در دنیایی به سر می بریم که راه های زیادی برای درآمدزایی در حوزه ی گردشگری وجود دارد .از خوردن نوشیدنی های گرم در خانه های تاریخی بزرگان علم و ادب که به صورت موزه درآمده تا صحرا گردی و تماشای ستارگان در دل کویر و قایق رانی در کنار تمساح های رود نیل و مواردی از این دست . به قول معروف می گویند سنگ مفت و گنجشک هم مفت . چنین ایده هایی پاسخگوی رغبت شدید برخی از گردشگران به ماجراجویی و مزمزه ی تجربه های جدید است .اگر بنا باشد هر طرح و ایده ای حداقل برای یک بارهم که شده تجربه شود می توان زندگی در دوره های تاریخی را نیز به اشکال گوناگون گردشگری افزود و برای آن حساب باز کرد .

در همین فارس خودمان بسیاری از روستاهای خالی از سکنه وجود دارد که دست نخورده باقی مانده و از آنجایی که بافت و مصالح آن هم تغییری نکرده و به همان حالت قدیمی باقی مانده و قابل استفاده برای تجربه کردن زندگی در دوره های گذشته است می توان از چنین پتانسیل رها شده ای برای بردن گردشگران به گذشته استفاده کرد.

در حال حاضر به دلیل دسترسی روستاها به راه و آب و گاز و تلفن و وسایل ارتباطی و خدمات بهداشتی و مدرسه و وجود فروشگاه های گوناگون برای عرضه انواع خوردنی ها و پوشیدنی ها نظیر آنچه در شهرهای کوچک و بزرگ رواج دارد ، رفتن به روستا جز این که امکان برخورداری از هوای سالم را فراهم می کند نمی تواند حکم سفر به گذشته را داشته باشد و جذابیت زیادی ندارد .

از این رو کسانی که علاقمند به راه اندازی نوع خاصی از گردشگری هستند می توانند با ترمیم روستاهای خالی از سکنه و آماده سازی آنها برای زیست در گذشته دو هدف را دنبال کنند . در وهله اول شرایطی را فراهم آورند که خانواده های جوان که امروزه به وسایل گوناگون برای آسودگی و فراغت از کار فیزیکی مجهز هستند ، برای چند روز هم که شده طعم زندگی در شرایط سخت گذشته را بچشند . تصور کنید مردی با زن و فرزندانش در یکی از خانه های روستایی فاقد امکانات امروزی برای چند روز اقامت کند و مرد ناگزیر به جمع آوری هیزم و چوب و خار و آتش زنه برای راه اندازی آتش پیش از طلوع آفتاب باشد و زن خانواده هم گندم را با دستاس آرد کند و برود سرچشمه و آب بیاورد و خمیر کند و نان بپزد و شیر بدوشد و غذا درست کند و اوقات فراغتش را هم با گلیم بافی یا قالی بافی پر کند و برای این که حس و حالشان واقعی باشد نوع لباس پوشیدنشان هم مطابق مثلا عهد قاجار یا زندیه باشد و حداقل یک هفته با این وضعیت زندگی کنند وگرنه این که کسی برود و لباس عهد قاجاری بپوشد و با آن عکس بگیرد و همزمان بستنی چند اسکوپی بخورد هرگز نمی تواند به حس و حال زندگی در گذشته دست یابد .

ما گاهی در باره زنان و مردانی که در شرایط سخت گذشته زندگی می کرده اند و به دلیل بیسوادی به ظلم وستم هایی تن می داده اند که زنان و مردان امروزی هرگز نمی توانند خود را با آن سازگار کنند، قضاوت هایی داریم که ناشی از گسست های تاریخی و تغییر شرایط است .

ناگفته پیداست که امکان بازسازی گذشته از هر جهت فراهم نیست . هر چند تولید برخی فیلم ها به نزدیک شدن به گذشته کمک می کند ولی تماشای فیلم همزمان با خوردن پیتزا حس و حالی واقعی را به مخاطب نمی دهد . زنان در گذشته محدودیت های فراوانی داشته اند که متاثر از حاکمیت مردسالاری بوده و متاسفانه هنوز رسوبات آن در اذهان برخی نظیر طالبان باقی مانده و انتظار دارند که هنوز هم همان مناسبات و تعاملات بر فضای زندگی بانوان حاکم باشد که این عده آب در هاون می کوبند.

در گذشته در هر روستایی یک یا چند نفر باسواد بوده اند و همان چند نفر مرجع اهالی روستا برای برطرف ساختن بیماری و امور بهداشتی و پاسخگویی به انواع پرسش ها بوده اند و حتی نام فرزندان اهالی روستا را هم همان افراد انتخاب می کرده اند و همین افراد مدعی همه چیز دانی که البته سواد درست و حسابی هم نداشته اند برای همه چیز مردم تعیین تکلیف می کردند و شبکه ای پلکانی را تشکیل می دادند که حرف شنوی مردم از آنها برایشان یک فرصت بوده تا از زمین و زمان ایراد گرفته و طلبکار همگان باشند و بدون کوچکترین تلاشی از بهترین امکانات آن زمان هم برخوردار باشند. امروزه تخصص گرایی موجب شده که هر کسی امکان تحصیل در رشته ای خاص را داشته باشد و تنها در همان زمینه مجاز به انجام کار و اظهار نظر باشد نه این که در سایه ی احساس همه چیز دانی برای صغیر و کبیر تعیین تکلیف کند و نظریات خود را وحی منزل بداند.

زندگی در گذشته حتی برای مدت یک هفته آن هم با شرایطی متفاوت برای درک اهمیت امکانات امروزی حائز اهمیت شایانی است .

گاهی کسانی گذشته های دور را به گونه ای توصیف می کنند که گویی تنفس در فضای توهم و نادانی و خرافات که رفتاری ابلهانه را برای آنها به ارمغان می آورده ، بهشتی بوده که اکنون دور از دسترس است . هنوز هم کسانی هستند که آرزوی می کنند با روستائیانی ساده لوح برخورد کنند که بتوانند با ادا و اطوار و حرکاتی سخیف آنها را شگفت زده کنند و سرشان را کلاه بگذارند .

مردم این دور و زمانه هر چقدر هم که اهل مطالعه تاریخ تحولات اجتماعی باشند تا زمانی که زیستن در شرایط سخت را تجربه نکنند نمی توانند درک واقع بینانه ای از رفتار مردم در آن زمان داشته باشند .

با افزوده شدن شاخه ای در گردشگری تحت عنوان زیست در گذشته و فراهم کردن امکانات آن که البته نیازمند مطالعه ی قبلی نیز هست ، فرصتی برای درک گذشتگان در زمان حال و تخمین حس و حال آیندگان فراهم می آید که باید از آن بهره برد .