در مقايسه ي جوامع با يکديگر درمي يابيم که گاهي در جايي فهميدن يک موضوع دشوار است و در جايي ديگر بر زبان آوردن آن و در مواردي نيز هر دو و در موارد محدودي فهم و بيان يک موضوع بخشي از سبک زندگي و تلاشي براي صراحت بيان و شفاف سازي است .از يک منظر ، دشواري فهم موضوعي که به همه ي مردم مربوط مي شود و جنبه ي خصوصي ندارد و مخاطره آميز بودن طرح و بيان آن نشانه اي از نبود شفافيت است . معمولا اگر در جامعه اي سطح شفافيت به اندازه اي باشد که پي بردن به آنچه در جريان است دشوار نباشد ، بر زبان آوردن آن نيز مخاطره آميز نيست  !شايد براي برخي اين پرسش مطرح باشد که پنهان کاري چه سودي براي کارگزاران دارد که برخي افراد که بخشي از سيستم هستند به شفافيت تن نمي دهند ؟ شايد پاسخ اين باشد که پنهان کاري زماني جامه ي قانون بر تن مي پوشد و تدريجا نهادينه مي شود و قابل توجيه است که تعداد غيرخودي ها بيشتر از خودي ها باشد و يا اين که فهم آنچه در جريان است به پاي بندي مردم به قراردادهاي اجتماعي آسيب نمي رساند  !ما در اينجا از تابوها و موضوعات ممنوعه سخن نمي گوييم زيرا در جوامع سنتي و حتي در جوامع پيشرفته نيز با موضوعاتي مواجه مي شويم که سخن گفتن پيرامون آنها به منزله ي بر هم زدن عرف عمومي است . تابو مي تواند اجتماعي ، فرهنگي ، اقتصادي و سياسي باشد . ما حتي اگر به آزادترين جوامع هم برويم ، جامعه اي فاقد تابو نمي بينيم ، هر چند در جوامع سنتي با کلکسيوني از تابوها روبرو مي شويم . به هر حال پاي بندي به شفافيت هرگز به معناي بي اعتنايي به مرزهاي خصوصي و باورهاي شخصي نيست بلکه سخن بر سر اين است که وقتي موضوعي به همه ي مردم مربوط مي شود ، تلاش براي پنهان کردن جزئيات آن به شائبه ي فساد و خودسري و باندبازي و وجود نقشه هاي پشت پرده و ... دامن مي زند . در کشوري که با ماليات پرداخته شده توسط مردم و ارز حاصل از فروش منابع ملي اداره مي شود مردم بايد در جريان همه چيز به استثناي موارد محدودي که جنبه ي امنيتي دارد باشند .

گاهي در جامعه اي متاثر از رسوبات باقي مانده از گذشته ، شفافيت ، حريم شکني تلقي مي شود . اين که ما گاه متوجه مي شويم که مجلس هم در جريان برخي از رويدادها نيست يا اين که نمايندگان با تاخير زماني غير قابل توجيهي در جريان يک موضوع قرار مي گيرند و اين در حالي است که در قانون اساسي ساز و کارهايي براي مطلع ساختن مردم از روند امور در نظر گرفته شده و مسئوليت آن نيز بر دوش روابط عمومي وزارت خانه ها ، سخنگويان قواي سه گانه ، روابط عمومي نهادها و ادارات دولتي ، رسانه ها و همچنين کارشناسان و صاحب نظران گذاشته شده و طبيعتا نبايد مانعي قانوني بر سر راه اطلاع رساني شفاف وجود داشته باشد . خيلي عجيب است که يک مسئول گاهي از کارهايي که هنوز انجام نداده و وعده به حساب مي آيد به راحتي سخن مي گويد اما وقتي در باره ي کارهاي غلطي که انجام داده از او پرسيده مي شود ، پاسخگو نبوده و حاضر به تاييد آمارهاي تاسف بار نيست  !

ترديدي نيست که اولين قربانيان نبود شفافيت ، رسانه ها هستند ؛ زيرا مردم به تدريج اعتماد خود را نسبت به آنها از دست مي دهند و به آنها مي گويند چرا شما حرف هاي مسئولين را به مردم منتقل مي کنيد ولي حرف هاي مردم خطاب به مسئولين را نمي نويسيد و يا گزارش فلان خبرگزاري خارجي که نمايندگي هم در ايران ندارد دقيق تر از گزارشي است که رسانه هاي داخلي به نقل از مسئولين بازتاب مي دهند ؟  !اين که فقط سخنان برخي از مردم را بازتاب مي دهيد و به ساير اقشار توجهي نداريد ناقض فلسفه ي وجودي شماست! در حالي که مسئولين مي گويند ما نوکر مردم هستيم ! مگر مي شود از ترس نوکر مردم ، چيزي را از ارباب آنها که مردم باشند پنهان کرد ؟

فرض کنيم شما پولي را به حساب کسي واريز مي کنيد و به او مي گوييد هر چيزي که براي من لازم است را خريداري کن ، آيا شما حق نداريد از او بپرسيد پول هايي را که به حسابت واريز کردم چگونه هزينه کردي ؟ مردم ماليات مي دهند ، عوارض مي دهند و منابع متعلق به آنها فروخته مي شود و هزينه مي گردد ؛ لذا حق دارند بپرسند دارايي کشوري ثروتمند چگونه هزينه شده که عده اي از مردم زير خط فقر هستند  !خدمتگزاران مردم بايد توضيح بدهند که کشور را چگونه اداره کرده اند  !

اگرچه ظاهرا هيچ کس پيدا نمي شود که جرات کند در برابر روايي شفافيت سخن بگويد زيرا مورد تمسخر قرار مي گيرد ولي آنچه در عمل پيرامون بحث شفافيت اتفاق مي افتد آن چيزي نيست که مردم مي خواهند .

گاهي مردم احساس مي کنند که سخن يک مسئول با عناويني که براي خود رديف مي کند و ادعاي آن را دارد ، همراستا نيست . مثلا وقتي او را به مردم معرفي مي کنند مي گويند استاد ، دکتر ، فيلسوف ، صاحب نظر ، نخبه ي سياسي و اقتصادي و ....ولي سخنان و رفتارش نشان مي دهد که اسم و عنوان بي مسمايي دارد . وقتي هزينه هاي انتخاباتي فلان نامزد تناسبي با ادعاي او که خود را از طبقات پايين جامعه معرفي مي کند تناسبي ندارد ، مشخص مي شود که اگر اين شخص به شوراي شهر و يا مجلس و يا هر جاي بالاتري راه پيدا کرد نيز نمي تواند رفتاري شفاف داشته باشد .

گاهي اتفاقاتي در جامعه رخ مي دهد که براي عده اي که سر در لاک خود فرو برده اند قابل باور نيست و انتظار ندارند که بخشي از مردم چنين رفتاري داشته باشند . در حالي که اين گونه رفتارها واکنشي به نبود شفافيت از سوي طرف مقابل است . رفتارهاي زيرپوستي مردم واکنشي طبيعي به نبود شفافيت از سوي برخي مسئولين است لذا در اين گونه موارد بايد ديد اولين گام ها براي پنهان کاري از چه طرفي برداشته شده است .