بخش قابل توجهی از مناسبت ها که با آیین ها ، جشنواره ها ، سوگواره ها ، کنفرانس ها ، نشست های ادبی و سخنرانی ها همراهی می شود با موضوعات دینی و بن مایه های مذهبی پیوندی غیر قابل انکار دارد . از تولد شخصیت های دینی گرفته تا شهادت ها ، اعیاد دینی و مذهبی و برخی مناسک، ضمن این که ظرف 4 دهه گذشته در راستای حاکمیت فضای دینی شاهد راه اندازی مناسبت های گوناگون با اسامی جدید و تعیین عناوین جدید برای شهرها در راستای پررنگ نشان دادن صبغه ی دینی و مذهبی رفتار ساکنان آن و الزاماتی که به دنبال دارد، هستیم. در همین رابطه سازمان اوقاف و امور خیریه ، مراکز آموزشی در سطوح گوناگون ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، هیئات مذهبی ، سازمان تبلیغات اسلامی ، صدا و سیما ، روابط عمومی وزارتخانه ها و ادارات و رسانه های مکتوب و برخط ، بخش اعظم ظرفیت های خود را به تبلیغات و برگزاری تمام قد چنین آیین هایی اختصاص می دهند و شهرداری ها نیز عمدتا با درگیر کردن معاونت فرهنگی و اجتماعی خود در موارد زیادی مسئولیت تامین مالی و تدارکاتی این آیین ها را بر عهده می گیرند بدان امید که خروجی نهایی تمامی این دلمشغولی ها حاکمیت فضای مذهبی بر مناسبات اجتماعی در اشکال گوناگون آن باشد . فرض بر این است که در برابر چنین جریانی ، جریان دیگری که نقطه ی مقابل آن تصور می شود نیز کار خودش را می کند و برای خنثی سازی چنین تلاش هایی از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد. هر چند در حال حاضر نمی توان از میزان بودجه ای که از طریق سازمان اوقاف و امور خیریه و همچنین معاونت های فرهنگی و اجتماعی شهرداری ها هزینه می شود سخن گفت اما بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی و صدا و سیما و سایر رسانه ها قابل احصاء و ارزیابی است و طبیعتا کسانی که از دور و نزدیک دستی بر آتش تبلیغات دارند می دانند که سالیانه چه میزان از بودجه های دولتی به تبلیغات اختصاص پیدا می کند . حال پرسش این است که آیا وضعیت فرهنگی کشور و کم کیف مناسبات اجتماعی تناسبی با هزینه کردهای تبلیغاتی دارد و اگر ندارد اشکال به کجا برمی گردد. هر چند انتظار می رود با توجه به درهم تنیدگی دیانت با سیاست و اقتصاد و همچنین قرار گرفتن باورهای دینی در پس زمینه ی فعالیت های تبلیغاتی ، شاهد رشد شاخص های ارزشی در رفتارها و مناسبت های اجتماعی باشیم اما تنوع ناهنجاری ها و فاصله ی وضعیت مطلوب از شرایط موجود بیانگر این واقعیت است که تناسبی قابل قبول و متقاعد کننده بین تبلیغات صورت گرفته و دستاوردهای آن وجود ندارد .

آیا این ایراد به موضوع تبلیغات برمی گردد یا شیوه های تبلیغاتی سنتی از کارآمدی بالایی برخوردار نیستند؟

