غيرت به معناي تحمل نکردن غير و بيگانه و دفاع از حريمي که براي آنچه نسبت به آن احساس تعلق مي کنيم مي تواند مصاديق گسترده اي داشته باشد اعم از اين که خودمان مطرح باشيم يا خانواده و بستگان و ملتمان و جهان انساني يا تيم ورزشي و شخصيت هايي که به آنها علاقه داريم ؛ هر چند در اغلب مواقع هر گاه مي خواهيم شخصي را غيرتمند جلوه دهيم صرفا به کنش ها و واکنش هاي او در پيوند با ناموس و خواهر و مادر اشاره مي کنيم . در حالي که غيرت ورزي مبتني بر منطق و متکي بر اخلاق و از همه مهمتر غيرتي که سر در آبشخور دانش و فضيلت و مناعت طبع داشته باشد دايره اي وسيع دارد که موضوعات گوناگوني را در بر مي گيرد . غيرت مي تواند جنبه ي کاملا فردي و شخصي داشته باشد به اين معنا که فرد بر اساس عزت نفس و مناعت طبع همواره خواهان پيشگامي در امور گوناگون نسبت به ديگران است گاهي که چنين احساسي با رفتارهاي منفي همراه مي شود به حسادت تعبير مي گردد . اين که دانش آموز يا دانشجويي در يک کلاس به دنبال سرآمد بودن باشد از غيرت فردي او نشات مي گيرد . غيرت جمعي معمولا در سايه ي احساس هم سرنوشتي بروز پيدا مي کند و نمونه هاي فراواني دارد . مثلا نگاه جانبدارانه و غيرتمندانه تماشاگران ايراني در استاديوم آزادي زماني که تيم ايران با يک تيم خارجي مسابقه دارد فرصت بروز مي يابد . حس پدر و مادر نسبت به فرزند که به انحاء گوناگون نمود پيدا مي کند نيز مي تواند سر در آبشخور غيرت داشته باشد . غيرت ورزي مرزي ندارد تا آنجا که نه تنها در عشق مجازي بلکه در عشق حقيقي و عرفاني نيز با جنبه هاي گوناگون غيرت ورزي برخورد مي کنيم . بايد اذعان داشت که هم غيرت فردي و هم غيرت جمعي در صورتي که از مسير عقل و منطق و دانشوري و فضيلت دنبال شود مي تواند به رشد و توسعه فرد و جامعه بيانجامد . اصولا هر چه مشترکات بين آحاد مردم بيشتر باشد ، امکان هدايت حس جانبدارانه و غيرت ورزانه آنها به سمت اقدامات سازنده بيشتر است . بر همين اساس کشورهايي که مردمانش زبان ، دين و فرهنگ مشترکي دارند و دين و مليت آنها به هم آميخته و جدا ناشدني است ( مانند ژاپني ها ) براي غيرت ورزي و تلاش در راستاي پيش افتادن از ساير ملت ها انگيزه ي بيشتري دارند تا آنجا که با کمترين امکانات طبيعي از لحاظ معادن و منابع و حتي زلزله خيز بودن محيط زندگي و فقر خاک ، در رتبه سوم اقتصاد جهاني قرار دارند . کشورهايي که با عقبه اي تاريخي سهم برجسته اي در تمدن بشري داشته اند نظير ايران در صورت بهره گيري از چنين پتانسيلي به عنوان موتور محرکه و لوکوموتيو پيش برنده قطار توسعه قادر به جبران عقب افتادگي هاي تاريخي و علمي که در اثر بي توجهي به اين ويژگي رخ داده خواهند بود مشروط به اين که دچار حواشي کم ارزش نشوند .

برخي از کشورهاي توسعه يافته مانند آمريکا که عقبه ي تاريخي قابل ذکري ندارند تلاش مي کنند با اسطوره سازي در سايه ي هنر و دانش ، به هژموني خود عمق و اعتبار ببخشند و حتي در مواردي مدعي برخورداري از ويژگي هايي باشند که متعلق به خودشان هم نيست و دستاورد مهاجر پذيري اين کشور است .

