برخي از کشورهاي توسعه يافته و يا در حال توسعه با کاهش نرخ زاد و ولد و پيري جمعيت روبرو هستند ، اين مشکل در ايران در دهه ي اخير بيشتر خود را نشان داده است . تنگناهاي اقتصادي ، مشکل مسکن ، تغيير سبک زندگي ، بالا رفتن سن ازدواج و بيکاري از عوامل اصلي اين پديده ي اجتماعي محسوب مي شوند که مسئولين کشور و دست اندر کاران امور خانواده را به واکنش و تکاپو واداشته است . در حال حاضر اختلاف بر سر راه حل هايي است که در پيوند با اين موضوع مطرح گرديده زيرا پيري جمعيت دلايل گوناگوني دارد که به نظر نمي رسد با راه حل هاي پيشنهاد شده به صورت بالبداهه قابل رفع باشد . در کشورهايي نظير انگليس ، ژاپن ، کره جنوبي و ايتاليا براي مبارزه با پيري جمعيت بيشتر به دنبال ايجاد مشوق هايي هستند که با استقلال فردي زوجين و حق انتخاب آنها تعارضي نداشته باشد .
اين يک واقعيت انکار ناپذير است که اين روزها مردم رفتار خود را با درآمد و داشته ها و نداشته هايشان تنظيم مي کنند . فرضا زن و شوهري که اجاره نشين هستند در صورت نداشتن فرزند بهتر مي توانند خانه اجاره کنند . وقتي فرزندي به دنيا مي آيد از غذا و پوشک گرفته تا لباس و تحصيل و نيازهاي روزمره اش براي پدر و مادر به يک دغدغه تبديل مي شود . نصايحي از اين قبيل که " هر آن کس که دندان دهد نان دهد " شنونده ي زيادي ندارد . زيرا زن و مرد پيش خود مي گويند همان کسي که دندان مي دهد ، عقل هم مي دهد و عقل به ما مي گويد وقتي امکانات نداري به يک تا دو فرزند قناعت کن .
دختر و پسري که بين سي تا چهل سالگي ازدواج مي کنند نمي توانند بيش از يک تا دو فرزند بياورند . کسي به پسر بيکار يا پسري که شغل مناسبي ندارد زن نمي دهد ، از همه ي اين ها گذشته اداره ي چند فرزند در آپارتمان هاي هفتاد تا هشتاد متري امکان پذير نيست . از طرفي درآمد مرد به اندازه اي نيست که به تنهايي بتواند تامين کننده ي هزينه ي زندگي باشد به همين دليل اغلب زنان ترجيح مي دهند با کار کردن ، گوشه ي ديگر گليم زندگي را بگيرند .
مسئله ي دور کاري زنان نيز در تمامي کارها شدني نيست . يک پرستار يا يک معلم زن چگونه مي تواند دورکاري کند ؟ اگر هم بگويند زنان کار نکنند آنگاه چه کساني مي خواهند پاسخگوي مراجعين دختر و زن در مدارس و بيمارستان ها باشند ؟ يعني هر جاي کار را که بگيري يک جاي ديگرش رها مي شود .
برخوردهاي تنبهي نيز کارساز نيست زيرا فرزند آوري اگر چه تاثير اجتماعي و اقتصادي دارد ولي منوط به تصميم شخصي زن و شوهر است . زن و شوهري که ناگزير هر دو کار مي کنند اگر بخواهند فرزند خود را در مهد کودک بگذارند بخشي از درآمد آنها صرف پرداخت شهريه فرزند مي شود .
البته برخي از کشورها براي رفع اين مشکل چاره اي انديشيده اند و در هر محله اي مهد کودکي بزرگ تاسيس کرده اند و از کودکان به صورت رايگان نگهداري مي کنند . کودکان را از بدو تولد تا 10 سالگي بيمه کامل مي کنند يا به ازاي هر فرزند يارانه اي مکفي مي پردازند .
زماني بود که برخي شخصيت ها با استفاده از نفوذ معنوي خود تنها با يک توصيه مي توانستند رفتار مردم و خانواده ها را مديريت کنند ولي اکنون اغلب مردم تنها از متخصصين و مشاورين خانواده توصيه مي پذيرند و معتقدند که هر کسي بايد در رشته اي که تخصص دارد اظهار نظر کند !
ممنوعيت داروهاي ضد بارداري و خارج کردن آنها از فهرست بيمه و واقداماتي از اين قبيل جز اين که بهداشت عمومي را به مخاطره بيندازد حاصل ديگري ندارد . گفته مي شود که بايد براي صدور مجوز طلاق توافقي شرايط را سخت تر کرد تا به اين وسيله آمار طلاق کاهش يابد. آيا در اين صورت آمار طلاق عاطفي و زد و خوردهاي خانوادگي که گاهي منجر به ضرب و جرح و قتل مي شود نيز کاهش پيدا خواهد کرد ؟
ما با يک بحران اجتماعي که ريشه در بحران اقتصادي و استحاله ي فرهنگي دارد مواجه هستيم . بنابراين در گام اول بايد به سراغ حل مشکلات بنيادي برويم .
اقتصاد بي ثبات و جامعه ي انتظار آلود که در آن مردم لحظه به لحظه رسانه ها را براي شنيدن خبري متفاوت و خوشحال کننده دنبال مي کنند قادر به تصميم گيري جمعي پيرامون مسايلي از اين دست نيست .از يک سو پرشماري وعده هاي محقق نشده اثر رواني خود را از دست داده و از سويي ديگر شکاف بين نسلي از تاثير توصيه هاي کدخدامنشانه ي بزرگان خانواده کاسته است . بسياري از پا به سن گذاشته ها آرزوي داشتن نوه دارند تا در اوقات فراغت به دست آمده در زمان بازنشستگي به تماشاي حرکات شيرين نوه هاي خود بنشينند . دير نيست روزگاري که بايد عمه و خاله و دايي و عمو را در کتاب قصه ها و موزه ها جستجو کنيم !
به طور کلي به نظر مي رسد که توان و پتانسيل آزموده شده ي نهادهاي رسمي و دولتي براي ورود به موضوعاتي از قبيل فرزند آوري ، نامگذاري فرزندان و برخي از مسايل چالشي در حوزه اجتماعي در حدي نباشد که بتوان کاري از پيش برد ، زيرا اموري از اين دست طي صدها سال توسط مردم مديريت مي شده و موفق هم بوده است ؛ لذا بايد مديريت مسائلي از اين قبيل را تدريجا به تشکل هاي مردمي واگذارکنيم و به مفهوم واقعي کلمه به مرد م بازگرديم.