شيراز را در کتابخانه يافتم، بکر و زيبا و خوش آب و هوا که در کوچه پس کوچه هاي آن بزرگاني چون سعدي و حافظ قدم زده و قلمفرسايي کرده اند. چنانکه عطر بهار نارنج که ريشه در آب حوض ماهي داشته اند در ميانه حياط به گاه فروردين و ارديبهشت آدمي را از نقش و نگار در رديف آجرهاي تراش خورده به زيبائي تمام مي برد به اتاقک هاي تودرتوي رنگ در رنگ که مرغکان نه فقط بر روي درختان نوايي خوش سر داده اند بلکه در خوابگاه ها هم، خيال پر مي گشايد به سوي سقف و در و ديواري که هنرمندانه نقاشي شده اند به جمع در ميانه گلها با تلألو نور از دريچه هايي که به شيشه هاي رنگين مزين شده اند.

آري شيرازي که نماهايي چند از گذشته در حصار ديوارهاي حامل درختچه هاي ياس دارد با شيراز امروزي که بر گرده آهن و سنگ و سيمان سوار است و جز چهارديواري هاي بي روح و تنگ به شيوه آپارتمان هاي غربي در چهار جهت آن ديده نمي شود، تفاوت بسيار دارد چنانکه اشعار لطيف سعدي و حافظ را نيز در حافظه مردم امروز کم نتوان يافت و اگر شعري، نوايي و صدايي برآيد طعم جيغ بنفش دارد و بوي سوخت موتور اتومبيل ها در راه بندان هاي فشرده به ارتفاع دود، شيراز را دولايه است به قدت هنرمنداني که تخت جمشيد را ساختند و آراستند و مهندساني که شيراز را از سطح به ارتفاع کشاندند، به قول سعدي آن به اين کي ماند؟

امروز شيراز ميراثي دوگانه دارد که هيچ تناسبي با هم ندارند. از يک سو بناهايي مانده از دوران هاي تاريخي 2500 ساله بر روي صخره هاي سخت کوه ها و بر فراز دشت ها و کنار رودهاي خشکيده و بناهايي مانده از عصر طلايي کريم خاني و جيره خواران دوره قاجاري و از ديگر سوي چهره اي امروزي از ساخت و سازهاي نامتناسب خياباني که نه تناسبي و تعادلي از گذشته به حال و از حال به گذشته دارند و نه احساسي آنچنان برمي انگيزند که از آن شعري، حکمتي، فلسفه اي زايد چونان گذشته اي که امروز به آن افتخاري است و بيشتر جهانگردان به هواي گذشته ها راهي شيراز مي شوند ولا غير.

روزگاري بود که حافظ و سعدي را به شيراز مي شناختند چنانکه عرفي شيرازي اشاره اي ظريف به آن دارد.

«نازش سعدي به ملک خاک شيراز از چه بود

گر نبود آگه که باشد مولد و مأواي من»

و يا همان شاعر هم عصر سعدي که تبريزي بود چنين باور داشت که:

«هماي را سخن دلپذير و شيرين است

ولي چه سود که بيچاره نيست شيرازي...»

شهر شيراز در عصري از چنين شهرت و قابليتي برخوردار بوده که بزرگاني چون سعدي و حافظ به وصف آن پرداخته و گفته و سروده اند که شيراز روح و روان آنها را با زيبائي ها، دلربائي و مردمانش دربر گرفته و با تمامي شهرهاي ايران و جهان تفاوت دارد. به گونه اي که به رسم زبان و بيان شيرازي ها اگر به پاريس هم رفته باشند چون باز مي گردند، اگر از آنها سئوال شود کجا بوديد مي گويند: «شهر نبودم» يعني غير از شيراز ديگر جاها شهر نيست.

حافظ، شيراز را خال رخ هفت کشور مي داند:

«شيراز و آب رُکني و اين باد خوش نسيم

عيبش مکن که خاک رخ هفت کشور است...»

و يا سعدي که در قرن هفتم در وصف شيراز سروده است:

«خوشا تفرج نوروز خاصه در شيراز

که برکند دل مرد مسافر از وطنش...»

راستي بسياري از بزرگان دين و دانش و هنر و حرفه هاي بديع به شيرازي بودنشان افتخار مي کنند و نام شيراز در جهان براي بسياري از مردمان و جهانگردان نامي آشنا و يادآور هنر و زيبائي است.

نام دارالعلم و زادگاه اولياء الله به حق که زيبنده شيراز بوده است و اگر شهردار شيراز اخيراً همتي و قدمي به درستي براي حفظ زيبائي هاي شيراز برداشته در خور حمايت و پشتيباني مردمي است. بشود که باز هم درختان نارنج و سروهاي ناز در هواي حياط خانه ها جولان دهند و کوچه باغ ها در چهار فصل آراستگي ها دلبري کنند.

و باز هم شيراز را آهنگي، شعري، مهري و صاحب کمالي باشد و شهرتي بيش از اين به مثابه روزگاران گذشته با ياد شهيداني که در حفظ اين آب و خاک جان دادند و بزرگاني که نامي نيک براي خود و شهرشان به يادگار گذاشتند.

و باز به ياد آوريم که به راستي: «نازش سعدي به ملک خاک شيراز از چه بود؟»

والسلام