در دنياي پرآشوب امروز، جايي که مفاهيم کشور، ملت، و مشروعيت سياسي بيش از هميشه محل مناقشه است، مسئله فلسطين و اسرائيل همچنان در صدر حساس‌ترين و پيچيده‌ترين موضوعات جهاني قرار دارد. در حالي که دولت‌هاي غربي از موجوديت اسرائيل دفاع مي‌کنند، ميليون‌ها نفر در سراسر جهان اين سوال بنيادين را مطرح مي‌کنند که آيا اسرائيل کشوري مشروع است يا محصول اشغال

براي پاسخ به اين سوال، بايد به گذشته بازگرديم، حقوق بين‌الملل را مرور کنيم، وضعيت فعلي را بررسي نماییم و صداي افکار عمومي جهاني را بشنويم.

1. تاريخ تولد يک کشور يا آغاز يک فاجعه؟ در سال 1948، در پي تصويب قطعنامه تقسيم فلسطين از سوي سازمان ملل، اسرائيل اعلام موجوديت کرد. اما اين «تولد» براي ميليون‌ها فلسطيني به‌معناي نکبت بود؛ واژه‌اي که خود گوياي آن فاجعه است. در طول چند ماه، بيش از 530 روستا و شهر فلسطيني تخريب يا تصرف شد و نزديک به 750 هزار فلسطيني آواره شدند. اسرائيل از دل يک فرايند سياسي متکي به قدرت‌هاي استعماري، بويژه بريتانيا و حمايت آمريکا، شکل گرفت. اما اين روند هرگز بر اساس توافق يا همه‌پرسي مردمي در منطقه نبود. براي بسياري از کشورهاي مسلمان و ملت‌هاي آزاده، اسرائيل از همان ابتدا نه يک کشور، بلکه يک پروژه استعماري و نظامي براي سلطه بر خاورميانه تلقي شد.

️ 2. آيا اسرائيل در چارچوب حقوق بين‌الملل مشروع است؟ از نظر رسمي، اسرائيل در سال 1949 به عضويت سازمان ملل درآمد. اما عضويت در نهادهاي بين‌المللي به خودي خود مشروعيت اخلاقي يا حقوقي نمي‌آورد. اسرائيل از بدو تأسيس تاکنون، ده‌ها قطعنامه سازمان ملل را ناديده گرفته است؛ از جمله: قطعنامه 194: حق بازگشت آوارگان فلسطيني؛ قطعنامه 242: الزام به خروج از سرزمين‌هاي اشغالي پس از جنگ 1967؛ و ده‌ها قطعنامه ديگر درباره شهرک‌سازي، محاصره غزه و حمله به غيرنظاميان. نقض پيوسته اين تعهدات، اسرائيل را در جايگاهي قرار داده که نه‌تنها مشروعيت سياسي‌اش، بلکه ماهيت قانوني‌اش نيز زير سؤال رفته است.

3. واقعيت ميداني؛ حکمراني با تبعيض و سرکوب اسرائيل تنها کشوري در جهان است که قانون اساسي آن يکي از اديان (يهوديت) را مبناي مليت رسمي کشور قرار داده است. اين قانون، فلسطينيان ساکن اسرائيل را به‌طور ضمني شهروند درجه‌دو مي‌داند. در کرانه باختري، صدها هزار شهرک‌نشين يهودي در حالي زندگي مي‌کنند که فلسطينيان تحت حکومت نظامي، محاصره، ايست‌هاي بازرسي و تبعيض سيستماتيک قرار دارند. در نوار غزه، بيش از 2 ميليون فلسطيني بيش از 15 سال است که در يک زندان بزرگ محبوس‌اند؛ بدون آب آشاميدني کافي، برق دائم، و حق جابجايي آزادانه. سازمان ملل بارها اين شرايط را مصداق مجازات جمعي و نقض فاحش حقوق بشر دانسته است.

4. آپارتايد در قرن 21

در سال‌هاي اخير، سازمان‌هاي معتبري مانند عفو بين‌الملل، هيومن رايتس واچ، بتسليم (سازمان حقوق بشري اسرائيلي) و ديگر نهادها گزارش‌هايي منتشر کرده‌اند که اسرائيل را به‌وضوح يک رژيم آپارتايد معرفي مي‌کنند. اين گزارش‌ها نشان مي‌دهند که: قوانين مختلف براي يهوديان و فلسطينيان وجود دارد؛ زمين‌ها، منابع آب، خدمات و زيرساخت‌ها به‌نفع اسرائيلي‌ها مصادره شده؛ فلسطينيان حق ساخت خانه، جابجايي يا حتي رفت‌وآمد عادي ندارند. مفهوم «دولت يهودي» نيز به‌گونه‌اي طراحي شده که فقط بخشي از ساکنان سرزمين را دربر مي‌گيرد و ديگران را ناديده مي‌گيرد يا سرکوب مي‌کند.

5. افکار عمومي جهاني چه مي‌گويد؟ برخلاف آنچه برخي دولت‌ها تبليغ مي‌کنند، افکار عمومي جهاني در حال تغيير است. هر بار که جنگي در غزه رخ مي‌دهد، تصاوير کودکان بي‌جان، بيمارستان‌هاي ويران و خبرنگاران کشته‌شده، موجي از خشم و همدلي در سراسر جهان به‌ وجود مي‌آورد. در دانشگاه‌هاي غربي، جنبش‌هاي دانشجويي عليه اسرائيل روز‌به‌روز گسترده‌تر مي‌شود. کمپين جهاني BDS (تحريم، عدم سرمايه‌گذاري و تحريم اسرائيل) موفق شده حمايت ده‌ها شرکت، هنرمند، دانشگاه و چهره مشهور جهاني را جلب کند. حتي در قلب اروپا و آمريکا، بسياري از مردم عادي اکنون با صداي بلند مي‌پرسند: آيا کشوري که با سرکوب و تبعيض حکومت مي‌کند، مي‌تواند مشروع باشد؟

6. نتيجه‌گيري: اسرائيل از منظر ديپلماتيک، عضوي از جامعه بين‌الملل است. اما مشروعيت واقعي يک کشور نه با صِرف داشتن پرچم و مرز، بلکه با پايبندي به عدالت، احترام به حقوق بشر، و رضايت مردمي به‌دست مي‌آيد. تا زماني که ميليون‌ها فلسطيني از حق بازگشت محرومند، تا زماني که کودکان فلسطيني زير آوار کشته مي‌شوند و شهرک‌هاي غيرقانوني گسترش مي‌يابند، اسرائيل بيش از آن‌که يک کشور مستقل باشد، نمادي از اشغال، تبعيض و نابرابري است.