يادآوري روزه داري 9 سالگي در 63 قبل گاه باورکردني نيست. در تابستان گرم و طولاني، ميان باغي در جنوب شرقي فارس که گرما در زير سايه درختان گردو و بادام نفس کشيدن با هواي دم کرده را آزاردهنده مي نمود و تشنگي و گرسنگي فرصت بازي که وجه غالب آن دوران کودکي است را از ياد مي برد باور والدين بر الزام روزه داري در آن سن و سال و تحمل رنج فرزندان اگر تعصب خوانده نشود، چه مي تواند باشد.
وقتي گرسنگي فشار مي آورد و طاقت از دست مي رفت، مادر مي گفت: شکمتان را روي رطوبت زمين باغ قرار دهيد، آرام مي شويد و پدر هم که به سختي کار کارگري در ايام روزه داري را به جان مي خريد همين کار را مي کرد.
در آن روزها از آب لوله کشي، برق، گاز، تلفن، جاده هموار و صاف و يا آسفالته بين روستا و شهر خبري نبود چه رسد به دسترسي به راديو، تلويزيون، گوشي همراه و اينترنت و ديگر وسائل الکترونيکي که جهان ديگري را پيش روي آدمي قرار داده است.
غذاي افطاري، گاه آبگوشتي بود و گاه تريد ماست و دوغي و نه بيشتر. از متعلقات سفره هاي امروزي مزين به انواع و يا فقط نوعي از شيريني و پخت و پزها هم خبري نبود. اگر نام وضعيت آن روزها را فقر مطلق نگذاريم، چه مي توان گذاشت.
کودکان به هنگام اذان افطاري با ذوق و شوقي زايدالوصف، براي خودي نشان دادن در پشت بام ها نداي اذان سر مي دادند و خوشحالي والدين از اينکه فرزندان مؤمن و خداترس تربيت مي کنند.
باورها و سخت ورزي هاي ديني هرچند در آن سن براي کودکان مشقت بار بود اما آنها را در برابر سختي هاي ناشي از فقر و گرسنگي مقاوم بار مي آورد و متعهد به اصول دين. کودکان ملزم مي شدند از والدين و بزرگان تقليد کنند، هرچند در مدرسه هم معلمان و آموزگاران خداترسي بودند که خواسته والدين نسبت به نوع تربيت ديني فرزندانشان را مي پذيرفتند.
و اما بعد:
امروز از اين سخت ورزي ها و تعصبات ديني خبري نيست و چه بسا بزرگترهايي هم کم و بيش هستند در جوامع روستايي و شهري که خود آئين روزه داري را رعايت نمي کنند چه رسد به آنکه کودکان را ملزم به باورهاي ديني کنند.
متأسفانه جوامع سنتي از ديرباز تاکنون گرفتار افراط و تفريط بوده اند.
گاه از کودکان تکليف مالايطاق «سختي در ناتواني» طلب مي کردند و امروز رها کردن آنها در انجام وظايف ديني را تمرين مي کنند.
گويي زمانه فقيرپرور با زمانه رفاه طلبي تفاوتي در باورهاي ديني و مذهبي ايجاد کرده است. همانگونه که اخلاص و صداقت و ترس از خدا و روز قيامت، جاي خود را به دين زدايي؛ رياکاري و فريب داده تا جايي که بسياري از باسوادان امروزي هم توجيه گر رهايي از قيودات ديني شده اند.
تربيت ديني فرزندان اگر توأم با آگاهي و آموزش آثار و فوائد آن بدون بعضي سخت ورزي ها باشد، استمرار آن باورها در دوران نوجواني و جواني و حتي ميانسالي و کهولت در عملکرد انسانها را مي توان شاهد بود.
روزه داري و اقامه نماز با کم فروشي، تقلب، فريب و رياکاري و کلاه گذاري بر سر خريداران رابطه معکوس دارد بل آثار سوئي هم در تربيت و تعاملات اجتماعي به بار مي آورد.
هستند مدعيان مسلماني که انگشت نماي خلقند در ناباوري و دروغ.
