سخنراني هاي مناسبتي برخي از مسئولين در رديف اخباري است که بازخوردهاي گوناگون به دنبال دارد. ما در سال تقريبا در هر هفته دو يا سه مناسبت داريم که برخي از اين مناسبت ها ملي است ، برخي مذهبي و برخي مناسبت ها نيز جهاني است . همچنين در پيوند با بزرگداشت شخصيت ها ، مرگ هنرمندان و اهل علم و چهره هاي سياسي و اجتماعي و مناسبت هاي جنبي از جمله حوادث غيرمترقبه نيز کساني مي آيند و حرف هايي مي زنند و مي روند .البته در مواردي اطرافيان مسئولين از آنها مي خواهند که جمعيتي را با سخنراني خود مفتخر کنند و بدين وسيله آنها را در شرايطي ويژه قرار مي دهند و با تشويق و صلوات مسئولين را پشت تريبون قرار مي دهند . انتظار معقول از مسئولين اين است که از اظهار نظر پيرامون موضوعي که بر آن اشراف ندارند خودداري کنند زيرا کلي گويي چيزي به شنونده و مخاطب نمي افزايد . اجباري هم در کار نيست . چه ايرادي دارد وقتي مسئولي در يک مراسم حضور مي يابد از فردي مطلع و آگاه دعوت کنند تا سخن بگويد و در ادامه نيز مسئول کشوري ، استاني و محلي اگر از اقدامات مرتبط با موضوع گردهمايي چيزي مي داند و اطلاعاتي در اختيار او قرار داده اند ، اظهار نظر کند . البته در برخي از جوامع ، مسئولين ، مشاور فرهنگي و هنري و اقتصادي و اجتماعي و صنعتي دارند . وظيفه ي مشاورين اين است که با توجه به برنامه هاي ديد و بازديد و ملاقات ها و سرکشي ها و جلسات يک مسئول براي او مقدماتي را فراهم کنند و اطلاعاتي در اختيار او بگذارند . از آمار و ارقام و مشکلات و انتقادات گرفته تا موفقيت ها و درخواست ها و پيشنهاد ها ، ضمن اين که حداقل سرفصل هاي سخنراني او را نيز تنظيم مي کنند . سخنراني هايي که معمولا کوتاه و پرمحتواست . از جمله موضوعاتي که در جريان سخنراني هاي مناسبتي بدان پرداخته مي شود ترسيم دورنماي وضعيت استان و کشور و منطقه و جهان است و اعلام موضع پيرامون شنيده ها در داخل و خارج و همچنين وعده هايي که مثل نقل و نبات بر سر مردم ريخته مي شود . از آنجايي که قول و وعده هاي يک مسئول بايد با امکانات و پشتوانه هاي مالي و تسهيلات قابل دسترسي همخواني داشته باشد ، کارشناسان مرتبط با مشاورين هر حوزه وظيفه دارند در خصوص سقف مجاز وعده ها تذکر بدهند .
متاسفانه بعضي از مسئولين مياني در جامعه ي ما به دليل اين که به چنين نکات ظريفي توجه نمي کنند ، پس از مدتي وجاهت سخنانشان در معرض انواع سوء ظن ها قرار مي گيرد و يا اين که مطالبه تراشي مي کنند . فرضا عده اي از روستائيان بر سر حجم آب سهميه بندي شده خود با يکديگر اختلاف دارند و ناگهان کدخدا براي اين که موقتا آنها را آرام کند و اينگونه وانمود شود که چنين گرهي را با سرانگشت تدبير باز کرده قول احداث يک سد با حجم چند ميليون متر مکعب آب را مي دهد . وعده هايي نظير فرستادن فضانورد به هوا و ساخت صدها ميليون واکسن و صادرات آن در آينده ي نزديک شباهت زيادي به وعده ي مسکن همگاني و زمين رايگان در سال 1358 دارد که بر زبان آقاي خسروشاهي جاري شد و بيش از 4 دهه از اين وعده مي گذرد و اتفاقي هم نيفتاده است .
هر وعده اي بايد علمي ، عملي و عقلي بوده و با امکانات و بودجه و تکنولوژي در دسترس ، همخواني داشته باشد . ظريفي مي گفت : برخي مسئولين اگر از ابتداي انقلاب به جاي حرف زدن و وعده دادن عمل مي کردند الان طلبکار مردم هم بودند اما چون حرف ها و وعده ها نسبت به عملکردها چربش بيشتري داشته بدهکار به حساب مي آيند .
