نظام نرخ بندي هوايي بين المللي «ياتا» بر مبناي دو ضابطه زير قرار گرفته است.
يکم: احتساب نرخ بليط هوايي بر حسب کيلومتر
دوم: تناسب قيمت تقاضا شده با خدمات انجام شده
به نظر مي رسد خطوط هوايي ايران نرخ بندي مسيرهاي مختلف داخلي را به صورت شناور و با تغييراتي به حسب شرايط و نوع هواپيما اعلام مي کند هرچند مشاهده مي شود هواپيماهاي مسافربري فرسوده اي که بعضاً عمر پروازشان به سر آمده و يا از ايمني استانداردي برخوردار نيستند در رقابت با هواپيماهاي جديد و نو، نرخ بندي چندان متفاوتي را ارائه نمي دهند.
آنچه در اين ميان مهم مي نمايد سوانح هوايي در طول 4 دهه گذشته است که نسبت به معيارهاي جهاني و عملکرد خطوط هوائي کشورهاي ديگر از مقياس بالايي حکايت دارد.
شرکت هواپيمايي هما از سال تأسيس «1340» تاکنون در حمل بار و مسافر با 4 سانحه فوتي و 20 سانحه غيرفوتي مواجه شده است.
شرکت هواپيمائي آسمان تاکنون با دو سانحه فوتي و 8 سانحه غيرفوتي مواجه بوده است شرکت هواپيمايي ماهان که يکي از شرکت هاي هواپيمايي محبوب ايراني است تاکنون با هيچ سانحه فوتي مواجه نبوده و تنها چند سانحه جزيي را پشت سر گذاشته است شرکت هواپيمايي کاسپين که در سال 1372 تأسيس شده تاکنون سانحه منجر به فوت مسافر نداشته است.
شرکت هواپيمايي ايران ايرتور نيز چند سانحه منجر به فوت و سوانح غيرفوتي داشته است. شرکت هاي هواپيمائي ديگري هم به جز معراج سوانحي داشته اند که جاي بحث آنها در اين نوشتار نمي گنجد.
اگر نرخ گذاري بليط هواپيماهاي داخلي بر مبناي خدماتي باشد که ارائه مي دهند و يا ايمني که براي مسافران دارند بايد گفت. فرسودگي و ميزان پرحجم پرواز هواپيماهاي داخلي به نسبت، خدمات چندي که قابل توجه باشد ارائه نمي دهند و سال به سال خدمات پذيرائي بين راهي آنان از کميت و کيفيت کمتري برخوردار است.
متأسفانه چند عامل در افزايش بليط هواپيما که اخيرا تا چند برابر سالهاي پيشين اعلام مي شود مؤثرند، نخست کمبود هواپيما به نسبت نياز مسافران. دو ديگر بالا رفتن نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملي و افزايش هزينه هاي حمل و نقل است به گونه اي که در طول دو سال گذشته به علت بيماري همه گير کرونا که هواپيماهاي مسافربري ملزم شدند تعداد مسافران را کاهش دهند و فاصله را رعايت کنند مجوز گرفتند بليط هواپيما را تا دو برابر نرخ هاي قبلي افزايش دهند که بعضاً تا سه برابر هم افزايش داده اند.
اگر مسئولان و مديران سازمان هواپيمايي کشوري ملاک هايي را براي نرخ گذاري عادلانه در نظر بگيرند و با قاطعيت عملکرد شرکت هاي مسافربري را نظارت کنند شاهد افزايش لحظه اي و شناور بودن بليط هواپيما نخواهيم بود.
لذا بايد يا براساس کيلومتر طي شده، يا براساس خدماتي که ارائه مي کنند و يا براساس ميزان ايمني هواپيما نرخ گذاري کنند. اينکه هر شرکت هوايي به زعم خود نرخ بليط را تعيين کند نشانه اي از ضعف عملکرد مديران سازمان هواپيمائي کشوري است. مضافاً اينکه مسئله مهم، ايمني هواپيماهاي در حال پرواز است.
محدوديت ها و تحريم هاي ظالمانه اي که ظرف چند دهه بر ايران تحميل شده شرکت هاي هوايي را از خريد هواپيماهاي نو محروم نموده و آنها را مجبور به خريد هواپيماهاي دست دو و بعضاً فرسوده غير ايمن و نامطمئن کرده است که سوانح هوايي مذکور در اين نوشتار کوتاه حاکي از خطاي خلبان و يا فرسودگي هواپيماهاي مسافربري است به جز شرکت هايي مانند معراج و ماهان، شرکت هاي هوايي ديگر مانند ايران اير، ايران ايرتور، آسمان و امثالهم سوانح هوايي منجر به فوت و يا سوانح غيرفوتي داشته اند که اعتبار هواپيمائي کشوري را خدشه دار نموده است. صدور مجوز شرکت هاي تازه تأسيس مي بايد با دقت و وسواس بيشتري انجام شود. هرچند در شرايط تحريم خريد هواپيماي نو با مشکلات و مضيقه هايي مواجه است.
به هر تقدير شناور بودن نرخ بليط هواپيما به ويژه در خطوط داخلي راه را براي سوءاستفاده شرکت ها و گران شدن دائمي بليط ها فراهم مي کند که بايد با تدبيري روزآمد حل شود.
والسلام