1432سال از رحلت حضرت محمد ابن عبدالله (ص) به عنوان آخرين پيامبر مي گذرد . از آن زمان تاکنون آيين اسلام از طريق تبليغ و تجارت و همچنين فتوحات گوناگون گسترش يافته است به طوري که هم اکنون بيش از 60 کشور اسلامي وجود دارد که در آسياي ميانه ، بخش هايي از آفريقا ، آسياي جنوبي ، آسياسي مرکزي ، آسياي جنوب شرقي و اروپا قرار دارند ، ضمن اين که مهاجرت مسلمانان به کشورهاي گوناگون موجب گرديده که در هر کشوري اقليتي از مسلمانان با مذاهب گوناگون سکونت داشته باشند . اسلام به هر سرزميني که وارد شده هم اثر گذار بوده و هم تاثير پذيرفته به اين معنا که پس از ورود اسلام به سرزمين هايي غير از عربستان ، پس از درآميختن اسلام با خرده فرهنگ ها و آيين هاي بومي ، شاهد ظهور مذاهب و فرقه هاي گوناگون بوده ايم که در برگيرنده آيين ها و مناسک فرعي است ، به طوري که مي توان گفت تاکنون حدود 222 فرقه اسلامي تحت لواي مذاهب پنجگانه شناسايي شده اند . اين فرقه ها شامل فرقه هاي کلامي و فرقه هاي فقهي هستند . اسلام از شاخه هاي اديان ابراهيمي است و همانگونه که مسيحيت ، اغلب احکام خود را از آيين يهود گرفته احکام اسلامي نيز با اندک تفاوتي قرابت زيادي با احکام دين يهود و مسيحيت دارد . از ميان 10 فرمان موسي که عصاره آيين يهود است به استثناي قداست روز شنبه که جمعه جاي آن را گرفته است 9 فرمان ديگر را مي توان در جاي جاي قران جستجو کرد و يافت ؛ اين 9 فرمان عبارتند از : 1 – تنها خداوند خالق انسان است / الرحمن علم القران خلق الانسان و صدها آيه ديگر 2- شخص باورمند به خدا نبايد به دنبال معبودي ديگر باشد / اياک نعبد و اياک نستعين . 3 - قتل نکن/ من قتل نفس بغير نفس اوفساد في الارض فکانما قتل الناس جميعا 4 - زنا نکن/ ولاتقربوالزنا انه کان فاحشه و ساء سبيلا 5 - دزدي نکن / السارق و السارقه فاقطعوا ايديهما 6- شهادت دروغ نده/ والذين لايشهدون الزور 7 - چشم به مال و ناموس همسايه نداشته باش/ وباالوالدين احسانا و بذي القربي و اليتامي و المساکين و الجار ذي القربي 8 - از نام خداوند سوء استفاده نکن/ ان الذين يشترون بعهدالله و ايمانهم ثمنا قليلا اولئک لاخلاق لهم في الاخره ولايکلمهم الله و لاينظر اليهم يوم القيامه 9 – به پدر و مادرت احترام بگذار/ و بالوالدين احسانا .
در اسلام تلاش زيادي صورت گرفته تا انحرافات ايجاد شده در آيين يهود و مسيحيت نظير نگاه خداگونه به اولياء و انبياء اصلاح شود ، هر چند برخي از مسلمانان نيز دچار انحرافات مشابهي شدند و در تشريح توانايي پيشوايان ديني دچار اغراق گرديدند در حالي که در قرآن صراحتا گفته شده که فقط خدا را بپرستيد و فقط از او ياري بجوييد .
