از جمله چالش هاي نظري که همواره وجود داشته و اخيرا بيش از گذشته مطرح مي شود، نحوه ي بهره برداري از مناسبت هاي مذهبي است که پتانسيل بالايي براي نهادينه سازي هنجارهاي اجتماعي در بطن آن نهفته است .گردش مالي هزينه هايي که در بخش نذورات صورت مي گيرد قابل توجه است ، خصوصا وقتي پاي پخت و پز و توزيع غذا به مناسبت هاي خاص در ميان است ، دورريز بالايي دارد در صورتي که با تجميع معادل نقدي نذورات و هدايت آن به سمت صندوق هاي ويژه مي توان کارهاي بزرگي انجام داد که تامين غذاي نيازمندان بر اساس اولويت هاي موجود در زمره ي آن است . هم اکنون که لزوم رعايت پروتکل هاي بهداشتي منجر به لغو راه پيمايي اربعين گرديده مي توان مردم را به واريز هزينه اي که قصد داشتند در راهپيمايي بپردازند به صندوقي ويژه زير نظر ستاد برگزاري آيين راهپيمايي اربعين دعوت کرد و با اطلاع رساني دقيق پيرامون نحوه ي هزينه کرد آن کارهاي بزرگي نظير ترميم مساجد ، تجهيز مدارس کم برخوردار و محروم از تجهيزات آموزشي هوشمند و ساخت مسکن براي نيازمندان را انجام داد . 

در حال حاضر يکي از چالش هاي مهم نحوه گذران اوقات فراغت مردم در ايام تعطيلات مذهبي است خصوصا زماني که شاهد تعطيلات چند روزه هستيم . در حالي که فلسفه ي تصويب چنين تعطيلاتي کمک به بازيابي هويت ديني و مذهبي در سايه ي برگزاري آيين هاي ويژه است ولي اغلب مردم از چنين فرصتي براي گشت و گذار و مسافرت استفاده مي کنند که فلسفه وجودي چنين تعطيلاتي را زير سئوال مي برد . سئوال اين است که درچنين شرايطي که زمينه براي برگزاري آيين هاي مرسوم مهيا نيست اصرار بر تعطيلي چنين روزي چه توجيهي دارد؟ آيا در زمان حيات سرشار از برکت امام جعفرصادق (ع) که ايشان با بهره گيري از اين فرصت هاي تاريخي بيش از هميشه در کلاس هاي درس به روشنگري مي پرداخته اند ، شاهد چنين تعطيلاتي بوده ايم ؟
گاهي لازم است ما براي اصلاح برخي رويکردها رجوعي به سنت پيامبر و سيره ائمه داشته باشيم تا بتوانيم فاصله ي خود را در اين زمينه از آن بزرگوران کم کنيم ! بايد بررسي کرد که پيامبر اکرم (ص) در خصوص مزار حضرت حمزه سيدالشهداء و شهداي بدر و احد و نحوه ي زينت بقعه ي آن شهداي والامقام چه عملکرد و توصيه هايي داشته اند ؟
البته نبايد فراموش کرد که هر آيين و مذهبي با ورود به جغرافيايي خاص رنگ و بوي آن جغرافيا را به خود مي گيرد . ايرانيان از دوران باستان عنايت ويژه اي به تزيين مزار بزرگان خود داشته و همواره چنين مکان هايي را به کانون هنر و ميدان نمايش سبک هاي پيشرفته معماري خود تبديل کرده اند که براي نمونه مي توان به آرامگاه کورش واقع در پاسارگاد ، نقش رستم ، نقش رجب و گور کنده هاي پيراموني تخت جمشيد اشاره کرد. ايرانيان پس از رويکرد به تشيع که ريشه در ديدگاه مثبت ائمه به غير اعراب داشته ، چنين روندي را قوت بخشيده و با آينه کاري ، کاشي کاري و ساخت مناره ها و طاق هاي زيبا و شمسه کاري ها و گچ بري ها و کارهاي بديعي که روي سنگ و فلز قبور امامزادگان انجام داده اند جلوه هايي خيره کننده را در مضاجع شريف منسوب به اهل بيت پيامبر ( ص) به تماشا گذاشته اند که از بعد گردشگري حائز اهميت شاياني است هر چند در مواردي براي ممانعت از تخريب سازه هاي هنرمندانه تاريخي توسط مهاجمان بيگانه خصوصا قوم نيمه وحشي مغول برخي از سازه هاي تاريخي را به رويکردهاي مذهبي و اعتقادي پيوند داده اند تا مانع از تخريب آن به عنوان نمادي تاريخي شوند تا بدين وسيله از هويت ملي خود نيز حراست کرده باشند و همين امر منجر به پديد آمدن دانش نسب شناسي در بحث تعيين درجه واقع نمايي پيکر کساني که در بقاع گوناگون خفته اند گرديده کما اين که مثلا وقتي مي خواهند اعتبار امامزادگان خفته در شهر شيراز را تعيين کنند جايگاه ويژه اي براي علي ابن حمزه قائل مي شوند . در همين راستا از آنجايي که ايجاد نقش برجسته و گل و بته اي روي طلا و نقره بسيار راحت تر و جلا و درخشندگي بيشتري دارد ، ايرانيان ترجيح مي دهند درها و مضاجع شريف را طلا و نقره کاري کنند و با حسي خاص و معنوي ، ارادت خود به خاندان نبوت و رسالت را به نمايش بگذارند . طبيعتا کساني که نگاهي صرفا اقتصادي به اين گونه مسائل دارند ممکن است در مقام تحليل چنين رفتارهايي خصوصا در مواردي که فلزات گرانبها به خارج از کشور انتقال داده مي شود نظرات متفاوتي داشته باشند و اصرار کنند که در چنين مواردي بايد تاسي به بزرگان دين را ملحوظ نظر قرار داد ؛ که صد البته داوري پيرامون اين امر در حوزه ي صلاحيت متوليان ديني و مذهبي است که بيش از همگان با سنت پيامبر و سيره ائمه آشنايي دارند و مي توانند با اشاره به نمونه هايي که در تاريخ صدر اسلام سراغ دارند به تنوير افکار عمومي بپردازند و چنين رفتارهايي را توجيه کنند.
