ظرف بيش از چهل سال کنشگري در حوزه هاي اجتماعي و هنري و سي سال فعاليت در حوزه ي روزنامه نگاري با فراواني و پربسامدي برخي واژه ها و اصطلاحات برخورد داشته ام که عمدتا نگاه ها را به اقدامات اصلاحي و تجديد نظر طلبانه معطوف مي کردند . نبايد از نظر دور داشت که ما وقتي از لزوم وجود چيزي سخن مي گوييم در واقع از نبود آن انتقاد مي کنيم . زماني که ما از خشونت زدايي سخن مي گوييم بر ادعاي وجود خشونت در جامعه مهر تاييد مي زنيم و زماني که از فرهنگ سازي حرف مي زنيم ، بي توجهي به چنين امري را نکوهش مي کنيم . زماني بود که بر لزوم آموزش ضمن خدمت مديران تاکيد مي شد و بعدها که مديران در حين انجام وظيفه و کسب تجربه ، موفق به اخذ مدارک تحصيلي دانشگاهي شدند و با سواد به حساب آمدند ديگر کمتر از چنين ضرورتي سخن به ميان مي آيد ولي مشکل ناتواني در چرخش امور همچنان به قوت خود باقي است . "قاطعيت" از جمله کلمات پر کاربردي بود که در سال هاي اوليه ي انقلاب جايگاه ويژه اي در تريبون هاي عمومي داشت که البته به تدريج لزوم تساهل و تسامح و انعطاف به خرج دادن در برخورد با برخي رفتارها که به زعم اداره کنندگان کشور ناپسند تلقي مي شد ، جاي قاطعيت را گرفت . سالهاست که ديگر از کاربرد عبارت " جامعه ي بي طبقه ي توحيدي " خبري نيست در حالي که زماني اين عبارت موتور محرکه ي طرفداران برخي از طيف هاي سياسي بود ! اين روزها در محافل سياسي بيش از هر چيزي از شفافيت و لزوم دسترسي مردم به اطلاعات سخن به ميان مي آيد و مخاطب را به اين باور نزديک مي کند که گويا تاکنون غير از اين بوده است !
زماني بود که تلاش مي شد يافته هاي محقق شده در حوزه ي علوم تجربي با آموزه هاي ديني و مذهبي وفق داده شود اما با تغيير فضاي جامعه و افزايش سطح برخورداري هاي علمي ، اغلب سخنوران تلاش مي کنند براي توجيه احکام و دستورات ديني توجيه علمي دست و پا کنند ! و اين هرم را فراخور انتظار افکار عمومي روي قاعده استوار سازند !
وقتي يک مبلغ از تبليغ تاثيرگذارو نرم دفاع مي کند به اين معناست که تا پيش از آن تبليغات روي ريل صحيح خودش قرار نداشته و عده اي با وجود صرف هزينه هاي فراوان و برنامه ريزي هاي مبتني بر بزرگنمايي هاي کمي و نه کيفي به دنبال نشان دادن نتايج به دست نيامده بوده اند .
کسي که بتواند با حوصله روزنامه ها و مجلات منتشر شده ظرف چهار دهه ي اخير را مطالعه کند و پربسامدترين واژه ها و اصطلاحات و تعابير را از دل آنها بيرون بکشد احتمالا قادر به تدوين فرهنگنامه اي با تقريبا پنج هزار واژگان خواهد بود و اگر بخواهد نمودار فراواني آنها را در بازه هاي زماني گوناگون ترسيم کند متوجه مي شود که تا پيش از پيروزي انقلاب برخي واژه ها در ستون هاي قد کشيده جلوه نمايي مي کنند و پس از پيروزي انقلاب به تدريج شاهد جابجايي برخي واژه ها و اصطلاحات هستيم که در دوران جنگ هشت ساله با تغييراتي اساسي روبرو مي شوند . پس از جنگ و دوران سازندگي نمودار سمت و سويي ديگر پيدا مي کند و در دوره ي اصلاحات واژه هايي نشات گرفته از ادبيات رايج در فضاهاي آکاداميک و دانشگاهي روزنامه ها را به تصرف خود درمي آورند و با آمدن آبادگران شاهد ويراني برخي از اين اصطلاحات و به محاق رفتن آنها و ظهور و بروز اصطلاحات و شعارهاي جديد هستيم !
سخن بر سر اين است که تغيير فضاي گفت و گو تحت تاثير رويکردهاي جديد در بکارگيري واژه هاي سمت دهنده و داراي مفاهيم خاص از رسيدن به بن بست ها ، يافته هاي جديد ، بي تاثيري نوع خاصي از ادبيات ، سرخوردگي عمومي ، نياز به ايجاد انگيزه هاي تجربه نشده و ايجاد مطالبه و انتظار در جامعه حکايت مي کند .
اين که برخي از جناح هاي اصلي کنشگر در دايره ي قدرت سعي مي کنند با ايجاد زيرشاخه هاي جناحي و تاسيس احزاب و فراکسيون هاي جديد با عناوين پرطمطراق از گفتمان سنتي خود فاصله بگيرند به دليل پالس هاي منفي است که در خصوص عملکرد خود از مردم دريافت مي کنند . زماني بود که ادعاي مستقل بودن مي توانست برطرف کننده ي حس رمنده گي مردم از جناح هاي مغضوب در عرصه ي سياسي و اجرايي باشد ، اما اخيرا چنين عنواني نيز کارکرد قبلي خود را از دست داده است .
چند روز پيش گفتگوي مناظره گونه اي را در شبکه چهارم صدا و سيما در برنامه ي مسير دنبال مي کردم که اگر آرم شبکه را نمي شناختم شگفت زده نمي شدم . در اين برنامه دو طرف گفتگو که ظاهرا در صدد پاسخگويي به پرسش هاي مجري برنامه بودند از عدم استفاده از ظرفيت هاي قانون اساسي گلايه مي کردند و يکي از اين آقايان مي گفت که پيامبر اکرم (ص) نيز نتوانستند به تمامي اهداف مورد نظر خود دست يابند . البته در درستي اين سخن و مطابقت آن با واقعيت هاي تاريخي ترديدي نيست اما گوينده ي اين سخن براي دولتمرداني که به دنبال الگويي کامل و بي نقص در بحث پاي بندي به وعده هاي داده شده هستند ، پاسخي نداشت .
موضوعي که نبايد از آن غفلت کرد ارزيابي تناسب و هم عناني تعابير و واژه ها و اصطلاحات رايج شده در يک بازه ي زماني خاص و ميزان آمادگي متوليان امر براي پاسخگويي به انتظاراتي است که تکرار واژه ها يي نظير شفافيت ، عدالت ، کار و تلاش ، پاکدستي ، صداقت ، حقوق شهروندي ، قانونمداري ، خودکفايي ، اعتماد به نفس ملي و .... در مردم ايجاد مي کند . پرسش اصلي همين است !