خاورمیانه همچنان یکی از حساسترین نقاط جهان است. منطقهای پر از تضادها، منازعات و در عین حال فرصتهای بزرگ برای توسعه. در این میان، ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی، نقش تعیینکننده در آینده سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه ایفا خواهد کرد.
موقعیت جغرافیایی ایران آن را به چهارراهی میان خلیج فارس، قفقاز، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی بدل کرده است. این جایگاه نه تنها در امنیت انرژی، بلکه در مسیرهای تجاری جهانی اهمیتی بیبدیل به ایران میدهد، نقشی که هیچ قدرتی در منطقه نمیتواند آن را نادیده بگیرد.
از جنگ سوریه و عراق گرفته تا پرونده فلسطین و تقابل با اسرائیل، ایران همواره در مرکز تحولات امنیتی منطقه حضور داشته است. قدرت نرم و سخت تهران در حمایت از گروههای مقاومت و توانایی آن در شکلدهی به موازنه قوا، ایران را به یکی از بازیگران غیرقابل چشمپوشی در معادلات خاورمیانه تبدیل کرده است.
پرسش اساسی این است که آیا این نقش در آینده به سوی همکاری و همگرایی تغییر خواهد کرد یا در قالب رقابت و تنش باقی میماند.
ایران سالهاست در میدان فشار تحریمهای غرب قرار دارد. اما همزمان با روسیه و چین همکاریهای راهبردی تازهای را آغاز کرده است. در جهانی که به سمت نظم چندقطبی در حرکت است، موقعیت ایران میتواند به فرصتی برای بازنگری فعالتر تبدیل شود مشروط بر آنکه سیاست خارجی بتواند میان شرق و غرب موازنهای هوشمندانه ایجاد کند.
ذخایر عظیم نفت و گاز بزرگترین دارایی ایران برای آینده است. با این حال، اقتصاد کشور همچنان زیر فشار تحریم، تورم و نبود سرمایهگذاری خارجی قرار دارد.
کارشناسان معتقدند اگر ایران بتواند با اصلاحات اقتصادی، شفافیت و جذب سرمایه مسیر تازهای بگشاید، میتواند در کنار کشورهای خلیج فارس به قطب انرژی و صنعت تبدیل شود.
از شعر و ادبیات فارسی گرفته تا میراث تاریخی و نفوذ فرهنگی، ایران سرمایهای دارد که بسیاری کشورهای منطقه از آن محرومند. این قدرت نرم میتواند مکمل دیپلماسی رسمی باشد و چهرهای مثبت از ایران در جهان عرب و فراتر از آن ترسیم کند.
اما آینده منطقهای ایران بدون حل مسائل داخلی روشن نخواهد بود. تورم و کاهش قدرت خرید مردم از اصلیترین دغدغههای امروز است. بیش از نیمی از جامعه ایران زیر 25 سالاند. نسلی که خواهان آزادی، شغل و آیندهای بهتر است.
اصلاحات در ساختار حکمرانی، مبارزه با فساد و افزایش شفافیت از مطالبات اساسی جامعه است. اگر این چالشها نادیده گرفته شود، توان ایران برای ایفای نقش سازنده در منطقه تضعیف خواهد شد.
ایران در نقطه عطفی قرار دارد. یا میتواند با تمرکز بر توسعه داخلی و همکاری منطقهای، جایگاه خود را به عنوان محور ثبات و پیشرفت تثبیت کند یا در صورت ادامه فشارهای اقتصادی و سیاسی با محدودیتهای جدی روبرو شود.
آینده خاورمیانه بدون ایران قابل تصور نیست. اما آینده ایران بیش از هر زمان دیگری به تصمیمات امروز وابسته است.
بزرگترین چالش داخلی ایران، فشار اقتصادی ناشی از تحریمها و سوء مدیریت است. تورم بالا، کاهش قدرت خرید مردم و محدودیتهای سرمایهگذاری خارجی بر توان ایران برای ایفای نقش منطقهای اثرگذار است. با این حال ظرفیتهای گسترده در بخش کشاورزی، صنعت، فناوری و گردشگری میتواند زمینهساز رشد باشد به شرطی که سیاستهای اقتصادی به سمت شفافیت، بهرهوری و جذب سرمایه هدایت شوند.
با تدبیر و مدیریت میتوان سایه جنگ، تحریم و فشارهای سیاسی را از سر ایران دور کرد. هر چند دولتمردان شرق و غرب صرفا منافع خود را در نظر دارند و اگر بتوانند از کشورهای دیگر استفاده ابزاری میکنند.
والسلام