حکمت متعالي از تجلي انديشه خداوندي، آفرينش را چنان قانومند کرده است که هر سببي را مسببي و هر معلولي را علتي است. انسان که صفت اشرفيت را در ذات و کمال نصيب شده موجودي صاحب اراده است در اينکه: اين کنم يا آن کنم. اما در تکوين به حسب زمان و مکان، هوش و خلاقيت او را اختياري نيست. همانند آفتاب، ابر، باران، آب و هر نام و نشاني از موجودات که در شرايطي ظهور و بروز دارند.
انسان از پس ميليونها سال اينک در شرايطي قرار گرفته که علاوه بر ابزارسازي رو به کمال به لحاظ هوش و آگاهي هاي تجربي و علمي توانسته در مديريت حقيقي و مجازي با حضور و بدون حضور در محل کار اجتماعات و ملت هاي پرجمعيتي را مديريت و نيازهاي آنان را با کمک و همکاري خودشان تأمين و مديريت کند.
هدايت و رهبري يک ملت در شرايط فعلي کار آسان و بدون مسئوليت نيست. خواه اين رهبري انتخابي باشد و يا مولود شرايط.
خداوند در قرآن رهبري خلق مسلمان را به چند گونه تبيين کرده است.
يکم خليفه الله يا جانشين خدا. در سوره ص آيه 26 مي خوانيم:
«يا داوود اِنا جعلناکم خليفه في الارض فأحکم بين الناس بالعدل [اي داوود ما تو را جانشين خود در زمين قرار داديم، پس در بين مردم به عدل و داد حکم کن]
عدل معيار رهبري خلق الله است به حسب اختيارات. مرحوم استاد مرتضي مطهري در کتاب عدل الهي، عدالت را قرار گرفتن هر چيز در جاي خودش تعريف کرده است. «نقل به مضمون»
اگر هر چيز و هر کس در جاي خودش باشد عدالت برقرار است و خليفه الله عادل و در راه صواب و صراط مستقيم است.
اين خليفه الله يا رهبر اسلامي در قرن 21 با خليفه الله زمان پيامبران الهي از حضرت آدم تا ختمي مرتبت به لحاظ شرايط زمان و مکان، گستردگي و ازدياد مسئوليت ها و تحولات و تغييرات ناشي از کثرت جمعيت، پيشرفت هاي علمي و فنآوري هاي نوين و نيز ظهور و بروز مکاتب سياسي و عقيدتي و ايدئولوژي هاي غالب و مغلوب بسيار متفاوت ديده شده تا جائي که از همان صدر اسلام و خليفه اللهي يا امامت امام علي(ع) بسياري از مسئوليت ها با انتصاب افراد ديگر تفويض اختيار شده به گونه اي که گاه از جانب امام معصوم هم عنوان شده که خطاب به فلان والي يا حاکم از عملکرد او زبان به شکوه و گلايه گشوده شده است. براي نمونه نامه اي از امام علي(ع) به ابي سلمه المخروقي به نقل از نهج البلاغه يادآور مي شوم:
«از خدا بترس و اموال آنان را باز گردان، اگر چنين نکني و خدا مرا فرصت دهد تا بر تو دست يابم، تو را کيفر خواهم کرد که نزد خدا عذرخواه من باشد و با شمشيري تو را مي زنم که به هر کس زدم وارد دوزخ گرديد.
سوگند به خدا اگر حسن و حسين چنان مي کردند که تو انجام دادي، از من روي خوش نمي ديدند و به آرزو نمي رسيدند تا آنکه حق را از آنان باز پس ستانم و باطلي که به ستم پديد آمده نابود سازم.(1)
نتيجه آنکه انتصاب حکام و واليان حتي اگر از جانب امام معصوم هم باشد ممکن است بعضاً دچار خطا، نسيان و يا خيانت و دزدي شوند.
اگر جرم اثبات گرديد و امام يا رهبر مجازات نکردند گناهي نابخشودني بر آنهاست اما اگر به عقوبت رساندند راه صواب رفته اند.
ابر هدايت، قرآن، سنت، عقل و اجماع است و هوشمندي در تصميم گيري و باران همان نعمت هدايت است که موجب سرسبزي، خرمي، آسودگي، آرامش و اعتماد به هدايت است.
مسير حق همان مسير حکمت متعالي است و طبيعت قانونمندي که خداوند همه چيز را در جاي خودش قرار داده به گونه اي که از کوير توقع سرسبزي نيست و از آدم بخيل توقع کرامت و بخشش نمي رود.
گناه حکام و مسئولان خيانتکار را به حساب رهبر نمي گذارند اگر در مجازات آنها اهمال و سستي روا ندارد.
نکته دوم در وظايف رهبري در اسلام همانست که خداوند در سوره احزاب آيه 46 فرموده است يا ايها النبي انا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذيرا و داعيا الي الله باذنه و سراجا منيرا.
[اي پيامبر به راستي تو را فرستاديم که شاهد و گواه و مژده دهنده و ترساننده باشي و دعوت کننده به سوي خدا به اجازه او و چراغي روشن فرا راه مردمان باشي]
بدين صورت و با توجه به سفارشات قرآن پيامبر در واقع گواه و شاهد اعمال امت است و اينکه آنها را به کارهاي خوب بشارت دهد و از اعمال بد برحذر دارد و همانند چراغي روشن هدايتگر باشد.
نکته سوم: آنچه درباره تبعيت از رهبري اسلامي آمده چند هدف بر آن متصور است. خداوند در قرآن مي فرمايد: «يا ايها الذين آمنو اطيعوالله و اطيعو الرسول و اولي الامر منکم فأن تنازعتم في شي فردوه الي الله و الرسول ان کنتم تؤمنون بالله و اليوم الآخر ذلک خير و احسن تأويلا»
[اي اهل ايمان. فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنيد. پس اگر در چيزي کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانيد. اگر به خدا و روز قيامت ايمان داريد اين کار براي شما بهتر و خوش عاقبت تر خواهد بود] آيه 59 سوره نسا.
آري در اين آيه خطاب به مسلمانان اطاعت از خدا و رسول و رهبر اسلامي تأکيد شده و اينکه اگر اختلاف و نزاعي بر سر موضوعات مطروحه دارند ببينند در اين موارد خدا در قرآن و رسول در سنت چه گفته اند همانها را ملاک قضاوت قرار دهند. اگر قوانين مطروحه مغايرتي با قرآن و سنت نداشته باشند آن قوانين ملاک و معيارند و رهبر اسلامي هم که در حکم اولي الامر است مي بايد به آن توسل جويد در صلح و جنگ تأکيد به کارگيري تمامي استطاعت ها و توانايي هاي نظامي و مردمي شده و در سياست خارجي هم تأکيد شده که خداوند کافران را بر مسلمانان حاکم و صاحب امر نکرده است. به استناد اين آيه شريفه «لن يجعل الله الکافرين علي المؤمنين سبيلا» [خداوند تسلطي براي کافرين بر مؤمنين قرار نداده است]. آيه 141 سوره نسا.
ابر هدايت شده طراوت، تازگي، لطافت و عدالت به همراه دارد. خشکسالي ها، بيماري ها و نااميدي ها را دافع است اگر از آن استفاده معقول گردد و به باتلاق نريزد و در کوير نخشکد.
والسلام
منبع:
1-نهج البلاغه مرحوم محمد دشتي