اگر مسئولي اهل مطالعه نباشد و در عين حال بخواهد به مناسبت هفته کتاب سخنراني کند يا بايد مطلبي برايش بنويسند تا از روي آن بخواند و يا اين که با کلي گويي سر و ته قضيه را به هم بياورد . البته بايد قول بدهد که چند باردر حضور نويسنده مطلب از روي متن نوشته شده بخواند تا خدايي ناکرده در حين سخنراني مرتکب خطايي فاحش نشود .
نقل مي کنند که در زمان شاه يکي از مسئولين محلي براي ابراز ارادت به ساحت شاهنشاه ، به جاي اين که بگويد قلب من مملو از عشق اعليحضرت است مي گويد قلب من ممه لو از عشق اعلي حضرت است و اغلب حضار را به خنده واميدارد و رسوايي به بار مي آيد .
حضرت علي (ع) مي فرمايد : سخن تا زماني که بر زبان جاري نشده در بند صاحب سخن است اما همين که بر زبان جاري شد ، گوينده را به بند مي کشد . وعده ممکن است در کوتاه مدت آرامش بخش و انتظار آفرين باشد اما در دراز مدت وعده دهنده را به فردي بدهکار و بي دين تبديل مي کند زيرا در آموزه هاي ديني وفاي به عهد شرط ايمان است . لا دين لمن لا عهد له
يک وقت يک سخنران به مجلس ختم و يادبودي دعوت مي شود که اغلب شرکت کنندگان در آن صرفا براي اداي دين به شخص مرحوم يا مرحومه و به احترام زنده ها و ديد و بازديد به مجلس آمده اند و زمان موقت حضورشان هم ايجاب نمي کند که شنونده خوبي براي واعظ دعوت شده باشند. اغلب وعاظ هم با اطلاع از چنين وضعيتي بخشي از وقت سخنراني را به مقدمه اي عربي که اغلب سردرنمي آورند اختصاص مي دهند و هر جا که دچار لکنت شدند و کم آوردند يا حافظه ياري نکرد ، صلوات مي طلبند و به تعريف و تمجيد مرحوم يا مرحومه مي پردازند و در انتها نيز از حضار در مجلس که از اقصي نقاط آمده اند تشکر مي کنند و همه چيز به خير و خوشي مي گذرد و خانواده مصاب هم از اين که توانسته اند مجلسي شلوغ و آبرومند را سامان دهند در پوست خود نمي گنجند .
بديهي است که دنباله روي از چنين شيوه اي براي سخنراني در مجامع علمي و محافل فرهنگي و جلسات و نشست هاي سياسي مناسب نيست و مشکل آفرين است ، زيرا همه مخاطبان براي شنيدن و تجزيه و تحليل آمده اند و خبر چنين جلساتي در رسانه ها و در فضاي مجازي بازتاب پيدا مي کند .
متاسفانه اغلب سخنراني ها لبريز است از جملات کليشه اي وام گرفته شده از سخنوران معروف نظير دکتر شريعتي و مرتضي مطهري وديگران که در حال و مقامي متفاوت به اقتضاي شرايط مطالبي را مطرح کرده اند و ربطي هم به برخي از نشست ها ندارد و چه بسا در جريان چنين سخنراني هايي بحث مالکيت معنوي هم ناديده گرفته شود زيرا اين که ما در مقام استدلال و مقدمه چيني از کسي وام بگيريم و نهايتا به نتايجي برسيم که هيچ سنخيتي با ديدگاه او ندارد ، رفتاري اخلاقي و پسنديده نيست . بگذريم . علي (ع) مي فرمايد : تکلموا ، تعرفو فان المرء مخبوء تحت لسانه – سخن بگوييد تا شناخته شويد زيرا انسان در زير زبانش پنهان است . امروزه با توجه به بي تفاوتي ايجاد شده در مردم نسبت به حرف ها و وعده ها بايد گفت هر مسئولي را بايد با عملش شناخت زيرا اگر چه بين دست و زبان فاصله زيادي نيست اما فاصله بين سخن و عمل براي يک مسئول متعهد به همان اندازه هم نبايد باشد .