از زمان صدارت اميرکبير که راه خارج براي دانشجويان ايراني باز شد تا به اينک شاهد مهاجرت هاي ايرانيان به خارج از کشور به ويژه به اروپا و آمريکا بوده ايم تا جايي که امروز مي گويند بيش از 6 ميليون ايراني مقيم خارج اند.

از تمايل به سفرهاي کوتاه تفريحي تا اقامت که بيشتر براي تحصيل يا کار بوده است تا ديگر انگيزه هايي که به خطر کردن آن نمي ارزد سفر خارج از کشور جاذبه هائي دارد که براي عده اي صرفا کار و درآمد نيست.

اين جاذبه ها براي کساني که در کشور احساس محدوديت مي کنند به آزادي هائي مربوط مي شود که با معيارهاي نظام ما به ويژه با معيارهاي اسلامي در تناقض است به قول قديمي ها: «الانسان حريص علي ما مُنع» [آدمي نسبت به هر آنچه منع مي شود حريص است]

درست به خاطر دارم 65 سال قبل وقتي دانش آموز بودم جوانان روستايي براي کارهاي خدماتي به کويت، قطر و امارات سفر مي کردند و سفرشان يکي دو سال يا بيشتر طول مي کشيد. اما وقتي به خانه بازمي گشتند دستي پر داشتند که مي توانستند اسبي، الاغي، فرشي و يا خانه اي خريداري کنند و در ميان همنوعانشان پزي بدهند، حتي وقتي ازدواج مي کردند بعد از چند ماه دوباره راهي سفر مي شدند و فيلشان ياد هندوستان مي کرد. مواردي هم در شيراز مشاهده مي کردم که بعضي از خانواده هاي فقير دخترانشان را به عقد ازدواج عرب هايي درمي آوردند که فقط پول داشتند و شيربها پرداخت مي کردند.

يادآوري اين خاطرات صرفا براي بررسي انگيزه هاي سفر به خارج است که از گذشته دوران شاهنشاهي پهلوي ها براي کسب درآمد باب شده بود و تا به اينک ادامه دارد. اما آنچه اين سالهاي پس از انقلاب شاهد آن هستيم روند خروج جوانان تحصيلکرده و بعضا نخبه اي است که بعد از فراغت از تحصيل نتوانسته اند به شغل دلخواه مشغول شوند.

آثار اين مهاجرت ها در آينده لطمات زيادي به کيفيت جمعيت به لحاظ توانايي هوشي خواهد زد که جبران آن در طول سالها هم امکانپذير نيست.

فرزنداني که در خانواده هايي متوسط به بالا که داراي امکانات آموزشي و تربيتي مناسبي هستند به دنيا مي آيند با فرزنداني که به لحاظ مشکلات معيشتي، اولياء آنها قادر به آموزش و تربيت صحيح نيستند بالطبع مسائلي ايجاد خواهند کرد که بار منفي آن به دولت و ملت تحميل مي شود و خسارت بار است.

اگر شرايط به گونه اي اصلاح شود که در دانشگاه ها و مدارس ما آموزش ديدگان، قادر به انجام کاري باشند که براي آن دوره ديده و يا دانش آموخته اند مهاجرت جوانان جوياي کار که با مشقت و سختي همراه است کاهش مي يابد.

در جريان هاي اخير که تب براندازي در خارج از کشور توسط مهاجران بالا رفت و شاهد بوديم که کشورهاي اروپايي و آمريکا و صهيونيست ها با به کارگيري تمام قدرت رسانه اي شان از اين نارضايتي ها به خوبي استفاده کردند متوجه شديم که مهاجرت ها تا چه ميزان مي توانند براي نظام خطرساز باشند و تحت تأثير تبليغات درست و غلط، بعضي ها وطن فروش شوند و هويت و مليت خود را به فراموشي برند.

هرچند نمي توان راه خروج را بست و محدود کرد اما مي توان شرايطي فراهم کرد که جوانان تحصيلکرده جوياي کار ماندن در کشور خودشان را به کشورهاي بيگانه ترجيح دهند. متأسفانه دولتمردان ما آنقدر به فشارها و مسائل خارجي مشغول شده اند که از وضعيت و شرايط داخل بعضاً غافل مانده اند.

ما يک مسير ثابت در طول 43 سال طي کرده ايم که عليرغم تحولات ساختاري در تعاملات بين المللي به علت فن آوري هاي جديد ارتباطاتي از تأثيرگذاري  رسانه هاي صوتي تصويري و رسانه هاي مکتوب و برخط غافل مانده ايم به گونه اي که به هر ميزان دشمنان انقلاب و نظام در اين راه هزينه کرده اند ما برعکس عمل کرده ايم و نتوانسته ايم به خوبي و در جهت روشن کردن افکار عمومي از رسانه هايمان استفاده مطلوب کنيم و آنها را ياري دهيم.

براي روشن شدن مطلب مثالي مي زنم از تحولاتي که در يک روستا اتفاق افتاد. چشمه اي غني از آب علاوه بر سه جوي بزرگ که از آن منشعب مي شد آسياب آبي، حمام عمومي و مردم روستاها هم از آن استفاده مي کردند و کشاورزي هم رونق داشت تا آنکه خان ده تلمبه اي در حاشيه کوهي که چشمه از آن جوشان بود نصب کرد. بعد از يکي دو سال آن چشمه خشکيد، حمام و آسياب از کار افتادند، باغ ها خشکيدند و مزارع بي آب ماندند مسئولان تلاش کردند تا لااقل آب خوراکي مردم روستا را تأمين کنند. زندگي به گونه ديگري رقم خورد و همه چيز تغيير کرد. اهالي روستا که ابتدا تمايل به استفاده از آسياب برقي نداشتند و معتقد بودند آرد آسياب برقي نيم سوز است بالاخره مجبور شدند گندمشان را در آسياب برقي آرد کنند، بعداً متوجه شدند که هم سريع تر انجام مي شود و هم با کيفيت بهتر. نتيجه آنکه تحولات ناشي از زندگي ماشيني خيلي رفتارها و فرهنگ-ها و باورها را تغيير مي دهد و نمي توان با آن سر ناسازگاري گذاشت بلکه بايد به بهترين نحو از آن بهره مند شد اما مي توان با مديريت آثار سوء آن را کاهش داد.

بسياري از رفتارهاي اداري و ساختاري ما سر سازش با شرايط موجود ندارد. به قول آقاي رئيسي «اصلاحات به معناي عقب نشيني نيست». از اصلاحات غافل نمانيم هرچند اصلاح طلبان را رقيب خود مي دانيم اما اصلاح طلبان هم اصلاح طلب نبودند. اصلاحات امري صرفا سياسي نيست. بلکه بيشتر جنبه اقتصادي، عمراني، فرهنگي و اجتماعي دارد.

به قول حميد مصدق:

«مي توان بر درختي تهي از بار زدن پيوندي

مي توان از ميان فاصله ها را برداشت

مي توان در دل يک مزرعه خشک و تهي بذري ريخت

دل من با دل تو

هر دو بيزار از اين فاصله هاست...»

والسلام