تاکنون چالش های فراوانی بر سر ارائه ی تعریفی واقع بینانه از انقلاب را شاهد بوده ایم . هر چند واژه انقلاب به معنای دگرگونی بنیادین در همه ی زمینه ها استاست ولی آیا هر گونه تغییری را می توان از منظر اجتماعی و سیاسی و اقتصادی به انقلاب تعبیر کرد ؟ مسلما نه .! آیا انقلاب را می توان جایگزینی افراد در پست ها و مسئولیت ها ی مهم دانست ؟ در این مورد هم پاسخ منفی است زیرا آنچه برای مردمی که انقلاب کرده اند مهم است ، آمدن کسانی دیگر که جانشین افراد پیشین می شوند نیست بلکه مردم به دنبال نتیجه ای هستند که از این جابجایی ها حاصل می شود ! ممکن است کسانی تصور کنند که تغییر نام ها می تواند انقلاب تلقی شود ! اما به هیچ وجه این گونه نیست زیرا برای مردم مهم نیست که نام یک نظام ، خیابان و یا سازمان و اداره چه باشد بلکه آنچه اهمیت دارد اتفاقی است که در آن نظام ، خیابان و اداره و سازمان می افتد .اولویت تغییرات شکلی بر تغییرات محتوایی نیز چیزی نبوده که مردم ظرف چهار دهه ی گذشته به دنبال آن بوده باشند هر چند مردم معمولا از تغییرات شکلی که به دنبال تغییرات محتوایی صورت می گیرد استقبال می کنند به همین دلیل لازم نمی بینند که بخش زیادی از انرژی انقلاب صرف تغییرات شکلی صرف نظر از تغییرات محتوایی شود ! تغییر نام ها اگرچه انتظار آفرین است و روی چشمداشت مردم تاثیر می گذارد اما هدف اصلی از وقوع انقلاب نبوده و نیست ! چه بسیار نام هایی که بی حساب و کتاب تغییر کرد و بعدها ناگزیر شدند دوباره به همان نام اول برگردند .برای نمونه وقتی متوجه شدند که با ایجاد سونامی تغییر نام برخی از ساختمان ها و مدارس و بیمارستان های اوقافی نه تنها چیزی عوض نمی شود بلکه واقفین را از کرده ی خود پشیمان می کند ! دوباره به همان نام اول برگشتند !
برخی ساده لوحانه بر این باور بودند که انقلاب باید به جابجایی طبقات اجتماعی منجر شود به این معنا که دارا ، نادار شود و نادار ، دارا یا این که افراد بیکار شغل پیدا کنند و برخی شاغلین اخراج گردند . وقتی دقت می کنیم می بینیم که انقلاب چنین هدفی را نیز دنبال نمی کند !
در تعریفی متعالی تر از انقلاب می گویند انقلاب یعنی این که عدالت برقرار شود و هر چیزی در جای خود قرار گیرد و صد البته افراد زیادی هم پیرامون چنین شعاری جمع می شوند اما بعدها بر سر این که چه چیزی باید در کجا قرار گیرد اختلاف نظر پیش می آید زیرا هر کسی عدالت را به گونه ای خاص معنا می کند ! ضمن این که بعضی ها تعریف از عدالت را در انحصار خود می دانند که خود همین رویکرد نیز عادلانه نیست !
بعضی گمان می کنند که انقلاب یعنی پایان انتظارها و دردسرها و نقطه ی پایانی بر سختی ها ! در حالی که تاکنون در هیچ کشوری شاهد چنین انقلابی نبوده ایم بلکه برعکس هر انقلابی که به نتایج درخشانی دست یافته موفقیت خود را مرهون تلاش چندین برابر پس از پیروزی انقلاب بوده است لذا این توقع که مردم پس از پیروزی به استراحت و خوشی و عیش و عشرت بپردازند ، توقع نابجایی است زیرا آنچه مشخص کننده ی میزان تلاش مردم است هدفی است که نشانه گرفته اند و هدف هر چه بزرگتر باشد ، تلاشی فراخور خود را می طلبد !