بر اساس روايتي که به پيامبراسلام (ص) منسوب کرده اند مسلمانان به بيش از 70 فرقه تقسيم مي شوند که تنها يک فرقه اهل نجات است که در بين پيروان مذاهب اسلامي در مورد فرقه ناجيه ( اهل نجات ) اختلاف نظر وجود دارد . برخي هم رقم 70 را عدد کثير در نظر گرفته اند که بر زياد بودن فرقه ها دلالت دارد  ! اختلاف بين مسلمانان پس از رحلت پيامبر (ص) ابتدا بر سر جانشيني آغاز مي شود و بعدها دامنه ي اين گونه اختلافات به موضوعات ديگر هم تسري پيدا مي کند . نحوه ي برخورد خلفاي اسلامي با مسلمانان سرزمين هاي جديد دستاويزي براي ايجاد شعبه هاي جديد فکري است . بيشتر فرقه هاي اسلامي در زمان خلفاي عباسي شکل مي گيرند . در حال حاضر اختلافات مذهبي در دنياي اسلام به اندازه اي زياد است که به عنوان دستاويزي براي ايجاد جنگ و خونريزي مورد استفاده قرار مي گيرد و برخي از مستشرقين غير مسلمان نيز با جانبداري هاي ساختگي از اين فرقه و آن فرقه و اين مذهب و آن مذهب در تنور اختلافات مي دمند تا آتش جنگ هاي مذهبي کماکان روشن بماند . تلاش براي پررنگ کردن مناسک مذهبي در برابر مناسک ديني و همچنين ضميمه کردن خرده فرهنگ هاي بومي به آيين هاي مذهبي و در آميختن آن با باورهاي ديني از جمله نشانه هاي شاخص افتراق بين مسلمانان است
اختلاف نظر در بين مسلمانان شامل قرائت هاي گوناگون و برداشت هاي متفاوت از قرآن ، نسبت دادن سخني به پيامبر (ص) و تکذيب آن ، نقل هاي متضاد و ناهمخوان ازيک رويداد تاريخي و داوري پيرامون نحوه رفتار خلفاي راشدين و ساير پيشوايان و خلفا مي شود اما نبايد از نظر دور داشت که تعصب هاي ملي ، ادعاهاي ارضي و جغرافيايي ، اصرار بر تکلم به زبان بومي وپاي بندي به فرهنگ سرزميني نيز به اختلاف بين مسلمانان دامن زده است . اين اختلافات عمدتا سر در آبشخور سرعت و کم و کيف فتوحات اسلامي دارد که بر سر موجه بودن و غير موجه بودن آن نيز اتفاق نظري وجود ندارد . از لحاظ فرهنگ سلوک و همزيستي ، جوامعي که از طريق بازرگانان مسلمان و به دلخواه خود اسلام آورده اند با مردم سرزمين هايي که از طريق جنگ اسلام آورده اند قابل مقايسه نيستند .
بخشي از مخالفت ها با خلفا سر در آبشخور تعصب عربي و تفاوت قائل شدن بين اعراب و غيراعراب داشته است .
ظرف چند دهه ي گذشته که شاهد تفکيک بيشتر امپراتوري هاي اسلامي به کشورهاي کوچکتر بوده ايم گاهي مي بينيم که اختلافات سرزميني پيروان يک مذهب را نيز به جان هم مي اندازد يا بالعکس پيروان يک مذهب در موضوعي خاص از پيروان مذهبي ديگر حمايت مي کنند . در مجموع مي توان گفت همان گونه که مسلمانان در نوع مناسبات خود با غير مسلمانان رفتاري يکسان ندارند ، در بين خودشان هم براي سلوک و همزيستي از فرمول خاصي پيروي نمي کنند . لذا گاهي مي بينيم که مذهب به تنهايي نمي تواند عامل همگرايي باشد . براي نمونه عده اي از مسلمانان فلسطيني که در اسرائيل زندگي مي کنند با مسلمانان ساکن غزه و کرانه ي باختري تابع موضع سياسي يکساني نيستند . شخصي مانند اردوغان گاهي از مسلمان بودن خود براي پيشبرد مقاصدش استفاده مي کند و در مواردي نيز رفتاري شبيه سکولارها دارد و دستش با اعضاي ناتو در يک کاسه هست . از يک طرف با صهيونيست ها همکاري مي کند و از سويي ديگر براي ابراز همدردي با مردم غزه کشتي حامل کمک هاي انسان دوستانه مي فرستد . با بررسي وضعيت کشورهاي اسلامي به جرات مي توان گفت که هيچ دو کشور مسلمان پيدا نمي شوند که با وجود مشترکات مذهبي ، رفتاري کاملا شبيه به هم داشته باشند از اين رو بعيد به نظر مي رسد که بتوان دورنمايي از همگرايي سياسي بين کشورهاي مسلمان نشين ترسيم کرد . اين وضعيت مسلمانان پس از گذشت 1432 سال از رحلت پيامبر اکرم (ص) است . شايد گذشت 14 قرن براي به خود آمدن مسلمانان کافي نباشد اما بيش از 14 قرن چالش و درگيري براي عبرت گرفتن آنها کافي است .