جوامعي که در مسير توسعه يافتگي قدم برمي دارند بايد براي کارگران و کشاوران حساب ويژه اي باز کنند به اين معنا که ارجمندي کار آنها در فرهنگ جايگاهي در خور داشته باشد و ميل به پشت ميز نشيني و کار اداري که نزديک به شصت سال است در ذهن جوانان اين مرز و بوم جا خوش کرده جاي خود را به فعاليت در زمينه هاي توليدي بدهد. البته ترديدي نيست که والايي و ارجمندي معلمان و کساني که نيروي کار تربيت مي کنند و به کودکان و نوجوانان براي وارد شدن در عرصه ي فعاليت هاي پرزحمت انگيزه و توانايي مي بخشند نيز همواره بايد مطمح نظر باشد . گاهي ما احترام و بزرگداشت را در سخن دنبال مي کنيم که نه تنها کافي نيست بلکه به سخره گرفتن و بي اعتنايي تلقي مي شود .

باورمندي به ارزش کار در زمين و يا کارگاه و کارخانه و يا راه اندازي کار در منزل زيربناي فرهنگ توسعه است . مسلما تا زماني که اين تصور وجود دارد که کارگر کسي است که نتوانسته مدارج ترقي را طي کند و ناگزير سر از کارگاه و زمين کشاورزي درآورده نمي توانيم در مسابقه ي توليد به جايي برسيم . حال اين پرسش مطرح مي شود که چگونه مي توان درگيري فيزيکي و دستي را با کار رونق بخشيد و بستري مناسب براي رويکرد جوانان به عملگرايي فراهم آورد ؟ شايد اولين اقدام اساسي در اين راستا حمايت قانوني از کشاورزان و کارگران باشد آن هم بدون آن که بخواهيم کارفرما و سرمايه گذار را در برابر کارگر قرار دهيم .

در حال حاضر شاغلين در بخش کشاورزي از سود اندکي که عايدشان مي شود خرسند نيستند و از طرفي مصرف کنندگان دانه هاي خوراکي و ميوه و سبزيجات و محصولات جاليزي نيز از گراني ها به ستوه آمده اند . وقتي اهل تحقيق به دنبال علت مي گردند به واسطه ها و سوداگراني مي رسند که با دست به دست کردن محصولات کشاورزي و در مواردي انباشت غيرقانوني آن به گراني ها دامن مي زنند در حالي که اگر کشاورزان را به تشکيل تعاوني هاي توليد ترغيب کنيم هم مي توانيم محصول را ارزانتر به دست مصرف کننده برسانيم و هم کشاورزان سود بيشتري از کار خود مي برند . در مورد کارگران نيز در صورتي که بتوانند بخشي از سهام کارخانجات را خريداري کنند در واقع احساس مي کنند که براي خودشان کار مي کنند به همين دليل چالش هاي موجود بين کارگران و کارفرمايان نيز به حداقل مي رسد .

در آموزه هاي ديني هيچ کس مالک چيزي نمي شود مگر اين که متناسب با ارزش اضافي ايجاد شده ، تلاش کرده باشد . آيا واسطه اي که يک کالاي موجود در يک کشتي را مي خرد و قبل از اين که کشتي به ساحل برسد و تخليه شود آن را به ديگري مي فروشد غير از هزينه ي تلفني که پرداخته و رابطه ي نامعقولي که برقرار کرده چه تلاشي از خود نشان داده که يک شبه راه صد ساله را مي رود ؟

ما زماني که از افزايش توليد سخن مي گوييم بايد به دنبال فراهم کردن بستر آن باشيم . توليد زحمت دارد ، هزينه دارد و در موارد زيادي شخص توليد کننده بايد جسارت خطرپذيري را داشته باشد . در مقابل تمامي اين زحمات سودي که عايد او مي شود بايد خشنود کننده باشد  !

اين تفکر که بايد با هر ترفندي به سود رسيد ، آفت توليد است . کسي که کالاي خارجي را با پذيرش خطرات ناشي از انجام کار غيرقانوني به صورت قاچاق وارد کشور مي کند به دنبال سود سرشار است . اغلب کساني که پول خود را به حساب فلان شرکت خودرو سازي مي ريزند به دنبال سود حاصل از مابه التفاوت خريد و فروش آن هستند . کسي که پول خود را در بانک مي گذارد به دنبال سود بدون پذيرش ريسک کار و تجارت است و هيچ يک از اين رفتارها با توسعه طلبي در عرصه ي اقتصادي همخواني ندارد  !

در سطح شهرها و در ميدان ها کمتر ديده شده که مجسمه کارگر و يا کشاورزي را بسازند . کمتر کارگري مي تواند در فضاي مسموم ضد توسعه اي مدارج ترقي را طي کند زيرا زمينه براي رشد او فراهم نيست . اين تصور که کارگر بودن با تحصيلات عاليه داشتن همخواني ندارد آفت توسعه است . يک مهندس خوب کسي است که خود را عملا با کار درگير مي کند و بهترين احساس براي او خستگي ناشي از کار است .

ما در اغلب اوقات درک واقع بينانه اي از برخي توصيه هاي اخلاقي و حکيمانه نداريم و تصور مي کنيم که چنين سخناني در حد تجليل زباني است . اين که گفته شده مزد کارگر را بايد قبل از خشک شدن عرق پيشاني او بپردازند به اين معناست که در يک جامعه ي ارزشي پرداخت حق و حقوق کارگر نبايد به تجمع و اعتراض و دادگاه کشيده شود که اگر اين گونه باشد فرزندان ما با ديدن چنين صحنه هاي مشمئزکننده اي از کار گريزان مي شوند . يکي از دلايل رواج کلاهبرداري در جامعه ي ما اين است که اغلب مي خواهند بدون زحمت به پول و سود برسند و طبيعتا در اين ميان کساني با سوء استفاده از چنين روحيه اي آنها را سرکيسه مي کنند.

يک کارگر بايد شايستگي کارفرما و بالادست خود را با تمام وجود حس کند نه آن که بعدها متوجه شود که کارفرمايش نه به خاطر تجربيات ارزشمند و نخبگي و تلاش فراوان بلکه به دليل خويشاوندي با فلان صاحب منصب به چنين موقعيتي دست پيدا کرده است .

توليد غير از سرمايه و زمين و کارخانه و مواد اوليه و طرح و برنامه و دانش به يک چيز ديگر هم نيازمند است و آن انگيزه است . انگيزه حلقه ي پيوند دهنده بين تمامي مقدمات براي توليد است . پشت پرده ي توليد بايد خيلي اتفاقات خجسته رخ دهد تا رسيدن به توسعه رويا نباشد .