قانون نانوشته ای وجود دارد که بر اساس آن هر امکاناتی که در اختیار مردم قرار می گیرد در کنار آن نیازهایی ایجاد می شود . از زمانی که قانونی برای تحصیل رایگان به تصویب می رسد نیاز به احداث مدارس ، تربیت معلم ، احداث مراکز تربیت معلم ، ثبت نام دانش آموز و به تبع آن چاپ کتاب های درسی و تولید لوازم التحریر و تعریف لباس برای دانش آموزان و ... به عنوان نیاز مطرح می شوند . تا پیش از آن که لوله کشی گاز طبیعی به شهرها و روستاها برسد خرید بسیاری از لوازم که سوخت آنها گاز باشد چندان ضروری به نظر نمی رسید اما با ورود گاز به خانه ها چنین نیازهایی احساس شد .

قانون نانوشته ی دیگری هم وجود دارد که بر اساس آن دستیابی به هر چیزی تنها در برابر از دست دادن چیزهای دیگر ممکن است . تکنولوژی تاکنون ارمغان های فراوانی برای جامعه ی بشری داشته است اما در برابر آن نیز استرس و انتظار و شتاب را به زندگی افزوده و آرامش قبلی را گرفته است .

آدمی ذاتا جستجوگر و شکارچی آگاهی است و همواره در حال پشت سر گذاشتن برخی

نمی دانم هاست اما به ازای هر پاسخی که به پرسش هایش داده می شود ، صدها پرسش جدید جوانه می زند . یکی تنها غم نان دارد و دیگری سودای جهان و شگفت انگیز این است که هر دو به هم حسادت می کنند و کسی که هم پول دارد و هم شهرت و امکانات آرزو دارد مانند یک کارگر ساختمانی با آرامش روی زمین خاکی بنشیند و تکه نانی را به دندان بکشد و در مقابل کارگر ساختمانی هم آرزو

می کند که حتی اگر شده برای یک لحظه به جای آن شخص برخوردار باشد .

معلوم می شود که نه داشتن های فراوان به معنای پایان آرزوهاست و نه نداشتن های فراوان می تواند امید به داشتن را از آدمی بگیرد .

غرض از این مقدمه این است که جامعه ی ما در شرایط کنونی بسیاری از نداشته های خویش را مرهون داشته های خود است . چرا که از برخی جهات شرایط جامعه تغییر کرده که احساس نیازهایی را به دنبال داشته است و از آنجایی که پاسخ به نیازهای جدید مشروط به ایجاد ظرفیت های بیشتر است ، این حس وجود دارد که کمبودها فراوان است . شاید مشکل اصلی ایجاد ظرفیت های فرهنگی برای داشتن چیزهایی است که به تبع امکانات جدید در اختیارمان قرار گرفته است .

همان گونه که ایجاد برخی امکانات به دنبال خود نیاز به چیزهای جدید متناسب با امکانات ایجاد شده را ایجاد می کند ، سخنان و وعده های رنگین کمانی نیز انتظارات و مطالبات جدیدی را به دنبال خواهد داشت . حتی گاهی تغییر نام و عنوان یک اداره و سازمان توقعات جدیدی را ایجاد می کند . وقتی ما از عدالت سخن می گوییم و خود را مدعی برقراری عدالت معرفی می کنیم تمامی کسانی که با تعریف عدالت آشنا هستند انتظار دارند که با آمدن و قبول مسئولیت از سوی مدعیان برقراری عدالت ، هر چیزی سر جای خودش باشد . از اشیاء و ساختمان ها گرفته تا پست ها و القاب و آدم ها .

وقتی ما از عدالت سخن می گوییم یعنی این که اگر هزینه ای می پردازیم باید معادل پولی که پرداخته ایم کالایی را تحویل بگیریم که ارزش آن را داشته باشد . ظرف چند دهه ی گذشته مردم هزینه های فراوانی برای برقراری عدالت پرداخته اند و انتظار دارند که این کالای معنوی را تمام و کمال تحویل بگیرند . واژه هایی نظیر عدالت و جمهوریت و قانون بار معنایی خاصی دارند و توقع ایجاد می کنند لذا به کارگیری و دم زدن از آنها پیامدهایی دارد که مطرح کنندگان آن باید به الزامات به کارگیری چنین واژه هایی پای بند باشند .

این که قانونی در مجلس تصویب نشود یک مسئله است و این که قانونی تصویب شود اما اجرا نشود صدها مسئله را به دنبال خود مطرح می کند . برای نمونه بازنشستگان تا زمانی که 9 هزار میلیارد تومان بابت بهبود وضعیت حقوقی آنها اختصاص داده نشده بود مدعی عدم اجرای قانون نبودند اما از زمان اختصاص این مبلغ در به در به دنبال اجرای آن هستند چرا که پیش خود حساب می کنند که هر قانونی که تصویب می شود بر اساس نیاز جامعه ی بازنشستگان است. بنابراین قضیه خیلی ساده است به طوری که هیچ قدرتی قادر به توجیه این بی قانونی نیست و همواره جای اعتراض وجود دارد که چرا قانونی به تصویب رسیده و وعده ای از رهگذر آن مدعی پیگیری تصویب چنین قانونی بوده اند و بعد از تصویب آن نیز همه چیز را به نام خود تمام کرده اند اما حالا حتی جرات پیگیری علت عدم اجرای چنین قانونی را هم ندارند و آنهایی که نمی توانند پاسخگوی خیل عظیم بازنشستگان باشند در این خصوص آرزو می کنند که ای کاش چنین قانونی تصویب نشده بود . علی (ع) سخن زیبایی دارند آنجا که می فرمایند : سخن ( ادعا ) تا زمانی که بر زبان نیامده زندانی شماست اما همین که آن را بر زبان آوردید ( یعنی وعده دادید ) شما زندانی آن هستید . حالا محاسبه کنید که شمار کسانی که زندانی سخن خود هستند چقدر است .