اگر محتواي فضاي مجازي و آنچه در چنين فضايي رد و بدل مي شود را در جوامع گوناگون مورد بررسي قرار دهيم تفاوت بين آنها ما را به نتايج تامل برانگيزي مي رساند.البته کارشناسان امور ارتباطات علت وجود چنين فاصله اي را با ميزان سواد رسانه اي شهروندان در جوامع گوناگون مرتبط مي دانند . ناگفته پيداست که براي برخي از جوامع فضاي مجازي به انجام امور اداري سرعت مي بخشد ، پيامک جاي نامه نگاري را مي گيرد ، از بروز برخي حوادث پيشگيري مي کند ، امکان نجات افراد گمشده در کوه و بيابان فراهم مي شود ، بسياري از موانع موجود در مسير تبادل نظر علمي برداشته مي شود ، کنترل فرزندان راحت تر مي شود ، اخبار به صورت لحظه اي بازتاب مي يابد و دسترسي به هر خبري در هر مکان و زماني امکان پذير مي گردد . خريد آنلاين محقق مي شود و دستاوردهايي از اين قبيل ...
اصولا آنچه در فضاي مجازي رخ مي دهد در وهله اول توليد محتوا در قالب خبر و انواع مطالب آموزشي و پژوهشي است و در ادامه مي رسيم به کامنت ها و واکنش ها و همچنين آنچه در چنين فضايي جستجو مي کنيم نيز نشان دهنده ي نگاه ما به چنين فرصتي است که در اختيارمان قرار گرفته است. وقتي در يک جامعه بهره گيري از فضاي مجازي بحران زاست و در جامعه اي ديگر تسهيل کننده انجام کارهاست بايد ببينيم علت چيست ؟!
در واقع پرسش اين است که چرا با ايجاد امکان بهره گيري از فضاي مجازي در کشورمان شاهد دگرگوني هاي فکري و تغيير ديدگاه ها و ريزش باورها و سمت گيري ذهنيت ها هستيم ؟ شايد پاسخ اين باشد که نگاه مردم به فضاي مجازي استفاده از فرصتي براي تبادل نظرگسترده و شفاف و بدون سانسور است که قبلا وجود نداشته است .به بياني ديگر، آنچه در فضاي آموزشي و اداري و کتاب ها و فيلم ها قابل طرح نبوده ناگهان با ظهور فضاي مجازي امکان بروز پيدا مي کند. اين که شما احساس کنيد مي توانيد به بيان ديدگاه هاي خود پيرامون آنچه در گذشته و حال اتفاق افتاده و مي افتد بپردازيد و قبلا از چنين امکاني برخوردار نبوده ايد به منزله باز کردن دريچه ي سدي است که ميلياردها مترمکعب آب پشت آن ذخيره شده است . پر واضح است که چنين اتفاقي در کوتاه مدت بحران زاست . در جوامعي که شفافيت وجود داشته و رسانه ها با محدوديتي براي بازتاب تحليل ها و گزارش ها و مصاحبه ها و اخبار روبرو نبوده اند ، فضاي مجازي مشکل زيادي ايجاد نکرده هر چند در چنين جوامعي نيز براي پيشگيري از سوء استفاده ها ، مراقبت هايي اعمال مي شود .
مثلي معروف است که " بگو با چه کساني دوستي مي کني تا بگويم که هستي " اين ضرب المثل در مورد فضاي مجازي و آنچه در گروه هاي مختلف مطرح مي شود نيز صدق مي کند !
در شرايط کنوني بارسنگين تشنگي مردم براي افشاگري و شنيدن سخنان متفاوت و ارضاء کردن حس کنجکاوي شان پيرامون موضوعاتي که برايشان مبهم بوده هم اکنون روي دوش فضاي مجازي سنگيني مي کند . زماني پيرامون برخي شخصيت ها حتي در خانواده ها و پشت سر او داوري مي شد بدون اين که از امکان دفاع از خود برخوردار باشند ، فضاي مجازي چنين امکاني را فراهم کرده است . در حال حاضر مکاتب ديني ، مذاهب و ديدگاه هاي علمي از ابعاد گوناگون و توسط افراد موافق و مخالف مورد تحليل و بررسي قرار مي گيرد. اين مسئله ي بسيار مهمي است که انسان ها قادر به گفتگوي با يکديگر باشند آن هم بدون واسطه !چنين پديده اي هم خوب است و هم مخاطره آميز، زيرا وقتي جامعه اي در کوتاه مدت دچار دگرديسي فکري و فرهنگي مي شود و پروسه اي را که قبل از ظهور فضاي مجازي در صد سال طي مي کرده مي خواهد در مدت ده سال پشت سر بگذارد ، نيازمند ظرفيت بالايي است که زيرساخت هاي آن فراهم نيست .تصور کنيد در روستايي قتلي اتفاق مي افتد که درک چرايي آن براي اهالي روستا با توجه به شواهد و قرائن و سنت هاي غلط مرسوم چندان دشوار نيست ولي بازتاب آن در فضاي مجازي براي کساني که تنها صحنه فجيع قتل را مشاهده مي کنند ، غير منتظره است و ايجاد ذهنيت مي کند .
چرا رواج فضاي مجازي در يک جامعه موجب بالا رفتن کيفيت آموزش مي شود و در جامعه اي ديگر شاهد افت کيفيت آموزش هستيم ؟ زيرا در يک جا نگاه به فضاي مجازي به عنوان وسيله اي است که سرعت و دقت را بالا مي برد اما در جامعه اي ديگر فضاي مجازي جاي متن و حاشيه را عوض مي کند و فضايي براي گشودن عقده هاي فرو خورده است !
دوست يابي در فضاي مجازي موجب گرديده دختر و پسري که امکان گفتگو در فضاي بيروني ندارند ، فضاي مجازي آنها را تا نيمه شب بيدار نگه دارد . در خلوت خود مي گردند و مي گردندو يکديگر را پيدا مي کنند و پر واضح است که با توجه به غلبه احساس و نبود تجربه ممکن است اغفال شوند ! مقايسه آمار محتواي مطالبي که در جوامع گوناگون جستجو مي شود نشان مي دهد که جوانان ما به چه سمتي پرتاب شده اند . اگر چه تمامي جوامع هر کدام به نوعي با چالش هاي ايجاد شده پس از رواج فضاي مجازي روبرو شده اند اما اين مشکل در جوامع سنتي و فاقد سواد رسانه اي بيشتر خودنمايي مي کند که به تنهايي نمي توان با ايجاد محدوديت از حجم بحران زايي آن کاست . ژرفاي اين زخم چاره اي ديگر مي طلبد که شفاف سازي يکي از راه هاي آن است .