رمضان به معنی شدت حرارت و داغی سنگ در اثر تابش خورشید است و نامگذاری ماه روزه به نام رمضان از این جهت است که در این ماه آن گونه که پیامبر (ص) فرموده گناهان سوزانده می شود و زمینه ای برای پاک شدن روزه داران فراهم می گردد.

روزه همان گونه که در قرآن آمده در سایر ادیان هم مرسوم بوده و در ادیان شرقی هم توصیه شده است و در تمامی ادیان به عنوان راهکاری برای تزکیه نفس و ایجاد حصار پیرامون رویکردهای افزون خواهانه انسان هاست است تا میل به گناه در آنها تضعیف شود. تعریفی که می توان از گناه ارائه داد بر دو پایه استوار است . خودآزاری و مردم آزاری .از این رو می توان گفت : مباش در پی آزار و هر چه خواهی کن .

آدمی از این که خود و دیگران را به هلاکت و زحمت بیندازد نهی شده است و این گفته با اهداف بازدارنده از گناهان کبیره و غیر کبیره همپوشانی دارد

مدت زمان تعیین شده برای روزه و رعایت شرایط آن به گونه ای است که پرهیز از گناه ظرف این مدت حدودا 30 روز به ملکه و عادت تبدیل می شود تا شخص روزه دار طعم درستکاری را بچشد و به صفات نیکو آراسته شود . شرایط مورد تاکید برای روزه دار او را در وضعیتی قرار می دهد که امکان گناه را به حداقل می رساند .

رمضان هم مانند شب قدر است یعنی قابلیتی در آن نهفته که باید درک شده و مورد بهره برداری قرار گیرد . ماه رمضان و شب قدر برای کسی که از آنها بهره نمی برد هیچ تفاوتی با شب ها و ماه های دیگر ندارد . برخورداری از برخی قابلیت های معنوی در گرو منزه شدن روح و جان است . بر اساس آموزه های عرفانی نور حقیقت در همه جا پراکنده است اما تنها دل هایی که مانند آینه شفاف شده باشند توانایی انعکاس آن را دارند . اگرچه ظاهرا 9 چیز روزه را باطل می کند اما آنچه روزه را زینت می بخشد و به آن طعم و مزه می دهد راستگویی ، پرهیز از غیبت ، خودداری از دزدی ، زنا ، قتل ، قسم دروغ ، لقمه حرام ، بدخلقی ، تهمت و تمام کارهایی است که می تواند مجازات در پی داشته باشد و موجب آزار خود و دیگران شود .

کسی که حقوق بالایی می گیرد که حق او نیست و با همین حقوق غذا می خرد و افطار می کند یک روزه دار واقعی نیست . کسی که در حین سخنرانی دروغ می گوید و به این و آن افترا می بندد چگونه می تواند خود را روزه داربداند . در آموزه های دینی کسی که قصد عمل کردن به وعده ای که داده ندارد اساسا دین ندارد که بخواهد به فرمان دین روزه بگیرد .( لا دین لمن لا عهد له ) زیر پا گذاشتن عهد و پیمان و به کارگیری خدعه و نیرنگ ، اختلاس ، کم کاری ، مسئولیت گریزی و مسائلی از این قبیل با روح روزه داری در تضاد است .

اگر از این منظر به روزه نگاه کنیم ، روزه ی واقعی می تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی را برطرف کند ولی اگر چنین کارکردی نداشته باشد از فلسفه ی وجودی خود فاصله می گیرد !

 روزه یک بسته ی معنوی است که آثار آن باید آنچنان عمیق باشد که برای یازده ماه باقی مانده تا ماه رمضان بعدی ، تضمین کننده ی هنجارمندی رفتار روزه دار باشد. روزه نسخه ای یکماهه برای بهبودی روح و روان و بیماری های نفسانی و توصیه شده توسط خالق انسان است که باید به تمام جزئیات آن توجه شود. همان گونه که سازنده یک خودرو دفترچه ای دربرگیرنده دستورالعمل های گوناگون برای حفظ و نگهداری آن به خریدار تحویل می دهد ، خداوند خالق انسان نیز برای مصون ماندن انسان از وسوسه های شیطانی دستورالعمل هایی دارد که یکی از آنها روزه است .

از جمله اعمال توصیه شده برای ماه مبارک رمضان بالا رفتن از نردبان دعا برای رسیدن به اهداف معنوی و مادی است . دعا از جنس خواستن و مطالبه است به همین دلیل کسی که در راه رسیدن به خواسته ی خود تلاش نکند ، دعایش اثربخش نخواهد بود . از این رو دعا کننده اولا باید بداند که چه می گوید و چه می خواهد تا بتواند در جهت استجابت دعای خود حرکت و تلاش کند . بنابراین تکرار جملات دعایی که یک نفر می خواند و دیگران بدون توجه به معنایش آن را تکرار می کنند ، گونه ای وقت تلف کردن است و آثاری بر آن مترتب نیست جز این که بگوییم کسی که اینگونه دعا می کند حداقل در زمان دعا کردن فرصتی برای غیبت و تهمت و دزدی و سایر گناهان ندارد !

دوره کردن قرآن در ماه مبارک رمضان برای این است که مسلمان بداند خداوند از او چه خواسته و چه وظایفی دارد . آشنایی با قرآن موجب می شود که ما شنونده ی سخنانی که مخالف با قرآن است نباشیم و آن گونه که قرآن فرموده هیچ سخن غیر منطقی و بی دلیلی را باور نکنیم و دنباله رو کسانی که به خداوند افترا می بندند نباشیم و تنها و تنها از خدا یاری بخواهیم ! خدایی که همه چیز را می داند و نیازمند مترجم و واسطه نیست. بر اساس آموزه های قرآنی تنها عامل نجات دهنده ی هر قوم و ملت و جمعیتی ، تغییراتی است که آنها در خود ایجاد می کنند و تا زمانی که آنها از درون تغییر نکنند و زمینه ی ایجاد دگرگونی بیرونی را فراهم نیاورند ، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد . ما اگر گشت و گذاری در کشورهای گوناگون داشته باشیم به درستی این نکته پی می بریم که هر ملتی شایسته آن چیزهایی است که برای داشتن آن تلاش می کند که یادآور حکایت سیمرغ و سی مرغ است . ماه رمضان ماهی است که می توان تغییرات را از خود شروع کرد . آثار فردی و اجتماعی روزه ی واقعی موجب می شود که وقتی آدم های تغییر یافته در کنار هم قرار گرفتند ، در سایه ی احساس و درکی مشترک از فلسفه ی وجودی خود به دور از احساس تعارض منافع به تفاهم در بینش و عمل برسند.

مهمترین پیام روزه این است که تا مردم از درون تغییر نکنند دگرگونی های بیرونی و آمد و رفت این و آن و تغییر اسامی هیچ تاثیری در بهبود حال آنها نخواهد داشت . آنچه بیش از هر چیز حائز اهمیت است این که ما باید نجات دهنده را در درون خود جستجو کنیم .خدایی که از رگ گردن به ما نزدیکتر است می گوید دگرگون شو تا بتوانی دگرگونی ایجاد کنی.