وسایل نوین ارتباطی و رسانه های برخط اگرچه برسرعت چرخش و مبادله ی اطلاعات افزوده اند اما در مقایسه با روزنامه ها و رسانه های مکتوب از دقت بالایی برای ایجاد اعتماد و فرصت تامل جدی برخودار نیستند . رسانه های مکتوب از این نظر که قابل بایگانی در کتابخانه ها هستند در هر زمان می توانند مورد بازبینی قرار گیرند و سندی معتبر محسوب می شوند اما کسی که تلاش می کند به منظور جلب مخاطب و تزریق هیجان به جامعه با استفاده از تصویر گرفته شده توسط تلفن همراه یک صحنه ی تصادف را بازتاب دهد قادر به بازنمایی جزئیات آن و همراه کردن نظرات کارشناسی ضمن مراجعه به پیشینه ی چنین اتفاقاتی نیست . ضمن این که پس از او نیز کسان دیگری مطابق سلیقه و زاویه ی دید خود به تشریح همان حادثه می پردازند و نهادهای رسمی نیز متعاقب آن ناگزیر به تکذیب و یا تصحیح برخی از اطلاعات منتشر شده هستند و مخاطبان نیز دچار سرگشتگی و تردید می شوند .

در جریان انتخابات اخیر نیز فضای مجازی کارکردی دوگانه داشت و بیشتر به صحنه ی منازعه ای بی پایان تبدیل شده بود زیرا هنوز فرهنگ مدیریت چنین فضایی در کشور ما که همه مردم تشنه ی اطلاع رسانی و اظهار نظر هستند ایجاد نشده است .

از زمانی که فرهنگ مکتوب پس از رواج صنعت چاپ به تدریج جای فرهنگ شفاهی را گرفت نویسندگان ملزم به رعایت اصولی شدند که به اعتبار نوشته و کیفیت آثارآنها افزود . در شرایط حاکمیت فرهنگ شفاهی وقتی وقوع یک رویداد توسط چند نفر زبان به زبان می چرخد دچار حذف و اضافاتی می شود که چه بسا زمانی که به نفر دهم می رسد دیگر قابل اعتماد نیست . نظیر نقل برخی از رویدادهای تزاژیک تاریخی مذهبی که بیشتر به افسانه شباهت دارد تا واقعیت ؛ بر همین اساس وقتی سخنان یک منبری را با اثری مکتوب پیرامون یک رویداد تاریخی مقایسه می کنیم متوجه ارزشمندی کتاب می شویم زیرا نویسنده ی کتاب می داند که کتاب دست به دست می شود و مورد نقد و بررسی قرار می گیرد و چه بسا تکذیب و یا تایید شود و یا کسانی بر آن حاشیه بنویسند . اما یک سخنران گریزگاه های زیادی برای فرار از زیر بار مسئولیت آنچه بر زبان آورده است دارد به همین دلیل زبانش را به هر سمت و سویی می چرخاند . البته ما نباید سخنرانی های علمی مبتنی بر فرهنگ مکتوب را با سخنرانی های بی حساب و کتاب یکی بدانیم !

تحریف هایی که ظرف هزاران سال در آموزه های دینی صورت گرفته موجب گردیده که پس از هر پیامبری پیامبر دیگری بیاید تا تحریف ها و حذف و اضافه ها را اصلاح کرده و به وضعیت اول خود بازگرداند تا این که آخرین کتاب آسمانی به گونه ای ثبت و حفظ می شود که حداقل در متن اصلی آن تحریفی صورت نگیرد اما آیه آیه ی همین کتاب آسمانی نیز به مدد احادیث و روایات جعلی به گونه ای تفسیر می شود که منجر به ایجاد 222 فرقه کلامی و فقهی می شود که هیچکدام یکدیگر را قبول ندارند و حتی ادعای این که یکی از این فرق از هر جهت بر سایر فرقه ها برتری داشته باشد نیز با هزاران اما و اگر مواجه است . در برخی از این مذاهب گاه شاهد افسانه سازی ها و آفرینش شخصیت های اسطوره ای و خداگونه از میان کسانی هستیم که در زمان حیاتشان خود را بنده ی خدا توصیف می کرده اند . چنین مسایلی نتیجه ی همان فرهنگ شفاهی است که عده ای تلاش کرده اند مخاطبان کم اطلاع را با انگیزه های گوناگون برای پذیرش باورهای عجیب و غریب متقاعد سازند . این اتفاق در تمامی مذاهبی که زیرشاخه ی ادیان بزرگ بوده اند رخ داده و آنها نیز چوب پذیرش حرف های بی سند را خورده اند که نهایتا به تجزیه دینشان منجر گردیده است .

اگر قرار است وسایل نوین ارتباط جمعی ما را به فضای فرهنگ شفاهی که در حال خداحافظی از آن بودیم و ایجاد کننده ی زمینه ی بزرگنمایی و اغراق بود بازگرداند نمی توان آن را عاملی برای رشد و توسعه ی فرهنگی به حساب آورد . گاهی می بینیم در همین فضای مجازی دوباره عده ای بساط فال قهوه و نخود و تعویذ و حرز و پیشگویی و کف بینی راه انداخته اند و به نقل قول هایی روی آورده اند که یادآور شعبده های رایج در گذشته و علم کردن گوساله ی سامری است و عده ای بیچاره را دور خود جمع کرده اند و بازار کلاهبرداری در آن گرم است و هر روز خبری جدید از غارت اموال و بر باد رفتن منطق و دانش به گوش می رسد و همان کسانی که با رواج فرهنگ مکتوب دکانشان تخته شده بود دوباره سر از فضای مجازی درآورده اند و به فریب مردم مشغولند .

متاسفانه امکانات نوین ارتباطی زمانی وارد جامعه ی ما شد که هنوز بین فرهنگ مکتوب و فرهنگ شفاهی دست و پا می زدیم در حالی که در جوامعی که فرهنگ مکتوب ریشه دوانیده و نهادینه شده ، فضای مجازی تا این اندازه زیانبار نبوده است .

وقتی سیل می اید اگر در مسیر خود با مسیل ها و سدها و کانال های هدایت کننده ی آب و رودخانه هایی دارای حریم مواجه شود ، ویرانگر نخواهد بود ولی بدون چنین تمهیداتی حتی باران رحمت هم ایجاد زحمت می کند ، چه رسد به فضای مجازی