گاهي ما در غيرت ورزي دچار خطا مي شويم و تصور مي کنيم که دفاع از کسي که نگاه جانبدارانه اي نسبت به او داريم در هر شرايطي درست است به همين دليل تلاش مي کنيم رفتار غير معقول خود را در دفاع از چنين افرادي موجه جلوه دهيم . يک ضرب المثل موهن عربي است که مي گويد : " برادرت را ياري کن حتي اگر صاحب حق نباشد" اين ضرب المثل بهترين نمونه و مصداق براي به نمايش گذاشتن تعصب جاهلي عربي است که در قرآن هم مورد نکوهش قرار گرفته است .بسيار ديده شده که مسافران يک خودرو پس از وقوع برخورد و تصادف بدون دليل از راننده ي خود در برابر طرف مقابل دفاع کرده اند که کار درستي نيست . غيرتمندي بايد شانه به شانه ي اخلاق حرکت کند در غير اين صورت به دليل درآميختگي با جهل و تعصب کورکورانه اسباب زحمت خواهد شد و نتيجه ي عکس خواهد داشت . اين که بزرگان ما گفته اند " نگاه کنيد به آنچه مي گويد و نگاه نکنيد به اين که چه کسي مي گويد " در واقع دعوت به تعقل قبل از غيرت ورزي است. غيرت ورزي اين نيست که ما بخواهيم تحت هر شرايطي منويات بي اساس خود را به کرسي بنشانيم . بسيار ديده شده است که افرادي با تحريک حس غيرت ورزي يک مرد و وارد کردن اتهامي موهن به دختر و همسر يا خواهرش او را وادار به انجام جنايتي فجيع کرده اند. اگر فردي که هم کيش ما نيست ديدگاهي علمي و منطقي داشته باشد نبايد به بهانه ي اين که هم کيش او نيستيم ، سخن درست او را نپذيريم . اين که پيامبر مي فرمايند : " دانش را جستجو کنيد حتي اگر در چين باشد " ناظر بر همين معناست . پر واضح است که آن زمان ساکنان کشور چين مسلمان نبودند اما صاحب دانش و تمدن و فضائل علمي بودند به همين دليل پيامبر مسلمانان را به يادگيري دانش از آنها فرا مي خواند بدون اين که به آيين آنها اشاره اي داشته باشد .

بهره گيري از غيرت ملي براي شکوفا کردن اقتصاد کشور دستاوردهاي فراواني دارد . اين که ما معتقد باشيم نان خودمان بايد در سفره ي خودمان باشد ، نمونه اي از غيرت ورزي است . استفاده از خودرو توليد کشور خودمان آن هم با کيفيتي بالاتر از خودروهاي خارجي مي تواند نماد غيرت ورزي و پلکان ترقي ما باشد . تلاش در جهت خودکفايي مقتصدانه بهترين نمونه بهره گيري از غيرت براي اعتلاي نام ايران است . اين که مي گوييم خودکفايي مقتصدانه يعني اين که ممکن است توليد يک چيز در داخل کشور مقرون به صرفه نباشد لذا دليلي ندارد به توليد چيزي افتخار کنيم که نه تنها ارزش افزوده ي زيادي ندارد بلکه دردسر آفرين و هزينه بر است . دقيقا بر اساس اصل غيرتمندي نبايد به دنبال چيزي باشيم که رسيدن به آن در گرو بازماندن از چيزهاي مهم ديگري است و با منافع ملي ما سازگاري ندارد  !اين که ما مراقب باشيم از غيرت و غيرتمندي تعريفي درست ارائه دهيم و با هر دستاويزي به دنبال بر سر غيرت آوردن افرادي فاقد دانش و تحريک پذير نباشيم ، نشانه اي از اخلاق مندي است . اين که ما همواره خواستار برخورداري ملت خود از رفاه و نشاط و فضيلت و اخلاق و قانونمندي باشيم بهترين مصداق غيرت ورزي است و نقطه ي مقابل آن نشان دهنده ي بيگانگي با غيرت است .