تردیدی نیست که توجه ویژه به آموزش و پرورش خصوصا برای کشورهای در حال توسعه از نان شب هم واجب تر است به همین دلیل تمامی فعالیت هایی که در مدارس ، دانشگاهها و همچنین مراکز فرهنگی و هنری و حتی ورزشی دنبال می شود به دلیل این که جنبه ی آموزشی و تربیتی دارد مشمول چنین نگاهی می شود . آموزش و پرورش یا تعلیم تربیت وقتی در کنار یکدیگر قرار می گیرد نکته ای را به ذهن متبادر می کند و آن این است که بین این دو باید هماهنگی و همراهی وجود داشته باشد لذا هر سخن و اقدامی که به شائبه ی وجود تباین و ناسازگاری بین آموزش و پرورش دامن می زند به منزله ی سم مهلک است . بر خلاف تفکری سمت گیرانه و ناشیانه که برخی به دنبال دامن زدن به آن هستند اساسا طرح بحث تقدم و تاخر آموزش و پرورش نسبت به یکدیگر گونه ای نشانی غلط دادن است که از رسوبات بر جای مانده تحت تاثیرتلاش های نخ نما شده ای است که ظرف چند دهه ی گذشته همواره نتیجه ی عکس داده است !

آموزش و پرورش مانند دو بال است که بهره گیری از آنها در گرو وجود هماهنگی بین آنهاست لذا قائل شدن به وجود هر گونه تقابلی بین آموزش و پرورش به توقف رشد فرهنگی می انجامد . متاسفانه ظرف چند دهه ی گذشته برخی که تصور می کردند حرف های زیادی برای گفتن دارند تلاش کردند با ارائه ی تعریفی غلط از پرورش و تربیت در جهت چربانیدن سهم پرورش در مدارس و دانشگاه ها و مراکز فرهنگی گام بردارند . آنچه به بدعاقبتی چنین رویکردی دامن زد ، در آمیختگی بحث تربیت با سلایق سیاسی و گسیل نیروهایی ناهمسان و آموزش ندیده به مدارس برای عهده دار شدن مسئولیت پرورش کودکان و نوجوانان بود که به ایجاد شکاف در بین مربیان و معلمان منجر گردید و تلقی خاصی از کار پرورشی و تربیتی ایجاد کرد که هنوز هم آثار زیانبار آن زدوده نشده و موجبات ناکارآمدی این بخش را فراهم کرده است .

چالش دیگری که زمینه ساز عدم توفیق فعالیت های پرورشی در مدارس گردید به ناهمخوانی فضای مدرسه با اجتماع و خانواده بازمی گردد در حالی که این مسئله در مورد تعلیم علوم رخ نداد زیرا والدین یا به دلیل کم سوادی در این مورد دخالت نمی کردند و یا با اشراف و آگاهی به تکمیل تلاش معلمان می پرداختند اما در مورد مسائل تربیتی اینگونه نیست . معمولا این انتظار وجود دارد که دانش آموز آنچه را که در مدرسه آموخته باید در خانه و اجتماع تمرین کند و مصادیق و نمونه های آن را با چشم ببیند ؛ در حالی که وقتی زمینه ی تمرین اموخته های تربیتی به دلیل سلیقه ای بودن در خانه و اجتماع فراهم نیست ، کودکان و نوجوانان با گونه ای ناسازگاری بین خانه و مدرسه و اجتماع مواجه می شوند . تصور کنید دختربچه ای 9ساله که در مدرسه با چادر در مراسم جشن تکلیف نماز می خواند با وضعیتی دیگر در مجالس عروسی و میهمانی های خانوادگی شرکت می کند و در جامعه نیز با حالتی بینابین مواجه می شود .مسلما هیچ کس با یک الگوی ذهنی که در مورد آن اتفاق نظری وجود ندارد به جایی نمی رسد .