از یک طرف آمارها صعودی هستند یعنی شمار شبکه های تلوزیونی قابل مقایسه با گذشته نیست ، تعداد روزنامه ها در خور اعتناست ، تشکل های دینی و مذهبی و مردم نهاد و گروه ها و دسته جات و هیات ها هم که یکی دو تا نیست ، در اغلب مسافرخانه و هتل ها و غذاخوری های بین راهی و پایانه های مسافربری و ایستگاه های قطار و فرودگاه ها هم که مسجد ساخته اند تعداد شاعران و نویسندگان و تیراژ کتاب ها هم که خیلی بالاست و آمار مداحان نیز الی ماشاء الله زیاد است به طوری که ما تاکنون با چنین تشکیلات عریض و طویلی برای چنین فعالیتی با برخورداری از حمایت های چند جانبه روبرو نبوده ایم و این شغل درآمدزایی بسیار بالایی دارد و نهایتا بودجه های تبلیغاتی نیز سال به سال افزایش پیدا می کند و از سویی دیگر شاهد رفتارهایی بر مبنای ارزش های مورد تاکید در تبلیغات نیستیم . درست مانند این که در یک جاده صدها هزار علائم هشدار دهنده و دوربین و مامور راهنمایی و رانندگی به هدایت و خط دهی مشغول باشند و در عین حال روزانه چندین تصادف منجر به فوت و یا جرح و مصدومیت و معلولیت داشته باشیم . طبیعتا در چنین شرایطی ناگزیر همه ی نگاه ها به جاده و کیفیت و مهندسی آن معطوف می شود . بالاخره فرد بیماری به پزشک مراجعه کرده و پزشک هم تمامی علائم بالینی و کلینیکی و آزمایش و عکس و سونوگرافی و ... را مورد بررسی قرار داده و همه چیز به گونه ای است که ظاهرا این شخص نباید احساس درد و ناراحتی داشته باشد ولی بیمار اظهار نگرانی و بیقراری می کند . اینجاست که ذهن پزشک متوجه شرایط روحی و روانی بیمار می شود. چگونه می شود که با وجود نکته سنجی این همه نهادهای نظارتی برای جلوگیری از ورود افراد فاقد صلاحیت به نهادهای مشورتی و ادارات و سازمان ها باز هم از بروز برخی مفسده ها خبر می رسد ؟ قاعدتا باید به سراغ بررسی برخی دیگر از شاخص ها برویم تا ببینیم که مشکل چیست ؟ می گویند مادر شوهر یک عروس شکمو که نامش یاسه بود ، مقداری شیره ی انگور در خمره ای بزرگ گذاشته بود . روزی که می خواست برای انجام کاری از خانه خارج شود مقدار زیادی آرد بر روی زمین پاشید تا اگر عروسش برای برداشتن شیره به سراغ خمره برود از جای پایش که روی آرد ها می ماند مشخص شود و گریبانش را بگیرد و ظاهرا همه ی جوانب احتیاط را رعایت کرد . وقتی از خانه خارج شد عروس خانه یعنی همان یاسه با دیدن این وضعیت چاره ای اندیشید و سوار خر شد و خودش را به خمره ی شیره رسانید و از شیره ها برداشت و خورد . وقتی مادرشوهرش به خانه برگشت جای پای خر را روی زمین دید و جای دست عروسش را روی خمره ی شیره مشاهده کرد و با خود گفت : پا ، پای خر ؛ دست دست یاسه ، عقلم به این کار نمی ماسه .

وقتی سرجمع فعالیت های تبلیغی و تمهیدات فرهنگی و هزینه های آن را در کنار نتایج حاصله قرار می دهیم به این نتیجه می رسیم که عده ای متولیان امور فرهنگی را دور می زنند ؛ درست مانند واسطه هایی که مانع از دسترسی مردم به اجناس و محصولات ارزان می شوند و ایجاد نارضایتی می کنند . مسلما هدف از این همه تبلیغات و اندیشیدن تمهیدات این نبوده که برای عده ای شغل ایجاد شود زیرا قاعدتا برنامه ریزی با هدف ایجاد شغل صورت نگرفته و هدف بالاتری مد نظر بوده است . برخی بر این باور هستند که می توان با پیدا کردن واسطه هایی که در هزارتوی فعالیت های فرهنگی رخنه کرده اند ، دست آنها را کوتاه کرد اما مسئله این است که تبلیغات به خودی خود کارساز نیست زیرا تبلیغ با هدف معرفی رفتار درست صورت می گیرد نه توجیه آنچه رخ داده لذا به نظر می رسد که ما از تاثیر عمل درست و مدیریت صحیح بر افکار عمومی غافل بوده ایم و تصور کرده ایم همه چیز با تبلیغ درست می شود در حالی که بهترین راه تبلیغ درستکاری است.