کلاس هاي روزه داري صرفا نشستن در پاي ميز واعظين و نصيحت کنندگان نيست بنياد کلاس هاي واقعي و تأثيرگزار در خانه و خانواده شکل مي گيرد و آنچه در عمل مفيد واقع مي شود تأثيرگزار است تا حرف و سخني که عملي در گوينده آن ديده نمي شود. حکايت قديمي آن واعظ منبري که به مردم مي گفت: خداوند طلا و نقره هايي را که جمع کرده ايد اگر در راه خدا انفاق نکنيد روز قيامت بدن شما را با آنها مي سوزانند. او که فرزندي داشت و در آن مجلس حاضر بود فورا اموال پدر را به اين و آن بخشيد از ترس آنکه مبادا در قيامت به آتش آنها بسوزد.
وقتي پدر به خانه آمد، هر آنچه جمع کرده بود را نديد، رو به پسر کرد و گفت: به خانه ما دزد آمده؟ پسر گفت خير. پدر با آه و ناله فرياد برآورد که پس چه شده؟
پسر گفت: حرف هاي شما را گوش کردم و آنها را به فقرا و مساکين دادم. پدر آه از نهاد برآورد و به پسر گفت: من گفتم که آنها از خانه خارج کنند تا ما به خانه ببريم و تو برعکس عمل کردي!
اين حکايت روزگار ما در عملکرد بعضي واعظان غيرمتعظ است. يعني حرفشان با عملشان همخواني ندارد.
زيربناي تربيت ديني باور است. باور به گل خوشبو و زيبائي مي ماند که مطلوب طبع است اما اگر آن را پرپر کرديم تا بدانيم در عمق آن چيست ديگر آن زيبايي و عطر و بو را ندارد.
باور و ايمان به خدا، جامعه را به صورت خودکار و بدون حضور پليس مصون از گناه، اشتباه و جرائمي که امروز بيش و بيشتر مشاهده مي شوند مي کند.
نماز، روزه و ديگر فروع دين همه وسيله و ابزار رسيدن به اين باورند و هيچ کدام هدف غايي نيستند بلکه هدف غايي همان نزديکي و تقرب به خداست که اگر خوب فهم شوند و در عمل ديده شوند فرد و جامعه از آن بهره مند مي شوند و در زندگي آنها آرامش و امنيت پديدار مي گردد.
اينکه بعضي ها صرفاً اين ابزارها را براي مقاصد ديگري مانند لاغر شدن، ورزش کردن و زيبايي اندام به کار مي گيرند و تبليغ مي کنند هرچند توجيه علمي دارد اما هدف غايي و نهايي آن فراموش شده است.
نمازخوان و روزه دار از دروغ و ريا و فريب و تقلب خودداري مي کند. جامعه اي که روز به روز شاهد ارجاع پرونده هاي کثير تخلف و جرم و جنايت به محاکم دادگستري باشد از آثار و فوائد دين باوري محروم است و دين شکل و فرم زندگي است نه محتوي و مغز آن.
در تربيت نسلي که با فنآوري هاي جديد و جهش به سوي زندگي ماشيني، دلمشغولي هاي ذهني و فکري بيش از حد توان پيدا کرده، راز و رمز و شيوه و روش آموزه هاي ديني مي بايد به دور از افراط و تفريط باشد و به فرماش امام علي(ع) فرزندان مي بايد با زبان روز و براي فردا تربيت شوند.
تأثيرگذاري سوء برنامه هاي پرجاذبه اي که امواج رساننده آنها از بتون و آرمه و تيرآهن هم عبور مي کنند با برنامه هاي هنرمندانه و پرجاذبه اي خنثي مي شوند که علائق و ذائقه نوجوانان و کودکان در تهيه و پخش آنها لحاظ مي شود.
امروز آموزه هاي ديني و به کارگيري روش هاي خداپسندانه آنها از جمله نماز و روزه و حج و جهاد و امثالهم صرفاً با سخنراني و وعظ و خطابه نتيجه عملي نخواهد داد. بايد طرحي نو درانداخت و صاحب نظران تعليم و تربيت مسئوليت پذير را به کار گرفت و هنرمندان را به جان دوست داشت و در جاي خود نشاند.
آنچه در کشاکش فشارهاي سياسي و اقتصادي به فراموشي رفته و يا کمتر به آن توجه شده برنامه ريزي آموزشي و فرهنگي متناسب با شرايط روز است. اميد که به خود آئيم و هويت ديني و مذهبي خود را در عمل بيشتر شاهد باشيم.
والسلام