راهیابی به مجلس گرفته اند رابطه ای معنادار وجود دارد زیرا تکلیف مردم کوچه و بازار و پرسش هایی که در محافل عمومی و خانوادگی مطرح می کنند کاملا روشن است. از این رو نماینده واقعی مردم کسی است که پرسش مردم را مطرح می کند . هر زمان این رابطه ی دوطرفه بین دولت و مردم ، سخنران و شنونده ، نویسنده و خواننده ، هنرمند و مخاطب و تولید کننده و مصرف کننده آسیب ببیند ، این آسیب نهایتا به فرهنگ پرسشگری وارد می شود . برخی به گونه ای رفتار می کنند که گویی بیشتر از همگان می فهمند و از چیزهایی اطلاع دارند که روح دیگران از آن بی خبر است در حالی که گاهی رویدادهایی رخ می دهد که با تحلیل های آنها هیچگونه همخوانی ندارد . گاهی مشاهده می کنیم کسانی که مورد انتقاد مردم هستند برای فرار از پاسخگویی به منتقدین می پیوندند . این روزها به هر که نگاه می کنی منتقد است گویی که هیچ کس در این میان مقصر نیست. تا بوده و نبوده همواره بین میزان اختیار و پاسخگویی رابطه ای منطقی وجود داشته است . در عرف سیاسی و اجتماعی عامل برقرار کننده رابطه ی دوسویه بین مسئولین و مردم ، قانون است . از این رو یک مسئول زمانی می تواند از مردم انتظار قانونمندی داشته باشد که خودش نیز تابع قانون باشد . بی شک تبعیت موفقیت آمیز یک مسئول از قانون زمانی امکان پذیر است که قانون درست و قابل اجرا باشد و قانونی دیگر آن را نقض نکند. برای این که قوانین راهگشا بوده و ناقض یکدیگر نباشند باید بهترین ها از لحاظ دانش و وفادارترین ها نسبت به مردم به مجلس قانونگذاری راه پیدا کنند .نمایندگانی که با شجاعت مردم را پرسشگر بار بیاورند . با چنین نگاهی می توان فهمید که اشکال کار در کجاست.