پیوند زدن سیاست با فعالیت های تربیتی و پرورشی موجب می شود که با وقوع کوچکترین لغزش در عرصه ی سیاسی ، تمامی آموخته هایی که حکم وحی منزل داشته اند یکباره مورد شک و تردید قرار گیرند . در حالی که آموزش دین در مدرسه باید مانند آموزش مهندسی و معماری باشد و همانگونه که استاد به دانشجویان تفهیم می کند که من اصول خانه سازی را به شما یاد می دهم اما ممکن است شما در سطح شهر با بناهایی مواجه شوید که چنین اصولی در آنها رعایت نشده ، دانشجویان هرگز در درستی آموزه های او تردید نخواهند کرد اما اگر ما در عرصه ی تربیت بخواهیم فلان شخصیت سیاسی را به عنوان الگو و مصداق آموزه های خود معرفی کنیم در صورتی که آن شخصیت دچار لغزش شود ، معیارهای تربیتی به بازی گرفته می شوند که چنین پدیده ای نتیجه ی هم آغوشی سیاست با تربیت است . کما این که برخی از نهادهای دینی نظیر مسجد نیز از رهگذر چنین نگاهی دچار آسیب شده اند. سیاست ممکن است به اقتضای شرایط تغییر کند اما اصول اخلاقی تغییر ناپذیرند.

مسئله ی آسیب زدای دیگری که آفت تربیت است غفلت از نگاه انسانی دین به زندگی و بی توجهی به مناسبات بین مولفه های تشکیل دهنده ی اجتماع در برنامه های پرورشی است. اصولا ترویج نگاهی که به تفکیک و دسته بندی بین انسان ها منجر می شود و موجب غفلت از مشترکات انسانی می گردد و معطوف به تعصبات و جانبداری های فرقه ای و جناحی است ، ضمن این که به خشونت های کلامی و رفتاری در جامعه دامن می زند، مانع بزرگی برای همزیستی مسالمت آمیز در جامعه ای متکثر است که بیش از هر چیز به نقش وحدت آفرین ملیت لطمه وارد می کند !

دلیل اصلی ریزش های زنجیره ای در بحث تربیت، آزمون و خطاهای متعدد رخ داده در چنین عرصه ای است که ترمیم ها و تجدیدنظرها نیز نتوانسته از درجات ناکارآمدی آن بکاهد. میدان دادن به افرادی انگشت شمار برای سخنرانی و کتاب سازی در زمینه های تربیتی و نگاه انحصاری به پرورش و تربیت توسط افرادی نشاندار ، آسیب دیگری است که الگوهای تربیتی را در معرض انتقاد شدید قرار داده است ، در حالی که ما باید همواره از سلیقه ها و شیوه های گوناگون تربیتی که با هدفی مشترک دنبال می شود استقبال کنیم . با نگاهی به شمارگان فراوان کتاب هایی کم اثر که در زمینه های تربیتی نوشته و به چاپ رسیده و با حمایت های ویژه در کتابخانه های مدارس توزیع شده و از طریق رسانه های پرمخاطب به مسابقه گذاشته شده نشان می دهد که رسوخ نگاه انحصارطلبانه به میدان تربیت و پرورش چه آثاری به دنبال داشته که حتی افراد شناخته شده در چنین عرصه ای نیز در ردیف شاکیان ایجاد وضع موجود هستند.

به نظر می رسد که تلاش برای ایجاد تقابل بین آموزش و پرورش به موضوع رقابت جامعه ای دو قطبی تبدیل گردیده و هر دو قطب در جهت خنثی کردن نیروی وارد شده توسط طرف مقابل تلاش می کنند که در نهایت به هرز روی نیروها و اتلاف هزینه ها و امکانات به کار گرفته شده می انجامد. لذا به نظر می رسد که ما بیش از هر چیز نیازمند باور مندی به ایجاد هماهنگی بین آموزش و پرورش و رهایی بخشی تدریس اخلاق از حصار کج سلیقگی ها هستیم چرا که اگر بنا باشد اخلاق به عنوان دستاورد تربیت بخواهد خردورزی که دستاورد دانشوری است را به سخره بگیرد تا صد سال دیگر هم به جایی نخواهیم رسید .