هر چند هنوز هم مساجد به عنوان رسمي ترين کانون هاي تجمع مسلمانان در ايران مانند ساير سرزمين هاي اسلامي تقدس خود را حفظ کرده و مردم به رعايت حدودي هستند که در شرع مقدس براي رفت و آمد مردان و زنان به مساجد در نظر گرفته شده و حسينيه ها و مهديه ها و خانقاه ها و سقاخانه ها و بقاع متبرکه جايگاهي متفاوت از مساجد دارند چرا که در قرآن به صراحت از مسجد به عنوان محل تجمع مسلمانان و انجام عبادت نام برده شده و جايگاهي تعريف شده دارد .
امروزه مساجد از کارکرد اصلي خود فاصله گرفته اند به چند دليل يکي پراکندگي مساجد در برخي نقاط شهرها و تراکم آنها دربافت هاي قديمي ، دوم انتقال برخي آيين ها به خارج از مساجد ، سوم بسته بودن مساجد در اغلب اوقات شبانه روز در حالي که مسجد حتي براي يک ساعت هم نبايد بسته باشد اما ترس از تبديل شدن آن به پناهگاه افراد هنجار شکن و هزينه ي تنظيف و مراقبت از آن ، مساجد را به چنين روزي انداخته است . در حال حاضر کداميک از مسئولين کشوري و استاني به صورت مستمر در مسجد محل زندگي خود حاضر مي شوند تا بدون رعايت تشريفات مانند ديگران در صف قرار گيرند و با مردم تعامل داشته باشند ؟ فاصله مسجد با محل زندگي مردم بايد به گونه اي باشد که مردم بتوانند صداي موذن را بدون بلندگو بشنوند و در آنجا صرف نظر از رويکردهاي سياسي و جناحي جمع شوند ولي متاسفانه با ورود روحانيون به دسته بندي هاي سياسي شاهد نگاه جناحي به برخي مساجد هستيم که از رونق آن مي کاهد . مساجد در گذشته نقش مدرسه و محل شور و مشورت و رايزني پيرامون امور عام المنفعه را هم ايفا مي کرده اند که چنين نگاهي دچار دگرگوني هاي فراوان شده است . دلمشغولي برخي روحانيون به مسايل سياسي و اجرايي و قبول مناصب متعدد مانع همزيستي آنها با مردم و ايفاي نقش محوري اين طبقه اجتماعي در مساجد شده است آنگاه همين افراد از خلوت بودن مساجد و جماعات و حرف ناشنوي مردم گلايه مي کنند !
چگونه يک روحاني با قبول مسئوليت هاي متعدد که مستلزم نامه نگاري و چانه زني و تنش هاي عصبي و نگاه جانبدارانه به برخي مسايل است قادر به مطالعه مستمر و تفقه در دين براي پاسخگويي به پرسش ها و شائبه هاي موجود خواهد بود اطلاق برخي ازعناوين رايج شده به چهره هاي مذهبي که در گذشته آن هم معمولا پس از درگذشت آنها به افراد انگشت شماري داده مي شد و حاصل سالها مراقبه و پرهيزگاري و غور در قرآن و حديث و نگارش کتاب هاي مرجع ديني بود و از حجيت و ثقه بودن حکايت داشت ، مفهوم و مصداق چنين عناويني را به چالش مي کشد . قدرت معنوي يک روحاني بدون پست و مقام که در دل روستايي دور افتاده با مردم حشر و نشر دارد ودوش به دوش آنها کار جهادي مي کند و مردم در همه ي امور با او مشورت مي کنند به مراتب بيشتر از کسي است که علي رغم ده ها عنوان و موقعيت، مردم از او حرف شنوي ندارند . هجوم مردم در ايام عزاداري به نقاط تفريحي بايد زنگ هشدار را به صدا درآورده باشد تا ما جايگاه رفيع روحانيت و نقش سنتي مساجد را دريابيم و به فکر اصلاح برخي رويکردها باشيم تا همانند گذشته روحانيون بتوانند با کمترين هزينه و تنها با توصيه اي شفاهي و اشاره اي تلويحي بدون نياز به تاکيد بر برخورد هاي قانوني در جهت نهادينه کردن ارزش هاي اخلاقي گام بردارند . به ريشه ها بپردازيم تا شاخه ها به برگ و بار بنشينند