اگر بخواهیم کارکرد موفق یک شیوه برای جذب افراد مورد نیاز در محیطی کوچک و مربوط به یک طرز تفکر خاص را به محیطی بزرگ تسری دهیم با مشکل مواجه می شویم .برای نمونه یک مربی فوتبال می تواند برای گزینش بازیکنان به معیارهایی نظیر قدرت بدنی ، تندرستی ، سرعت ، آشنایی با قوانین بازی ، سن، قد ، وزن و داشتن انگیزه توجه کند یا کسانی که بناست وارد حوزه علمیه شوند مسلما باید شرایطی خاص داشته باشند اما در نظر گرفتن معیارهای خاص برای ورود به دانشگاه که مکانی عمومی است و همچنین لحاظ کردن برخی ویژگی های غیرمرتبط با موضوع کار برای جذب نیرو در ادارات و سازمان های دولتی نه تنها درست نیست بلکه زمینه را برای رانت و اعمال سلیقه که با منافع ملی مغایرت دارد فراهم می کند.

نتیجه ی بهره گیری از شیوه های غیرمتعارف و بی ارتباط با موضوع کار برای جذب نیرو ، پذیرش در کنکور و ادارات و سازمان ها چند نوع واکنش را از سوی عموم مردم به دنبال دارد . عده ای از مردم صرفا با هدف پیدا کردن کار یا ورود به دانشگاه سعی می کنند با تظاهر به برخورداری از شاخص های مورد نظر هسته های گزینس ، خودشان را با شرایط جدید وفق دهند که نتیجه ی آن ریاکاری و دو شخصیتی شدن می شود به گونه ای که در منظر عمومی به گونه ای رفتار می کنند و در محافل خصوصی و خانوادگی و خارج از کشور به گونه ای دیگر . عده ی محدودی که با چنین معیارهایی مشکل ندارند راهشان برای رشد و ارتقاء هموار می شود و این افراد نیز به دو دسته تقسیم می شوند دسته اول کسانی هستند که قابلیت و دانش و توانایی لازم برای فعالیت مورد نظر را دارند و می توانند مفید واقع شوند و گروهی که فاقد دانش و توانایی لازم هستند که نه تنها مفید واقع نمی شوند بلکه کار درست دیگران را هم خراب می کنند. بخشی دیگر از رانده شده گان جذب بازار کار آزاد می شوند و عده ای دیگر مهاجرت می کنند.

طبیعی است کسانی که ریاکاری پیشه می کنند را نمی توان به عنوان افرادی همراه آن هم در هر شرایطی در نظر گرفت زیرا بخشی از این افراد در کنار کسانی که با رانت و به دلیل خویشاوندی و تدارک دیدن سابقه و مدرک برای خود ، جذب ادارات دولتی و نهادها و سازمان ها شده اند مستعد چرخش و تغییر رفتار به اقتضای شرایط بوده و هستند . به طوری که می توان رد بسیاری از تخلفات را در رفتار آنها جستجو کرد . همین افراد در حال حاضر به مشکل بزرگ دولت برای ساماندهی امور تبدیل شده اند .

ناگفته پیداست که تفاوت درونی آدم ها با یکدیگر همانند تفاوت های اجتناب ناپذیر ظاهری امری طبیعی است و با هیچ شیوه ای نمی توان همگان را یکدست و یکرنگ کرد . همواره باید در نظر داشت که در زمان برگزاری آیینی ملی و یا مذهبی افراد زیادی در آن شرکت می کنند اما انگیزه ی همه ی آنها یکسان نیست .بعضی از آنها تشنه ی حضور در اجتماعات هستند ، عده ای برای خوردن شیرینی و شربت و استفاده از فرصت هایی که در چنین اجتماعاتی ایجاد می شود می آیند ، عده ای به قصد تماشا می آیند نه همراهی و مشارکت و نهایتا عده ای هم از روی اعتقاد در چنین آیین هایی شرکت می کنند . به همین دلیل امکان این که بتوان انگیزه ای مشترک برای حضور عده ی زیادی از مردم در یک مراسم در نظر گرفت وجود ندارد . وقتی دعوایی در خیابان اتفاق می افتد یک عده برای جدا کردن طرفین درگیری و مصالحه به آنها نزدیک می شوند ، چند نفر با هدف بهره گیری از فرصت برای هر نوع سوء استفاده ای به محل درگیری می آیند ، عده ای از کسبه و ساکنین مراقب هستند که مشکلی پیش نیاید و عده ای نیز از روی کنجکاوی جمع می شوند به هر حال همه برای دعوا کردن جمع نمی شوند. حضور در بسیاری از اجتماعات و رویدادها از جمله جنگ همین گونه است. تحصیل کردن، انتخاب شغل و مسائلی ازاین قبیل برای تمامی افراد یک جامعه حقی غیر قابل انکار است و همین که ایرانی باشند و صلاحیت علمی و تجربه و انگیزه ی لازم را داشته باشند این حق را دارند که در شرایطی مساوی با سایر داوطلبان رقابت کنند . از این رو لحاظ کردن برخی ویژگی ها که سر در آبشخور سلیقه و رویکردهای درونی ، حزبی و جناحی و سلایق و باورهای شخصی دارد گونه ای توهین به افراد جامعه است و آفت احساس هم سرنوشتی است . مطمئنا افرادی که نادیده انگاشته می شوند و از گردونه ی رقابت های ناعادلانه حذف می شوند زیر چتر احساسی مشترک به چنین برخوردهایی واکنش نشان می دهند و موجی ایجاد می کنند که پس از تلفیق چنین موجی با موج های دیگر توسط افکار عمومی مورد داوری قرار می گیرند و پس از مدتی خط خود را جدا می کنند و زمانی که تعداد افراد منها شده حد نصاب را رد کرد و از مرز تاب آوری عبور نمود ، آنگاه دیگر نمی توان از آنها انتظار تبعیت و همراهی داشت زیرا آنها در یک چیز مشترک هستند و آن این که رانده شده به حساب می آیند !

چند قطبی شدن جامعه نتیجه ی همین منها شدن های تدریجی است .. نتایج منفی اجرای برخی از کم نگری ها و برخوردهای جانبدارانه تدریجا به جابجایی شخصیت های مرجع ، تغییر رسانه های مورد اعتماد مردم و جابجایی های بسیار دیگر منجر خواهد شد و این جابجایی ها تا جایی تداوم می یابد که جای اکثریت و اقلیت عوض می شود و در چنین شرایطی حتی کسانی که به ناحق جایگاهی را اشغال کرده و از رانت ها نیز بی بهره نبوده اند برای موجه جلوه دادن خود و آنچه ناحق به دست آورده اند به صف منتقدین می پیوندند تا از مشروعیت داشته های خود دفاع کنند. اکنون کار به جایی رسیده که جراحی اقتصاد و بازنگری سیاست های فرهنگی به دلیل تعارض منافعی که سر در آبشخور نفوذ افراد بهره مند از انواع رانت ها دارد برای دولت به یک معضل بزرگ تبدیل شده است و علف های هرز که باید ریشه کن شوند به اندازه ای رشد کرده اند که باغ را تهدید می کنند .