بعضی تصور می کردند که انقلاب یعنی این که انقلابیون جای مسئولین قبلی را بگیرند ، در حالی که چنین برداشتی از انقلاب هم واقع بینانه نبوده و نیست زیرا باید دید انقلابیون از لحاظ توانایی و سواد و تخصص و آشنایی با گردش امور در چه سطحی قرار دارند و هر کدام به درد چه کاری می خورند. بی گمان اگر قدرت متقاعد کنندگی انقلاب بالا باشد می تواند بدون انجام جابجایی های گسترده ، از توان و تخصص کسانی که قبلا برای تربیت آنها هزینه های زیادی صرف شده در جهت اداره ی امور و انجام کارها بهره برداری کند !
بعضی تصور می کردند که انقلاب یعنی برخلاف روند قبلی عمل کردن و طاغوتی قلمداد نمودن تمام اقدامات و دستورالعمل های رایج پیش از پیروزی انقلاب که متاسفانه این نگرش غلط دردسرهای زیادی ایجاد کرد و در برخی موارد منجر به ایجاد بی نظمی و خروج چرخش امور از مدار قانونی خود گردید ! البته بعدها گردانندگان وزارتخانه ها و ادارات برای اجرای برخی پروژه ها از نتایج مطالعات صورت گرفته پیش از انقلاب برای احداث بزرگراه ها و ساخت سدها و ایجاد شهرک های صنعتی استفاده کردند و تا حدودی جبران مافات شد .
بعضی به دلیل تلقی اشتباهی که از انقلاب داشتند شهری را در مقابل روستایی و روستایی را در مقابل شهری قرار دادند و همین مسئله موجب شلوغی شهرها و مهاجرت هایی شد که موازنه ی موجود بین نیازها و امکانات را برهم زد . در همین راستا برخی از استان ها به دلیل سهم قابل ملاحظه ای که در تصدی وزارتخانه ها داشتند برای عمران و آبادانی زادگاه خود رعایت عدالت در تقسیم امکانات را نادیده گرفتند و در این میان به برخی شهرها و استان ها خصوصا در دو دهه ی اول آسیب های زیادی وارد شد و البته هنوز هم شاهد برقراری موازنه ای صد در صدی در این زمینه نیستیم !
یکی از نشانه های وجود اختلاف در تلقی های صورت گرفته از انقلاب ، رودررویی دیدگاه ها و مناظره های صورت گرفته در جریان انتخابات مجلس و ریاست جمهوری و حتی انتخابات شوراهاست . در تمامی این مناظره ها مدعیان تصدی پست ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس از برداشت های غلطی سخن می گفتند که پیرامون مفهوم انقلاب صورت گرفته و موجب انحراف از معیارها شده است و پر واضح است که این روند کماکان ادامه خواهد داشت . یعنی این که گویا هنوز هم بر سر این که انقلاب واقعی چیست و انقلاب چه وظیفه ای دارد به تفاهمی کامل دست پیدا نکرده ایم ! نباید فراموش کرد که وجود چنین چالش هایی در طبیعت انقلاب نهفته و هر انقلابی نیاز به بارها پوست اندازی و تجدید نظر برای نزدیک کردن دیدگاه مسئولین و مردم با یکدیگر دارد !
در عین حال برای این که بفهمیم انقلاب تا چه اندازه به اهداف خود نزدیک شده و یا از آن فاصله گرفته باید به مردم مراجعه کنیم زیرا نگاه اکثریت مردم به انقلاب و نتایج حاصل از آن معیار ارزیابی این رویداد بزرگ تاریخی است . مردم نیز به اندازه ی کافی انصاف دارند که اهداف انقلاب را به کوتاه مدت و دراز مدت تقسیم کنند . مسلما بخش قابل توجهی از اهداف انقلاب هنوز محقق نگردیده و در گرو گذشت زمان و تلاش و کوشش همگانی و اصلاح شیوه های تفکر و برنامه ریزی و بهره گیری از نیروی انسانی کارآمد توانا و استفاده ی هدفمند از پتانسیل ها و فرصت ها و موقعیت های منطقه ای و جهانی است . هر گاه میزان رضایتمندی انقلابیون از دستاوردها با رضایتمندی عموم مردم مطابقت داشته باشد میتوان آن را واقع بینانه و منصفانه تلقی کرد . د رغیر این صورت نیازمند ترمیم نگاه های صورت گرفته به انقلاب هستیم تا شاهد موازنه ای صادقانه باشیم .