فراوانی کاربرد اصطلاح سواد رسانه ای ، حساسیت نسبت به تعریفی که از آن ارائه می شود را بالا برده است . بر اساس تعریفی فراگیر ، سواد رسانه ای گونه ای شناخت مبتنی بر مهارت است که به یاری مخاطبان می آید تا بدون هراس از تاثیرپذیری ناشی از القائات رسانه ای اعم از داخلی و خارجی ، چشم و گوش خود را در معرض انواع خبرها قرار دهند و در عین حال در حد توان از توانایی لازم برای جداسازی اخبار درست و نادرست برخوردار باشند و فراتر از آن بتوانند از طریق کشف تناقض ها و ردگیری انگیزه ای که پشت برخی اطلاع رسانی ها قرار دارد به تحلیل رویدادها بپردازند. برخی با بزرگنمایی تاکید می کنند که سواد رسانه ای موجب می شود تا در وسط دریا باشی و خیس نشوی و به دام ترفندهای خبری نیفتی! البته این ترفندها تنها به آنچه در خارج از کشور رسانه ای می شود محدود نمی گردد چرا که رقبای سیاسی و جناح های فعال داخلی نیز در دایره ی قدرت کم و بیش با ترفندهای تبلیغاتی آشنایی دارند و با یکدیگر دست و پنجه نرم می کنند و تلاش می کنند توپ مسئولیت برخی از سوء مدیریت ها را به زمین یکدیگر بیندازند و به فراکنی روی بیاورند!

برخی که دیدگاه خود را واقع بینانه توصیف می کنند از بن دندان بر این باور هستند که خبررسانی با صداقت صد درصدی و ایدئولوژی با سیاست، آبشان برای همیشه به یک جوی نمی رود و نهایتا در جایی از هم جدا شده و هر یک راه خود را می روند ؛ حتی سیاست اگر چه خاستگاهی علمی دارد اما اینگونه هم نیست که سیاست مداران خود را ملزم به تبعیت از راهکارهای علمی بدانند. برای نمونه کشورهای توسعه یافته مثل چین و آمریکا با وجود این که دانشمندان به آنها توصیه می کنند که کارخانجات تولید کننده ی گازهای گلخانه ای را تعطیل کنند، اعتنا نمی کنند زیرا روی نرخ رشد آنها تاثیر منفی می گذارد . ارزش های اخلاقی و ایدئولوژیک چهارچوبی ثابت دارند در حالی که سیاست و امر خبررسانی دائما در معرض انواع ملاحظات و دگرگونی ها هستند به همین دلیل بالاخره در یک جایی از هم جدا می شوند . داشتن سواد رسانه ای به ما یاری می رساند که بتوانیم با نگاهی واقع بینانه و نه متوهمانه ، آستانه ی همراهی دو چیز که یکی ثابت و دیگری متغیر است را تشخیص دهیم به همین دلیل است که گفته می شود اگر کسی سواد رسانه ای نداشته باشد ، نمی تواند بر اساس شنیده ها و حتی دیده ها به شناختی در خور اعتنا برای تصمیم گیری و ترسیم دورنمای یک موضوع خبری دست یابد . وقتی گفته می شود در هر سال یک میلیون مسکن می سازیم، کسی که بارها مشابه چنین خبرهایی را شنیده باشد و از هزینه ها و منابع مورد نیاز برای چنین کاری اطلاع داشته باشد آن را باور نمی کند.

سیاست نمی تواند پا به پای اخلاق قدم بردارد زیرا از منظر اخلاقی شما تا زمانی که نسبت به سوء انگیزه ی یک فرد اطمینان حاصل نکرده ای نمی توانی برای برخورد و تغییر رفتار خود با او وارد عمل شوی ولی دردنیای سیاست با کوچکترین تردید ناگزیر به واکنشی پیش دستانه برای دور ماندن از آسییب های احتمالی هستی ! پوتین و بایدن تا پیش از حمله روسیه به اوکراین در محافل بین المللی با لبخند یکدیگر را در آغوش می گرفتند. اما همزمان به استحکام بخشی مواضع خود برای گسترش حوزه ی نفوذشان مشغول بودند این اقتضای سیاست است. بارزانی در دیدار اخیرش با مسئولین ما چیزی گفت که هرگز آن را در دیدار با مسئولین سایر کشورها تکرار نخواهد کرد ! کسی که وارد دنیای سیاست می شود در واقع به میدان جنگ پا گذاشته و در جنگ هم هر گونه خدعه ای توجیه پیدا می کند . در جریان جنگ جهانی دوم ، چرچیل اگر می خواست تحت تاثیر سخنان تهدید آمیز "گوبلز" وزیر تبلیغات آلمان قرار بگیرد باید دستهایش را به علامت تسلیم بالا می برد . اساسا بسیاری از سخنان سیاسیون یا مصرف داخلی دارد و یا مصرف خارجی و بنا هم نیست که هیچ کشوری تمامی دار و ندار خود را برای جهانیان جار بزند. توقع مردم از کارکرد اخلاق در سیاست زمانی برجستگی پیدا می کند که پای منافع ملی در میان باشد برای نمونه از منظر آمریکایی ها ، بیل کلینتون این حق را دارد که به تمام دنیا دروغ بگوید اما حق ندارد به مردم خودش در مورد روابط غیرقانونی اش با یک زن دروغ بگوید ! به همین دلیل ناگزیر به عذرخواهی می شود . مردم غزه، قربانی مشتی سیاست باز هستند که هر کدام با انداختن نخود و لوبیایی در این آش شله قلمکار ، کاسه به دست دنبال سهم خواهی هستند.

ترس برخی از متشرعین برای نزدیکی به دنیای سیاست سر در آبشخور لغزش هایی دارد که در دنیای سیاست در ردیف بدیهیات است . چند روز پیش مستندی از صدا و سیما پخش می شد که نشان می داد چگونه سیاستمداران و شرکت های نظامی آمریکایی در آستانه جنگ دوم جهانی با آلمانی ها همکاری می کردند . بعدها وقتی مسیر جنگ به سمتی رفت که مطلوب آنها نبود به یاری روسیه ای شتافتند که تا پیش از آن برای نابودی اش تلاش می کردند ! سیاست یعنی همین !

معاویه اخلاق را قربانی سیاست می کند و علی (ع) می خواهد در هر شرایطی به اخلاق پای بند باشد ، نتیجه ی رودررویی این دو رویکرد را می توان در نیمه ی دوم قرن اول هجری مورد مطالعه قرار داد تا مشخص شود که چرا علی (ع) شخصیتی تکرار نشدنی در تاریخ است . هم عنانی دین با سیاست اگرچه عقلا محال نیست ولی به اندازه ای دشوار است که برخی از متشرعین از صد فرسخی آن هم با احتیاط عبور می کنند و توانایی همتراز کردن اخلاق و سیاست را به معصومین حواله می دهند. سواد رسانه ای ما را به این نقطه می رساند که باور کنیم همنشینی سیاست و اخلاق تنها در فضایی تکلف آمیز امکان پذیر است . وقتی شما قصد دور زدن تحریم ها را داری ناگزیر باید در مورد رسانه ای کردن جزئیات برخی از قراردادهای خارجی خساست به خرج دهی حال اگر در چنین شرایطی از شفافیت دم بزنی ، خودت را و مخاطبانت را به سخره گرفته ای !

حتی بنگاه های خبری داخلی و خارجی نیز متناسب با آگاهی هایی که از ژرفای سواد رسانه ای مخاطبان خود در کشورهای گوناگون دارند مبادرت به تهیه برنامه و پخش خبر می کنند .