کسانی که درک واقع بینانه ای از پیوند اقتصاد و سیاست دارند هر گاه بخواهند دستاوردهای هر دولتی را مورد ارزیابی قرار دهند قبل از هر چیز صرف نظر از شعارها و موضع گیری دولت ها به سراغ شاخص های اقتصادی می روند و تغییرات آن را مورد بررسی قرار می دهند . به همین دلیل دولت ها ناگزیر هستند هر طرح و برنامه یا لایحه ای را با توجه به آثار اقتصادی آن پیگیری نموده و یا به مجلس ارائه دهند . برنامه های اجتماعی و فرهنگی هم از این قاعده مستثنی نیستند زیرا نمی توان منکر تاثیرات و تبعات اقتصادی آنها گردید. برای نمونه در سال گذشته که دولت مبادرت به ایجاد محدودیت در فضای مجازی کرد ، بسیاری از افراد در حوزه ی کسب و کارهای اینترنتی فرصت های زیادی را از دست دادند و متضرر شدند و کاملا مشخص بود که این طرح فرهنگی نه تنها ضد اقتصادی بود بلکه به اهداف فرهنگی خود هم نرسید . گاهی می بینیم دو رویداد مشابه در دو کشور نتایج متفاوتی به بار می آورند. برای نمونه این که کشور روسیه پس از حمله به اوکراین و تحمل تحریم های اقتصادی سنگین اخیرا از جهش اقتصادی خود خبر داده و کشور ما هنوز از زیر بار تحریم های چندین ساله ناشی از جنگ کمر راست نکرده و تورم و رکود را همزمان با هم تجربه می کند درواقع نشان دهنده ی بضاعت کشورها برای ورود به عرصه های گوناگون است . این که ما چه می گوییم و چه می خواهیم و چه اهدافی را دنبال می کنیم و ممکن است درست هم بگوییم به این معنا نیست که قادر به تحقق تمامی اهداف خود بدون پیامدهای اقتصادی آن هستیم و حتما باید پیگیر خواسته های خود بدون در نظر گرفتن ملاحظات و جوانب و آثار و تبعات اقتصادی آن باشیم . اینجاست که برای کشف میزان آسیب پذیری یک کشور باید دید سیاست خارجی و برنامه های فرهنگی و اجتماعی دولت آن کشور چه نسبتی با ظرفیت های اقتصادی اش دارد . ظرف یک صد سال گذشته آمریکا اقتصاد خود را با جنگ افروزی سرپا نگه داشته است زیرا بر کسی پوشیده نیست که فعال نگه داشتن صنعت نظامی در آمریکا که در اختیار بخش خصوصی است و بابت سودهای میلیاردی به دولت مالیات می دهد ، ایجاد بازار کار می کند و رونق اقتصادی را به دنبال دارد . این واقعیت ، بیانگر توجیه رفتار جنگ افروزانه آمریکا از منظر اقتصادی در شرق اروپاست ! در حالی که اروپا به اندازه ی آمریکا از این جنگ سود نمی برد !

همان گونه که خاک یک سرزمین برای انجیر و یا زیتون و خرما مناسب است و خاک سرزمینی دیگر مستعد کاشت موز و مرکبات است ، اقتصاد و فرهنگ کشورها نیز همین ویژگی را دارد . هشت سال جنگ که علی رغم میل خودمان ناگزیر به توقف آن شدیم در حالی که بنا داشتیم با ادامه دادن به جنگ متجاوز را تنبیه کنیم ، ظرفیت های اقتصادی ما را به نمایش گذاشت و هنوز هم در حال تاوان دادن بابت خسارت های مادی و انسانی و روحی وروانی جنگ هستیم که جزئیات آن ممکن است ظرف 10 سال آینده مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.

از دید کارشناسان اقتصادی در شرایط کنونی مناسب ترین صنعتی که می تواند اقتصاد ما را به حرکت درآورد و از رکود و جمود خارج سازد و در دراز مدت به یاری فرهنگ ما بیاید و ریشه ی بیکاری را هم بسوزاند، فعال سازی صنعت توریسم در سایه اتخاذ سیاستی متناسب با آن است که به صورت کاملا ناشیانه ای مورد غفلت قرار گرفته و به حاشیه رانده شده و تداوم حاکمیت چنین دیدگاهی نسبت به صنعت گردشگری از رسوبات بر جای مانده از هشت سال جنگ ناگزیر است . در حالی که جای جای سرزمین ما دیدنی است و مردمی مهربان و مهمان نواز داریم و شانه به شانه ی هند و چین و یونان و مصر و ایتالیا می توانیم در چنین میدانی عرض اندام کنیم . ولی متاسفانه غفلت های غیرقابل بخشش و متکی بر نگاهی فسیل شده ، این لباس برازنده را از تن ما بیرون آورده و بر تن کشورهایی پوشانده که برای به نمایش گذاشتن گذشته ی خود چیزی ندارند و ناگزیر به ساختن برج های بلند و بازارهای آنچنانی شده اند. برخی از کشورهای توسعه یافته و فاقد منابع زیرزمینی و خاک مناسب برای کشاورزی، بدون آن که نیازمند ارتشی نیرومند و سلاح هایی مخوف باشند آنچنان در سایه ی کار و تلاش و دانش و تولید و صدور تکنولوژی ، منافع خود را با منافع کشورهای جهان گره زده اند که ناامن شدن آنها برای اغلب کشورها خسارت بار است و به همین علت امنیت آنها با هزینه ی کشورهای دیگر تامین می شود و جایگاه اقتصادی مناسبی هم در جهان دارند ؛ این در حالی است که برخی از کشورهای توسعه نیافته و محتاج تنفس در فضای صلح آمیز و عاری از تنش های القایی، نزدیک به نیمی از درآمد خود را صرف تولید سلاح می کنند که حتی نگهداری آنها نیز هزینه بر است چه رسد به استفاده از آنها در درگیری های نظامی !

در چنین گردابی ما نباید از نقش فریبکارانه ی نفت که تصوری غلط از منافع آن داریم غافل شویم . اگر این امکان وجود داشت که ما می توانستیم درآمدهای نفتی را صرفا به استحکام زیرساخت های فرهنگی و آموزشی که بی رحمانه مورد غفلت قرار گرفته اختصاص دهیم و ارتباط آن را با سایر فعالیت های هزینه بر و حمایت های بی حساب و کتاب از برخی جریان ها قطع کنیم می توانستیم روی ظرفیت هایی که خطرپذیری پایین تری دارند و امنیت کشور ما را با منافع سایر کشورها خصوصا همسایگان گره می زنند، متمرکز شویم و تا زمانی که به خط تعادل نرسیده ایم بیش از دیگران به خودمان بپردازیم . در یک نگاه کلی به نظر می رسد که ما در شرایط مخاطره آمیز کنونی بیش از هر چیز نیازمند دوراندیشی هستیم تا با نگاهی حساب شده به آثار و تبعات اقتصادی هر اقدام و طرح و برنامه ای ، خود را از تیررس نگاه آزمندانه ی رقبای جهانی و منطقه ای دور نگه داریم و از فرصت سوزی دست برداریم زیرا به آتش بازی در خانه چوبی بی شباهت نیست.